مار و پله و سرمایه گذاری در بازار سرمایه

پیمان مولوی * حتما همه شما که این مطلب را می خوانید بازی مار و پله را بازی کرده اید، چه هیجاناتی که در دوران کودکی با گردش تاس و حرکت خانه ها به پا نمی شد و چه امیدهایی که جان می گرفت و یا به سرعت از عرش به زمین سقوط می کرد.

مار و پله یک بازی بود و همه قبل از شروع بازی با مکانیزم آن آشنا و البته مکانیزم هم بسیار ساده بود، حرکت یک تاس! و شانسی که حرف اول و آخر را می زد و تقریبا مهارت تاثیری در بازی نداشت. این روزها که بازار سرمایه به هفته سوم نزولی خود قدم می گذارد، حرکت خیلی ها مرا به یاد بازی مار و پله می اندازد. همه آنچنان غافلگیر هستند که گویی در روند سرمایه گذاری ورود کرده اند که ریسک در آن وجود نداشته و یک شبه با ریسک روبرو شده اند.

در دنیای سرمایه گذاری در بازارهای موازی روشهای مختلف سرمایه گذاری وجود دارد، برخی از آنها به سبب تاسی برخی از میلیاردرهای بزرگ جهان همچون بافت معروف ترند و برخی ناشناخته تر برای عموم. یکی از روشهای سرمایه گذاری، سرمایه گذاری رشد محور Growth Investing است، سرمایه گذاری که در آن سرمایه گذاران در بازارهای مالی و فیزیکی بنا را بر رشد آن صنعت و یا کالا در طول بازه ای طولانی قرار می دهند. این امر در اقتصاد امریکا ممکن است یک بازه ۱۰ تا ۳۰ ساله نیز باشد و یا هر جای دیگر.

صنایع و سهام های رشد محور آینده ای در خور را نوید می دهند و متکی بر مزیتهای اقتصادی هستند، مثلا نیاز به پلاستیک در طول ۳۰ سال گذشته صنایع پتروشیمی را جزو صنایع رشدی قرار داده، در این صف می توان صنایع بانکی و مالی، بیمه ها و مواد غذایی و صنایع فلزی را هم قرار داد!

نوع دیگر سرمایه گذاری، سرمایه گذاری ارزش محور Value Investing  است، سرمایه گذاری که سرمایه گذار با قدرت تشخیص خود می تواند سهمی را پایین تر از ارزش بازار شناسایی کند و بعد به قیمت بفروشد. وارن بافت اسطوره این روش سرمایه گذاری است.

نویع دیگر سرمایه گذاری، سرمایه گذاری شاخص محور Index Investing  است، در این سرمایه گذاری سرمایه گذاران یک شاخص را به عنوان الگو بر می گزینند. مثلا شاخص ۳۰ شرکت بورس تهران یا شاخص ۵۰۰ اس اند پی در امریکا و یا هر شاخص دیگر و سبد سهامی مطابق با آن را انتخاب می کنند. در بین این نوع سرمایه گذاری ها بر اساس بازار های رو به بالا و پایین از استراتژی های تهاجمی و تدافعی نیز بسیار استفاده می شود.

حال برگردیم به بازی مار و پله و ربط آن به سرمایه گذاری این روزهای بورس!

در بازی مار و پله تکلیف روشن است، یک تاس داریم و نردبان هایی برای صعود و مارهایی که شما را به کام مرگ می کشانند و مسیر سقوط شما هستند. از اول می دانید که شانس عامل اصلی این بازی است، آیا در بازار سرمایه این چنین است؟ خیر.

برخلاف تمام حمله هایی که به بازار سرمایه در ایران می شود که بیشتر آن طبیعی و ناشی از عدم عمق بازار و به قول نسیم نیکلاس طالب Skin In the Game  بودن منتقدان است، این بازار همانند سایر بازار ها متاثر از متغیر های بسیاری است.

به عنوان مثال وقتی که شما می خواهید وار بازار سرمایه گذاری شوید به یاد ندارم که سرمایه گذار حرفه ای به خاطر حرف فلان وزیر و یا ریس بورس و یا هر فرد دیگری وارد بازار سرمایه گذاری شده باشد، بیشتر سرمایه گذاران حرفه ای با دیدن رشد نقدینگی، کاهش رشد اقتصادی و تورم بالا برای حفظ دارایی ها و البته استفاده از فرصتها وارد بازارهای موازی از جمله بورس می شوند. تا اینجای کار بازار سرمایه هیچ شباهتی به بازی مار و پله ندارد.

اما از زمان ورود دولت به این بازار، بازار تبدیل به بازی می شود، حمایت های ریز و درشت از بازار به جای کمک کردن به آن، در کوتاه مدت آن را تبدیل به یک بازی می کند، بازی ای که بسیاری از سرمایه گذاران تازه وارد ریسک را در هیچ کجای محاسبات قرار نمی دهند و بارها این جمله را از ایشان می شنوی: دولت بنا دارد تا انتهای دولت حداقل از بازار حمایت کند.

وقتی این جمله ها را می شنوی مطمئن می شوی که بازار تبدیل به بازی شده است. بازی ای که در آن بازیگران جدید و بعضا حرفه ای نه به سبب داشتن استراتژی مشخص بلکه به سبب اینکه می شود بر روی حرف ها حساب باز کرد اقدام به ورود به بازار می کنند. دیگر از روند طبیعی خبری نیست! قوانین بازی تغییر کرده است و هاله ای از ابهام بر بازار قرار گرفته است.

این روزها بازار سرمایه از یک بازار تبدیل به بازی شده است، بازی که همه از آن انتظار سود دارند و با کمی اصلاح سر و صدای همه در می آید! گویی در بازاری حضور یافته بودند که از فضای اقتصاد ایران به دور بوده است و شاید فضای اقتصاد ایران را با ریسک هایش با سوییس اشتباه گرفته اند.

بارها تاکید کرده ام که بدون استراتژی منسجم و مشخص ذخیره سود امکان استفاده بهینه از فرصتها با ریسک های اقتصاد ایران فراهم نخواهد شد. آنچه بازار سرمایه را به بی راهه رهنمون خواهد کرد، نشان دادن این بازار به عموم به بازاری بدون ریسک است، این تلقی تیشه به ریشه بازار بورس و هر بازار موازی می زند.

*مدیر موسسه شکل دهی اقتصاد ایران

اخبار برگزیدهیادداشت