پرونده‌های قطور یک روز باید بررسی شود
به گزارش جهان صنعت نیوز: مقامات ایرانی و حتی رییس‌جمهور کشورمان بارها از ضرورت و تمایل ایران به بهبود روابط و همکاری با همسایگان از جمله عربستان و دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس اشاره کرده‌اند. درست است که در عمل ابرهای رابطه کنار نرفته اما اراده تهران در این زمینه جدی است و حتی طرح صلح هرمز نیز در همین راستا ارائه شده است. عربستان اما در تمام این مدت گام جدی و موثری در مسیر بهبود رابطه برنداشته است. این نکته همیشه مورد گلایه بوده و در اظهارات اخیر مسوولان کشورمان نیز مورد اشاره قرار گرفته است. محمود واعظی رییس دفتر رییس‌جمهور روز سه‌شنبه وقتی در زمینه اهداف سفر الکاظمی سخن می‌گفت و تاکید داشت که این سفر فراتر از بحث میانجیگری است، اظهار داشت: «ما همواره اعلام کرده‌ایم که علاقه‌مندیم روابطمان با همه همسایه‌ها از جمله عربستان خوب باشد و هر وقت هم زمان آن برسد و عربستان آمادگی داشته باشد، طبیعی است برای راه‌های خروج روابط تهران -ریاض از حالت کنونی هم دیپلمات‌های ایران و هم دیپلمات‌های عربستان تجربه لازم را دارند.»
محمدجواد ظریف نیز در واکنش به گمانه‌زنی‌ها درباره میانجیگری نخست‌وزیر عراق میان تهران و ریاض گفت: «جمهوری اسلامی ایران همواره برای روابط با عربستان آماده بوده است، مشکلی نداریم. عربستان به جای اتکا به همسایه‌ای که همیشه اینجا خواهد بود، می‌خواهد به چند قدرت خارجی یعنی آمریکا، انگلیس و اسراییل اتکا کند، هر وقت تصمیم بگیرد، آمادگی ما همیشه بوده و خواهد بود.»
این سخنان ظریف تازگی ندارد اما حائز اهمیت است به خصوص اگر تحولات منطقه را در نظر داشته باشیم. مثلا پسرفت‌های عربستان در یمن، جابه‌جایی قریب‌الوقوع قدرت در عربستان سعودی، روی کار آمدن الکاظمی در عراق و… . همه اینها در کنار هم این امید را ایجاد می‌کند که عربستان نیز از این پس به فکر ترمیم روابط خود با ایران بیفتد.
روابط ایران و عربستان و زمینه‌های موجود برای بهبود آن محور گفت‌وگوی «جهان صنعت نیوز» با حجت‌الله جودکی ، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل منطقه است.
– سفر الکاظمی و بعد هم اظهارات آقای ظریف یک بار دیگر بحث بهبود روابط با عربستان را باز کرد. به نظر شما مقدمات تغییر در وضعیت کنونی روابط فی‌مابین فراهم است؟
به هر حال یکی از محرک‌ها و انگیزه‌های دیپلماسی، امید است. اگر امید در بین نبود، دیپلماسی به موفقیتی نمی‌رسید. در واقع دیپلماسی همواره در تلاش است تا افرادی را پیدا کند که از طریق آنان گفتمان مورد نظر خود را حاکمیت بخشد.
ما همیشه تلاش داریم که با عربستان گفت‌وگو کنیم حتی اگر با موانعی مواجه باشیم. عربستان هم همین موضع را دارد. اکنون اما با توجه به اینکه اوضاع جهان و به خصوص منطقه تفاوت‌هایی پیدا کرده است، دیپلماسی بیش از گذشته حرف برای گفتن دارد و می‌تواند کارساز شود.
– وخامت حال ملک سلمان و اینکه رسانه‌های عربی از فوت وی و عدم اعلام آن سخن می‌گویند هم نقشی در مناسبات دو کشور دارد؟
من این موضوع را یک عامل اصلی نمی‌دانم زیرا وضعیت این طور نیست که همه منتظر باشند بعد از فوت ملک سلمان، بن سلمان جای او را بگیرد و در این صورت مسیر همکاری دو کشور هموار شود. به نظر من عوامل اثرگذار دیگری وجود دارد که باید به آنها بیشتر توجه کرد.
– عوامل اثرگذار اصلی چیست؟
می‌دانیم که کرونا موجب رکود اقتصادی در همه کشورها شده و در سطح جهانی فروش نفت را به شدت تحت تاثیر قرار داده است به طوری که اکنون حتی کشورهایی که قدرت صادرات دارند و می‌توانند با آمریکا هم تعامل داشته باشند، به خاطر پایین آمدن قیمت نفت و کاهش درخواست کشورهایی که قبلا نفت می‌خریدند، با بحران مواجه شده‌اند. به هر حال اکنون کارخانه‌ها خوابیده، کشتی‌ها و هواپیماها خوابیده و … و در نتیجه این وضعیت استفاده از نفت به شدت افت داشته است.
گذشته از اقتصاد متاثر از کرونا، عوامل دیگری هم در روابط ایران و عربستان اثرگذار است. مثلا بحث جنگ یمن. این جنگ غیر از هزینه زیاد، چیزی برای عربستان نداشته و شرکای قبلی او هم مثل امارات و … تقریبا پا پس کشیده و عربستان را تنها گذاشته‌اند. الان خود عربستان به این نتیجه رسیده که هر اندازه جنگ یمن ادامه یابد، کینه و دشمنی ناشی از فقر و خرابی‌های جنگ بلندمدت خواهد بود. ضمن اینکه یمن به خاطر همسایگی با عربستان می‌تواند برای استان‌های جنوبی عربستان مشکل‌ساز شود و عربستان هم نمی‌خواهد خود را بیش از قبل با مشکل مواجه کند.
– مسائل عراق، سوریه و… چقدر در روابط ایران و عربستان نقش دارد؟
البته عوامل دیگری هم وجود دارد که کم‌اثرتر هستند. مثلا عربستان به هیچ وجه حاضر نیست در عراق گروه‌های شیعی حاکم باشند یا در سوریه و لبنان بحث تضعیف گروه‌های تکفیری را داریم. همه اینها به هر حال روی این معادله اثرگذار است اما وضعیت اقتصاد و جنگ یمن دو عامل سرنوشت‌ساز است.
– از منظر ایران نگاه کنیم. چه عواملی نیاز و امید ایران به بهبود رابطه با عربستان را افزایش می‌دهد؟
طبیعی است که ایران هم تحت تاثیر این دو عامل قرار دارد. حتی عامل سومی که بحث روابط با واشنگتن است هم برای ایران وجود دارد. آمریکا به خاطر فشارهایی که آورده، مشکلات ما را افزون کرده است و طبیعتا در این وضعیت باید به تعداد دوستان خود افزوده و از دشمنان خود بکاهیم. ما باید هزینه‌های جانبی خود را تا حد امکان کم کنیم. اگر بتوانیم با همسایگانی که با آنان به نحوی مرز داریم بیشتر ارتباط داشته باشیم، در واقع تاثیر تحریم‌های آمریکا را کم کرده‌ایم. هر قدر که با همسایگان کمتر چالش داشته باشیم و روابط بیشتری برقرار کنیم و رفت و آمد بیشتر صورت گیرد، طبیعتا راحت‌تر نفس می‌کشیم و می‌توانیم مشکلات اقتصادی خود را حل کنیم.
– آمریکا مشخصا در روابط ایران و عربستان چه نقشی ایفا می‌کند؟
آمریکا الان در همه چیز اثرگذار است. آنها از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند که ما را وادار به تسلیم کنند. از همه این مسائل استفاده می‌کند، از مذاکره در سازمان ملل گرفته تا روابط ما با ونزوئلا، تحریم کشتی‌ها و … . قصد آمریکا این است که تحریم را پراثرتر کند.
– آیا رویکردها و اقدامات ایران در منطقه در جهت بهبود روابط با همسایگان است یا خیر؟
فراموش نکنید که دیپلماسی زمانی موفق می‌شود که پشتوانه هم داشته باشد یعنی سیاست‌های داخلی نیز با آن همسو باشد. در قضیه برجام دیدیم که دیپلماسی موفق بود اما سیاست‌های داخلی به نحوی بود که انگار ستون پنجم آمریکاست. به نظر من این خیلی مساله مهمی است و موفقیت دیپلماسی بستگی به عوامل کمک‌زا در داخل دارد. مثلا برخوردی که با آقای ظریف در مجلس شد، موقعیت وی را چنان ضعیف می‌کند که او دیگر نمی‌تواند از قدرت چانه‌زنی قوی در خارج برخوردار باشد.
– ایران عموما متهم می‌شود به اینکه واقعیات رفتاری و مواضع کلامی‌اش با هم سازگار نیست. مشخصا در مورد روابط با عربستان اتهاماتی در ماجرای آرامکو به ما وارد است و… . این مسائل باورپذیر بودن اعلام آمادگی ایران برای بهبود روابط را می‌دهد؟
توجه داشته باشید که ما با خیلی از کشورها مثل آمریکا، مصر، عراق، افغانستان، عربستان، امارات و … پرونده‌های قطور داریم. برگ‌های این پرونده که ممکن است سند واقعی یا غیرواقعی باشد طی سال‌ها روی هم جمع شده و یک پرونده قطور ساخته و هر زمانی هم که قرار به بهبود روابط باشد باید مورد بررسی قرار گیرد. نکته اینجاست که دیپلماسی حکم لبخند اولیه در برقراری یک ارتباط را دارد. مثلا اگر شما با یک همسایه خود قهر هستید و روزی سلام و علیک کنید، ممکن است آن سلام و علیک شما و طرف مقابل را تکانی دهد. نقش دیپلماسی همین است و می‌خواهد درها را بگشاید. به نظر من این خیلی کار خوبی است. اگر این درها ۱۰ بار هم بسته شده باشد باز هم باید کوبید تا باز شود و ما از دیپلماسی حداقل هزینه و حداکثر فایده را ببریم. چون هزینه دیپلماسی به مراتب کمتر از روابط به شکل دیگر است.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسی
لینک کوتاه :