صدای خاموش اقیانوس ها
محمدمقدس حسین‌زاده * طی سال‌های متمادی از مشکلات زیست‌محیطی همانند ورود پلاستیک‌ها ، آلودگی‌های نفتی، صوتی و صید بی‌رویه سخن گفتیم ولی راجع به اینکه ما چگونه می‌توانیم این مشکلات را حل کنیم، صحبت نکردیم یا بهتر است بگوییم قدمی برای حل این مشکلات برنداشتیم. پلاستیک‌ها آنقدر در همه جای زندگی ما حضور دارند که منابع آلودگی پلاستیکی بی‌شمارند. طی آمارهای سازمان ملل سالانه هشت تن پلاستیک در دریا رها می‌شود که تنها برخی از این زباله‌ها راهی سواحل شده و قابل جمع‌آوری هستند، بسیاری از آنها به قطعات بسیار ریز تجزیه و به میکروپلاستیک‌ها تبدیل می‌شوند. این میکروپلاستیک‌ها نیز به آب‌های اقیانوسی راه یافته و مشکلات عدیده‌ای پدید می‌آورند.
میکرومهره‌هایی (میکروبید یا ذرات پلاستیک جامد بسیار ریز) که به خمیردندان‌ها، اسکراب‌های بدن، صابون‌ها و لوازم آرایشی افزوده می‌شوند نیز وجود دارند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ میلادی حاکی از ورود روزانه هشت تریلیون میکروبید به زیستگاه‌های آبی ایالات متحده بود. پس از این مطالعه استفاده از میکرومهره‌ها در برخی از محصولات کشورهایی از جمله آمریکا و انگلیس ممنوع شد.
صنایع حمل‌و‌نقل و ماهیگیری نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند. متاسفانه ماهیگیری در ایران توام با از بین بردن تمام موجودات دریایی است زیرا شکارچیان برای کسب درآمد بیشتر از موتور برق استفاده می‌کنند. همین نوسانات برق نسل جانوران ریز و درشت را از بین می‌برد که قابل جبران نیست.
از سوی دیگر میکروپلاستیک‌ها تا ۹۴ درصد از ۸/۱ تریلیون تخمین زده شده تکه‌های ریز شناور در دریاها را تشکیل می‌دهند.
همچنین از سال ۱۹۷۰ اقیانوس‌ها بیش از ۹۰ درصد حرارت اضافی تولید شده در روند گرمایش را جذب کرده‌اند. اگر اقیانوس‌ها این دمای اضافه را جذب نمی‌کردند، سطح سیاره ویران می‌شد.
جذب این همه گاز گلخانه‌ای بی‌هزینه نبوده است. دریاها اکنون گرم‌تر شده‌اند، از شوری آنها کاسته شده و اسیدی‌تر شده‌اند.
اقیانوس‌ها بیش از ۵۰ درصد اکسیژن مورد نیاز جهان را تامین می‌کنند و بیش از دو میلیارد انسان برای زندگی به اقیانوس‌ها از لحاظ اقتصادی و منابع آن وابسته است. ولی به این معنا نیست که ما تمامیت اقیانوس‌ها را برای خود بدانیم و از تمام ظرفیت‌های آن استفاده کنیم.
یکی از مشکلات اساسی اقیانوس‌ها و موجودات آن ندیده شدن و نشنیده شدن صدای مرگ آنهاست به طور مثال شما اگر یک شیر یا پلنگ را شکار کنید خیلی سریع دنیا از کار شما باخبر می‌شود و آن را محکوم می‌کند در صورتی که سالانه میلیون‌ها گونه جانوری در حال انقراض‌اند و بدون هیچ اطلاعی و به دور از چشمان همگان سلاخی می‌شوند. ما دقیقا اشتباه نیاکان خود که باعث انقراض هزاران گونه جانوری شدند را در دنیای امروزی نیز به کار می‌بریم!
در این دو قرن اخیر تمام تمرکز و تلاش‌مان برای رشد اقتصادی، فرهنگی و افزایش بی‌رویه جمعیت بوده که طبیعتا لازمه پیشرفت جوامع امروزی است در صورتی که هر انسانی برای حیاتش باید برای حفظ کره زمین تلاش کند. حال با ظهور کووید۱۹ که با خانه‌نشینی مردم طبیعت جان تازه‌ای گرفت، بهترین زمان است که رسانه ملی و آموزش‌و‌پرورش پا پیش بگذارند سطح آگاهی و شناخت جامعه را افزایش دهند.
آلودگی هوای این روزهای کلانشهرها نتیجه ۲۰۰ سال بدرفتاری انسان‌ها با محیط اطراف‌مان است. پس نباید توقع داشت یک‌شبه یا حتی یک‌ساله بتوانیم تمام مشکلات اکوسیستم منطقه را حل کنیم. ولی می‌توانیم با شروع آموزش از همین امروز جلوی تخریب و انقراض غیرقابل جبران اقیانوس‌ها و دریاها را بگیریم!
انسان‌ها باید دست از خودخواهی بردارند تا آیندگان بتوانند در کره زمین بدون مشکل زندگی کنند.
* پژوهشگر حوزه اقیانوس‌ها و مربی ارشد غواصی
عمومی
لینک کوتاه :