سعید و عماد و چین و آمریکا

محمدصادق جنان‌صفت * با همین اندیشه هماوردجویی بود که دفتر اطلاعات شورای دولتی چین سپتامبر ۲۰۱۹ همزمان با هفتادمین سالگرد تاسیس جمهوری خلق چین، سندی را تحت عنوان «چین و جهان در عصر جدید» منتشر کرده که به تشریح رویکردهای کلان سیاست خارجی پکن پرداخته است. رهبر حزب کمونیست چین در این سند که در ایران نیز از سوی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری  ترجمه شده تحت  عنوان «اصلاح و توسعه نظام حکمرانی جهانی» با صراحت هر چه تمام‌تر می‌گوید: «… ما نقش فعالی در اصلاح و توسعه نظام حکمرانی جهانی خواهیم داشت… چین باور دارد امور جهان نباید توسط یک کشور یا اقلیت کوچکی از کشورها دنبال شود… از اصلاحات  واجب در سازمان تجارت جهانی حمایت می‌کنیم… تلاش‌ها برای اصلاح مدیریت صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی را تشدید می‌کنیم…»

رهبر حزب کمونیست چین اما نیک می‌داند  گرفتن سهم بیشتر از قدرت جهانی و  پیشبرد مسیر سوسیالیسم  و کنار گذاشتن یک کشور که بدون تردید همان آمریکاست کار آسانی نیست و نیروی موثری مثل آمریکا و کمی کمتر اتحادیه اروپا و حتی ژاپن و کره‌جنوبی برای صیانت از اقتصاد آزاد و جلوگیری از سوسیالیستی کردن جهان مقاومت می‌کنند.

در هنگامه این نبرد تازه جهانی هر کشور از دو اردوگاه جهان آزاد و اردوگاه سوسیالیستی که حالا از مسکو به پکن منتقل شده دنبال متحدانی نیرومند و توانا می‌گردند. در رقابت برای دوست‌یابی و یا دست‌کم بی‌طرف نگه داشتن کشورها در منازعه پیش رو، چین که خود را کانون پیش‌برنده سوسیالیسم می‌داند روزگار همه کشورهای نیرومندتر جهان را با دقت و ژرفای کامل رصد می‌کند تا نخست آنها را از اردوگاه دشمن دور نگه دارد و بی‌اثر کند و اگر توانست آنها را به اردوگاه خود اضافه کند.  نیک می‌دانیم و دنیا نیز می‌داند با وجود همه دشواری‌ها و سختی‌ها و با وجود اینکه اقتصاد ایران الان سست شده اما هنوز  یک کشور بسیار بااهمیت به حساب می‌آید. در این روزگار وانفسا که رهبر کاخ سفید به هر دلیل ایران را در مسیر تضعیف قرار داده رهبران حزب کمونیست چین بهترین زمان را برای پیوستن ایران به اردوگاه خود می‌دانند.

از سوی دیگر وزارت امور خارجه ایران یک پرونده راکد سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ را از بایگانی بیرون کشیده و داستان قرارداد ایران و چین برای یک دوره ۲۵ ساله را دنبال می‌کند. این روزها مخالفان و موافقان انعقاد قرارداد راهبردی ایران با چین استدلال‌های خود را در رسانه‌ها منتشر می کنند و می‌کوشند راه را بر بستن قرارداد هموار یا ناهموار سازند. در میان استدلال‌های موافقان همکاری بلندمدت با چین یک نقطه مرکزی وجود دارد که بیش از آنکه روی پایه‌ای استوار در درون مرزهای ملی  بنا شده باشد به مناسبات  سیاست خارجی استناد می‌کند.

هسته مرکزی این دیدگاه مشترک این است که اگر ایران و چین قراردادی با ویژگی‌های آنچه از سوی وزارت امور خارجه منتشر شده ببندند نظام سیاسی  آمریکا تضعیف می‌شود و رژیم تحریم‌های آمریکا را نابود می‌کند. این استدلال از یک سو از سوی فردی مثل عماد آبشناس که گفته می‌شود سردبیر بخش فارسی خبرگزاری روسی اسپوتنیک است مطرح می‌شود و از سوی دیگر از سوی سعید لیلاز معاون کمیته سیاسی حزب کارگزاران سازندگی نیز نمایندگی می‌شود. به نظر می‌رسد اگر همه قوت این قرارداد احتمالی با چین در این مقوله خلاصه شود چینی‌ها در پنهان و خلوت خود بسیار شاد خواهند شد که ایران در بدترین وضعیت و در حالی که تحت شدید‌ترین فشارها قرار دارد دنبال نجات‌دهنده می‌گردد و از سر استیصال به چین پناه برده است. در این شرایط قدرت چانه‌زنی ایران کاهش می‌یابد و اگر کار به جایی برسد که قرارداد واقعا منعقد شود  این به زیان ایران خواهد بود. دلسوزان به این مرز و بوم می‌گویند نباید از این نقطه وارد گفت‌وگو با چین شد و از ارزش و اعتبار ایران کاست. واقعیت ایران‌ سترگ و بزرگ است و می‌تواند در تعادل و نظم جهان به ویژه در منازعه چین و آمریکا سهم و نقش بزرگ‌تری بگیرد.