ایران یک گام تا قرنطینه کامل
محمدرضا محبوب‌فر * بر اساس تحقیقات گروه مطالعاتی دانشگاه آکسفورد، ایران دارای کمترین میزان آمادگی برای کاهش محدودیت‌های مربوط به کرونا بوده و عملکرد دولت ایران در بین ۱۷۰ کشور در رتبه آخر قرار گرفته است. اکنون ایران رتبه سوم جهان در فوتی‌های کرونا بعد از مکزیک و هند و بالاتر از آمریکا و روسیه را به دست آورده و غرق در مرگ‌های کرونایی شده است.
این روزها جهان با عضو دیگری از خانواده کرونا ویروس‌ها رو‌به‌رو شده است. ویروس قبلی کرونا در موج اول می‌رفت که قدرت انتشار و انتقال و کشندگی خود را تا میزان قابل توجهی از دست بدهد اما عوامل محیطی و همچنین استفاده مکرر و بی‌رویه داروهای ضدویروس موجب جهش دوباره ویروس در سطح جهان و تولید یک ویروس جدید و معرفی آن به جامعه جهانی شد. این عضو جدید و ناخوانده خانواده کرونا ویروس‌ها اکنون جهان را گرفتار کرده به طوری که تولید دارو و واکسن اختصاصی در آینده نزدیک انجام نخواهد شد و باید کشورها با ارتقای آگاهی عمومی، مردم را برای زندگی با این مهمان تازه‌وارد برای هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌های آینده آماده کنند.
با همه خطرناکی ویروس جدید کرونا و تدابیر و تمهیدات کشورهای مختلف جهان در مقابل ویروس اما ایران وضعیت دیگری پیدا کرده است. در شرایطی که برخی کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، اسپانیا، آلمان و انگلستان و همچنین کشورهای آسیایی مثل ژاپن و کره‌جنوبی و نیز کشورهای خاورمیانه مانند عربستان سعودی همپای ایران کانون انتشار و آلودگی ویروس محسوب می‌شدند و به موفقیت‌های چشمگیری در خصوص مهار و کنترل و مدیریت بیماری دست پیدا کردند و امروز درصدد احیای موقعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی خود برآمده‌اند، ایران در مقابل ویروس به زانو درآمده و می‌رود که در دقایق آخر در مقابل این ویروس خطرناک ضربه فنی شود.
ویروس کرونا اکنون توانایی‌های زیادی پیدا کرده است و علاوه بر روش‌های انتقال قبلی، می‌تواند از طریق هوا و فاضلاب پخش شود و علائم متفاوتی در قسمت‌های مختلف بدن مثل دستگاه‌های تنفسی، گوارش، ادرار، پوششی، قلب و عروق، مغز و اعصاب، دفاعی و ماهیچه‌ای داشته باشد. با توصیفی که ارائه شد دولت به دنبال جلوگیری از تجدید اعتراضات سال‌های ۹۶ و ۹۸ از پس بحران اقتصادی و کاهش ارزش قیمت ریال در میانه تحریم و کرونا با اتخاذ راهکار دولتی «ایمنی گله‌ای» نسبت به بازگشایی‌های گسترده در سطح کشور و رفع محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها تعجیل کرد و مردم را با کرونا تنها گذاشت. بحران ارزی اکنون مردم ایران را به فقر کشانده و حفاظ‌های اقتصادی جامعه تحت فشار گرفته است. گزارش‌ها در سطح کشور نشان می‌دهد کارگران چندین ماه است که حقوق‌شان را نگرفته‌اند و کمبود ارز و پول نقد در بازار به تجارت و تحصیلات و سپرده‌ها ضربه زده است. اقتصاد از تحریم‌ها و کرونا آسیب جدی دیده است و بانک مرکزی از ذخایرش برای تثبیت ریال استفاده می‌کند. تورم اکنون به بالای ۶۰ درصد رسیده و این نشان می‌دهد که مردم برای گرانی بیشتر باید آماده شوند.
شواهد و مدارک حاکی است فرآیندی که در کشور از ابتدا برای مقابله با کرونا و عوارض اقتصادی و اجتماعی آن در نظر گرفته شد با شکست کامل رو‌به‌رو شده است و نه‌تنها مشکلات و مسائل مالی و معیشتی تخفیف پیدا نکرده بلکه تشدید هم شده است. اکنون میلیون‌ها ایرانی در واهمه و ترس از مرگ و بیماری برای کسب روزی و معیشت روزانه خود و زنده ماندن به تقلا افتاده‌اند. بیکاری، فقر، نگرانی و اضطراب نسبت به آینده در کنار رعایت نشدن فاصله‌گذاری اجتماعی و اجرا نشدن شیوه‌نامه‌های بهداشتی و همچنین تردد و جابه‌جایی شهروندان به خارج از شهرهای محل اقامت و ورود ویروس کرونا به روستاها و مناطق ییلاقی کشور، مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی و تعداد مبتلایان و مرگ‌و‌میرها از رقم‌های اعلام شده کنونی افزایش پیدا خواهد کرد.
ایرج حریرچی معاون کل وزارت بهداشت برای غلبه بر وضع موجود و کنترل بیماری و بازگشت به حالت عادی گفته به یک ماه تا شش هفته استقامت و رعایت اصول بهداشتی توسط مردم نیاز است. اما امروز ایران در فاجعه کرونا و کاهش اعتماد عمومی نمی‌تواند انتظار داشته باشد که بدون اصلاح رابطه دولت-مردم بر بیماری غلبه کند. مردم و دولت در تشدید وضعیت کرونا تنها هستند و نهادهای حاکمیتی با جامعه‌ای رو‌به‌رو هستند که تشدید بیکاری و فقر و افزایش هزینه‌های زندگی موجب بروز افسردگی و ناامیدی و سرخوردگی اجتماعی در بین مردم شده است و تعداد زیادی از جمعیت را به بی‌اخلاقی‌‌هایی وادار کرده که این روزها شمار آن هم کم نیست و به صورت خشونت خانگی و قتل‌های ناموسی و خودکشی و همچنین تشدید خشونت و خرابکاری در کشور بروز و ظهور یافته است.
با توجه به فراگیری جهانی بیماری کرونا تنها کنش‌های پیشگیرانه می‌تواند بر این بیماری اثر گذارد. پیشتر در حالی که کرونا تمام دنیا را کاملا تحت کنترل خود داشت مقامات مسوول در تهران با کمال تعجب در ماه اردیبهشت با پیروی از سیاست «ایمنی جمعی» اقدام به عادی نشان دادن اوضاع در کشور و تحت کنترل قرار دادن بیماری را اعلام کردند تا مردم زندگی روزمره خود را از سر گیرند و ایران بر تبعات اقتصادی و اجتماعی بیماری و بحران‌های اجتماعی فائق آید. اما با تشدید بیماری و شکست کامل حاکمیت در به کنترل درآوردن کرونا، بی‌اعتمادی زیادی نسبت به دولت وجود دارد و نمی‌توان مردم را به دلیل اهمال در استفاده از ماسک و حفظ فاصله اجتماعی مقصر دانست.
شواهد موجود نشان می‌دهد ویروس کرونا بیشتر از آنچه قبلا تصور می‌شد و امروز گمان می‌رود، از طریق هوا پخش می‌شود و در موج‌های دوم و سوم تعداد زیادی را مبتلا می‌کند و به کام مرگ می‌کشد. کرونا یک بیماری جهانی است و به تنهایی کاری از دست مردم و دولت ایران آن هم در شرایط تحریم و وقوع بحران‌های پولی و مالی در کشور ساخته نیست. امروز می‌توان حدس زد که مسوولان پذیرفته‌اند که حل این اَبربحران جهانی در ایران به تنهایی در توان هیچ جناح و گروهی نیست و نیازمند عزم جهانی است. کمک و همیاری ایرانیان خارج از کشور فارغ از گرایشات سیاسی و مذهبی آنان برای اعمال فشارهای بین‌المللی برای اجرا و ارسال کمک‌های سریع و مستقیم علیه عواقب بیماری همه‌گیر و همچنین حضور بدون قید و شرط سازمان بهداشت جهانی و سازمان‌های غیردولتی بشردوستانه اکنون اقداماتی است که می‌تواند به مردم ایران کمک کند. در این راستا باید اقدامات فراتر از اختیارات معمول دولت در دستور کار قرار گیرد و باید تمام سرمایه‌‌های کشور برای کمک به مردم به میدان بیایند. البته پیمودن این مسیر بدون تجدیدنظر در ساختارهای سیاسی و اقتصادی کشور به ویژه حل مسائل سیاست خارجی کشور با دنیا ممکن نیست.
* جامعه‌شناس و اپیدمیولوژیست
اخبار برگزیدهیادداشت
لینک کوتاه :