از انتقام تا تبعات انتقام
به گزارش جهان صنعت نیوز: مقامات ایرانی بر ضرورت پاسخگویی به این اقدام و البته پیگیری حقوقی آن تاکید دارند. مثلا همین دیروز بود که سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در این باره گفت: «آمریکایی‌ها انواع و اقسام راهزنی‌ها را دنبال می‌کنند. آنها از راهزنی دریایی به راهزنی هوایی رسیده‌اند و اقدام خطرناکی را علیه هواپیمای مسافربری ایران در فضای سوریه و لبنان انجام دادند. اقدام انجام شده اقدام بسیار خطرناکی بود و در واقع یک تهدید تروریستی بود که خلاف موازین و قوانین حقوق بین‌الملل است. قطعا ایران و وزارت امور خارجه با کمک ستاد نیروهای مسلح، قوه قضاییه و سازمان هواپیمایی کشوری، همه اقدامات لازم را برای پشیمانی آمریکایی‌ها انجام خواهد داد.»
وی با بیان اینکه در سطح بین‌المللی نیز از طریق دفتر نمایندگی کشورمان در سازمان ملل اقداماتی را انجام داده‌ایم و برخی از اقدامات دیگر نیز در حال انجام است افزود: «به محض اینکه گزارش نهایی که دربر گیرنده جزئیات است به دست ما برسد سایر اقدامات حقوقی و دیپلماتیک خود را اعم از شکایت و پیگیری انجام خواهیم داد.»
موسوی تاکید کرد: «ایران در وقت مقتضی پاسخ این اقدام تروریستی آمریکا را خواهد داد.»
نکته قابل توجه اینکه فقط وزارت امور خارجه و دولت نیست که در حال ارزیابی موضوع و پیدا کردن پاسخ مناسب است و مجلس شورای اسلامی نیز به این موضوع ورود کرده است. شاهد آنکه ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی دیروز از بررسی جزئیات تعرض جنگنده‌های آمریکایی به هواپیمای مسافربری ماهان در جلسه هفته آینده این کمیسیون خبر داد. او گفت: «کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در اولین جلسه پیش‌روی خود به بررسی ابعاد مختلف حادثه تعرض جنگنده‌های آمریکایی به هواپیمای مسافربری ماهان در فضای سوریه می‌پردازد.»
به گفته او «جلسه عصر یکشنبه کمیسیون با حضور مقامات مربوطه از سازمان هواپیمایی کشوری، وزارت امور خارجه و ستاد کل نیروهای مسلح به جزئیات این اقدام غیرقانونی نیروهای اشغالگر آمریکایی در قبال مسافران این پرواز غیرنظامی می‌پردازد.»
نماینده مردم تهران در مجلس با بیان اینکه ابعاد حقوقی، بین‌المللی، بشردوستانه، هوایی و نظامی این حرکت تهدیدآمیز بخش هوایی نیروی تروریستی و اشغالگر سنتکام، در این جلسه مورد بحث قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: «ضمن مروری بر آخرین اقدامات انجام شده در نهادهای مختلف کشورمان در واکنش به اقدام آمریکا، شکایت جمهوری اسلامی در مجامع بین‌المللی پیگیری خواهد شد.»
این همه تاکید بر پاسخ دادن به اقدام مورد بحث این سوال را طرح می‌کند که ایران چطور و چگونه دست به کار خواهد شد؟ پاسخ یا بهتر است بگوییم اقدام متقابل ایران چه می‌تواند باشد؟ پاسخ به این پرسش اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا همگان از فشار جهانی بر ایران مطلع هستند و می‌دانند که هر گونه اقدام متقابل در این خصوص می‌تواند موجب تشدید تنش‌ها بین ایران و آمریکا و به طور کلی ایران و دنیا شود. بررسی گزینه‌های ایران برای انجام اقدام متقابل نیز ضروری است زیرا بنا به گفته و تاکید کارشناسان در غیر این صورت نمی‌توان بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه را برگزید.
اقدام متقابل به نفع ما نیست
راه کم‌هزینه و اصولی بدون شک پیگیری حقوقی و مراجع به مراجع حقوقی و سازمان‌های بین‌المللی همچون ایکائو و شورای امنیت است. به ثمر رسیدن یا نرسیدن پیگیری‌های ایران در این رابطه بحث دیگری است اما به گفته کارشناسان بهترین راه همین است زیرا هر واکنش دیگری می‌تواند به افزایش بحران‌ها منجر شود.
علی بیگدلی، کارشناس روابط بین‌الملل از جمله افرادی است که بر این نکته تاکید دارد. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت نیوز» ضمن تاکید بر اینکه «به نظر من دست زدن به اقدام متقابل و در پیش گرفتن سیاست انتقامجویانه در شرایط فعلی به نفع ما نخواهد بود» گفت: «تنها راه این است که موضوع را از طریق سازمان‌های بین‌المللی دنبال کنیم.»
وی با اشاره به اینکه «بعد از ترور سردار سلیمانی همچنین اظهارنظرهایی کردیم و به هیچ نتیجه‌ای نرسیدیم» گفت: «دقت داشته باشید که قدری از این اظهارنظرها به خاطر آرام کردن افکار عمومی در داخل و در جهت پاسخگویی به انتظارات داخلی است.»
بیگدلی ادامه داد: «اگر تصمیم بگیریم که دست به اقدام متقابل بزنیم حتما شرایط بسیار بحرانی‌تر خواهد شد. به همین خاطر فکر می‌کنم بهتر است که موضوع را از طریق سازمان‌های بین‌المللی دنبال کنیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که اگر فرض کنیم ایران تصمیم اقدام متقابل بگیرد، چه گزینه‌هایی خواهد داشت؟ گفت: «قبل از بررسی گزینه‌ها باید به این مساله توجه داشت که به هر حال پرواز ماهان، یک پرواز تحریم شده بوده است. اگر اشتباه نکنم از سال ۲۰۱۲ این سازمان به خاطر حمل‌و‌نقل اسلحه و وابستگی به سپاه تحریم شده است. الان هم همان‌طور که کشتی‌های ما را وسط دریا بازرسی می‌کنند که حامل اسلحه نباشد، این پرواز مورد توجه قرار گرفته و اولین سوالی که از خلبان ایرانی می‌پرسند این است که حامل چیست و بعد هم از بیرون نگاه می‌کنند و بر اساس اسناد و مدارکی که بیشتر الکترونیکی است بررسی می‌کنند که هواپیما حامل مسافر است یا اسلحه. در واقع نمی‌توان این وضعیت را نادیده گرفت. با وجود این تصور نمی‌کنم که ایران دست به اقدام متقابل بزند و شرایط مناسبی هم برای این کار ندارد.»
پیامد اقدام متقابل چیست
بیگدلی اصرار دارد که ایران نباید سراغ اقدام متقابل برود و هزینه‌زایی کند اما این‌طور که به نظر می‌رسد، تصمیم‌گیرندگان در این حوزه نظر دیگری دارند. جای خوشحالی اما آنجاست که مقامات ایران از تجربه سال‌های اخیر درس گرفته و قبل از اقدام متقابل به ارزیابی دقیق از تبعات آن می‌پردازند. اظهارات دیروز موسوی مبنی بر ارائه پاسخ به وقت مقتضی گواه این مدعاست. گویا تصمیم‌گیرندگان و تصمیم‌سازان در کشورمان حواسشان است که صرفا قدرت و توان پاسخگویی نظامی یا امثال آن برای ورود به بحث اقدام متقابل کافی نیست و باید به مسائل دیگری همچون تبعات آن اقدام متقابل نیز توجه داشت.
از همین رو است که کارشناسان روابط و حقوق بین‌الملل موکدا بر ضرورت پیگیری حقوقی می‌پردازند و آقایان را از ورود به عرصه اقدام متقابل برحذر می‌دارند. مثلا یوسف مولایی، کارشناس حقوق بین‌الملل پیشتر به «جهان صنعت نیوز» گفته بود: «ایران باید پیگیری‌های حقوقی خود را درباره تعرض آمریکا به هواپیمای مسافربری کشورمان ابتدا از طریق ایکائو(سازمان بین‌المللی هوانوردی) و سپس از طریق دیپلماتیک یعنی شورای امنیت و دادگاه لاهه انجام دهد. ایران باید اعتراض خود را به ایکائو اعلام کند. این سازمان مکانیسمی برای بررسی ابعاد فنی و حقوقی دارد و از نظر کارشناسی اقدامات لازم را انجام می‌دهند. اگر تخلفی صورت گرفته باشد و عملی مغایر حقوق بین‌الملل باشد بر اساس مکانیسم موجود برای حل اختلاف عمل می‌کنند؛ اگر این راهکار نتیجه نداد ایران باید پیگیری‌های دیپلماتیک خود را از طریق شورای امنیت سازمان ملل و همچنین دیوان بین‌المللی دادگستری (لاهه) انجام دهد.»
آن‌طور که از اظهارات و مواضع مقامات ایرانی برمی‌آید، این تاکیدات و نظرات کارشناسانه را مد نظر قرار داده و پیگیری حقوقی ماجرای اخیر را در اولویت می‌دانند. با این حال بعید نیست که پاسخ جدی‌تری هم در کار باشد. بر این اساس باید صبر کرد و امیدوار بود که تصمیم‌گیرندگان و تصمیم‌سازان در ایران به توصیه‌های کارشناسان امر توجه کرده و در ادامه ارزیابی‌های خود از ضربه انتقام ناشی از اقدام متقابل، دقت بیشتری به خرج دهند.
اخبار برگزیدهلینک کوتاه :