از خرمشهر تا ویران شهر، پل فنآوری
پروفسور مجتبی صدریا * حدود پنج ماه از قرنطینه تحمیلی که خودم برای خودم گذاشته بودم، میگذشت که تلفن زنگ زد و دوست عزیزی که به گردن من دین بزرگی دارد پس از سلام و علیک و مطمئن شدن از سلامت متقابل پیشنهاد سازمان دهی یک سخنرانی برای من در جمعی از فارغ التحصیلان یکی از پیشروترین مراکز آموزشی و پژوهشی فنی کشورمان را داد، هر کس دیگری جز این عزیز پیشنهاد میکرد مطمئنا مقاومت ضد کرونایی من این پیشنهاد را رد میکرد و قرنطینه را ادامه میدادم ولی دین من به این عزیز آنقدر بود که با اقدامات مشخصی که برای تسهیل اجتماعی بازگشت من به ایران انجام داده بود پیشنهادش را پذیرفتم و شرطمان استفاده ماسک برای تمام شرکت کنندگان و رعایت فاصله اجتماعی بود.
جمعیت قابل ملاحظه‌ای آمدند و حاضرین عمدتا کسانی بودند که از میان سالی گذشته بودند و هر یک جایگاه با نفوذی چه اقتصادی و چه فرهنگی و…… داشتند ، نیازمند بودم کمی فرای صحبت‌های روزمره برای این عزیزان بحثم را مطرح کنم و چند روزی صرف تدارک این بحث شد، موضوع صحبت درباره‌ی اهمیت و محدودیت‌های نوآوری فنی بود که با عاریت گرفتن از اندیشمند بزرگ این زمینه که نمیدانم چرا مثل خیلی از موارد از نظر من زود دار فانی را وداع کرد این بحث را مطرح کردم،
“ کلیتون کریستنسن ” که در ژانویه‌ی امسال ما را ترک کرد این واژه را به اسم خود در دنیای اندیشه معاصر هک کرده است:” Dsruptive Innovation ” بنابراین موضوع بحث من پس از تمجید از توانایی‌های فنآوری نسل ۲۵ تا ۴۰ ساله‌مان درباره‌ی تبعات هنجار شکنی لایه‌هایی از نوآوری فنی معاصر بود.
این مساله اساسی است که در نظر داشته باشیم که در اواخر دهه ۱۹۸۰ یا اوایل دهه۱۹۹۰ فنآوریهای نوین، تاثیر گذار بر لایه‌ی محدودی از جوامع بشری بوده‌اند و در اوایل دهه دوم قرن بیست و یکم زنجیر اتصالات شکل گرفته به علت فنآوری های نوین طیف بسیار وسیع‌تری از انسان‌ها را مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر می‌گذارد.
اگر برخی از این تاثیرات می‌تواند رفاه نسبی مشخص بیشتر حیطه‌هایی از مصرفِ مصرف‌گرایان باشد، برخی دیگر از این نوع‌آوری‌ها همزمان قادر هستند زندگی لایه‌های وسیعی از جوامع بشری را مورد تهدید و آسیب قرار دهند (آخرین و مشهورترین مورد چنین آسیبی همانا ویروس کرونا در صورتیکه تولید آن در لابراتوار تایید گردد می‌باشد)
مسائلی که همراه با رشد بازار و فنآوریهای نوین مطرح شدند بیشتر در ارتباط با سواستفاده از داده‌های شخصی افراد با مقاصد تجاری بوده‌اند ( شاید مسایلی که در این رابطه برای فیس بوک مطرح شد را بتوان ذکر کرد.) به همین دلیل کسانیکه خود نقشی مستقیم و مهم در شکل گیری و گسترش دسترسی و استفاده از فنآوریهای جدید داشته‌اند، امروز خود مشغولیت فکری مرتبط با مسولیت فزاینده اجتماعی این فنآوریهای نوین را مطرح می‌کنند.
اجازه دهید بحث‌ها و گفتمان مدیر اجرایی شرکت اسکایپ آقای “نیکلاس زن استورم” را برایتان بازگو کنم که قابل توجه است، او می‌گوید:” ما کارت سفیدی پیشاپیش به نوع آوری‌های فنی دادیم، بر این مبنا که یقینا نتایج مثبتی برای انسان‌ها خواهد داشت ولی در عمل با دو پدیده‌ی از یک طرف بیشعوری در استفاده از این فن‌آوری‌ها و از سوی دیگر با نتایج خطرناک استفاده از آنها روبرو شدیم.”
شما نرم‌افزار گوگل پلاس را می‌شناسید؟
چرا با وجود هزینه های هنگفتی که شرکت گوگل برای تولید آن به عهده گرفته بود در سال ۲۰۱۵ تصمیم به بایگانی کردن این نرم‌افزار و خروج آن از بازار را گرفت؟
مشخص شد که این نرم‌افزار با استفاده از توانایی‌های وسیع‌تر و بیشتر امکانات به خطر انداختن داده‌های زندگی خصوصی مردم را داشت.
از طرف دیگر فکر میکنم همه با هوش مصنوعی آشنایی داریم امروز توانایی رویت هوش مصنوعی آنقدر هست که بتواند با استفاده از یک عکس و تیکه و پاره‌های اطلاعات یک فرد با نوآوری موجود در شبکه‌های اجتماعی کل زندگی آن فرد را جمع‌آوری کرده و فایل کند، حال چه کسی و چگونه از این فایل استفاده خواهد کرد بحثی دیگر است، به همین دلیل صندوق سرمایه گذاری مدیر اجرایی شرکت اسکایپ هم اکنون کارگاهی را سازمان دهی کرده است به اسم ” اَتومیکو” که هدف آن ” آگاهانه ابعاد فعالیت‌های فن‌آوریمان را گسترش دهیم.” است.
در این کارگاه‌ها مدیران شرکت‌های تازه تاسیس فنآوری دعوت می‌شوند که به فرآیند آنچه که امروز می‌آفرینند در ده سال آینده توجه کنند و نتایج منفی آنچه را که شکل می‌دهند را بهتر بشناسند و جالب اینجاست که نتایج همه پرسی‌ها از شرکت کنندگان در این کارگاه‌ها نشان می‌دهد بیش از بیست درصد مدیران شرکت‌های فنآوری نوین به نتایج منفی اجتماعی تولیداتشان هرگز فکر نکرده بودند.
برای اینکه صحبتمان روی این واقعیت بی‌خیالی پایان نیابد این نیز واقعیتی است که هزینه، میزان وقت ضروری، انرژی مورد نیاز و اعتبار صدمه دیده با برداشت گامی اشتباه در دنیای فنآوری معاصر آنقدر بالاست که هوشیاری بیشتری را از طرف این فن‌آوران نوین ضروری کرده است.
این شرایط جدیدی است که نشان می‌دهد فنآوری نوین امروز گامی به پیش ولی بس پر خطر است.
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :