تاملی بر کارآمدی مدیران در صنعت دریایی تجاری ایران

رضا  محمد علی بیگی * اصلاح ساختار و در بخش هایی، بازبینی و اصلاح وظایف ذینفعانی که نقش مهم و تاثیرگذاری در توسعه صنعت دریایی ایران (بازرگانی و تجاری) دارند، از ضروریات امروز این صنعت به شمار می آیند و این مهم تحقق نخواهد یافت تا زمانیکه روند انتخاب مدیران کلیدی در این صنعت تخصصی و راهبردی، مورد بازبینی و اصلاح توسط خبرگان دریایی کشور قرار گیرد.

انتصاب مدیران ارشد (مدیرعامل، معاونین مدیرعامل، رئیس و معاونین ایشان) با سابقه عملیاتی مرتبط ولی فاقد تجربه و تحصیلات آکادمیک (تحصیل در دانشگاه های معتبر بین المللی و کسب تجربه از محل اشتغال در شرکت های معتبر بین المللی) در حوزه مدیریت راهبردی در پست های ارشد مدیریتی، انتصاب مدیرعامل یا رئیس بدون سابقه عملیاتی مرتبط ولی دارای سابقه و تحصیلات آکادمیک در حوزه مدیریت های راهبردی و کلان (البته تحصیل در دانشگاه ها یا موسسات آموزشی دارای رتبه بندی جهانی نه چندان معتبر و نیز دارای سابقه کاری در شرکت ها یا سازمان های با عملکرد فنی و اقتصادی متوسط و ضعیف و پر اشکال) در پست های ارشد مدیریتی و در آخر انتصاب مدیرعامل یا رئیس بدون سابقه عملیاتی مرتبط و بدون سابقه و تحصیلات آکادمیک در حوزه مدیریت راهبردی در حوزه صنعت دریایی، سال هاست که در بخش هایی از صنعت دریایی تجاری ایران قابل مشاهده و تامل است.

رویه معیوب و مزمنی که سبب گشته تا شایسته سالاری و مشارکت حداکثری نخبگان دلسوز در مسیر توسعه این صنعت بین المللی و اشتغال زا، شکل واقعی به خود نگیرد و ترک فعل ها و قصورها بیش از پیش ظهور یابند.

از شاخص های شناسایی اینگونه مدیران یا روسا، میتوان به عدم تمایل شان به پاسخگویی در برابر منتقدین عملکردشان در حضور خبرنگاران، علاقه مند به حضور در رویدادهای بین المللی خارج از کشور ولی بی ثمر برای کشور، اشتیاق زیادشان به مونولوگ به جای دیالوگ، عدم اعتقادشان به ارائه گزارش های هزینه و فایده طرح ها یا پروژه ها و نیز مزیت های رقابتی طرح ها (در قیاس با رقبای داخلی، منطقه ای و بین المللی) به علاقه مندان و مردم سراسر کشور، البته در این مورد به خصوص، مدیران دستگاه های دولتی یا حاکمیتی مد نظر میباشد، عدم تمایل شان به حضور در مناظره های تخصصی دریایی، تمایل به تشکیل حلقه هایی بسته از همفکران و فرمانبرداران محض در اطراف شان، عدم تمایل شان به ورود در بحث های چالش برانگیز مربوط به کسب و کارشان، عدم تمایلشان به داشتن نشست هایی با متخصصین و کارشناسانی که در زیر مجموعه تحت امر آنها شاغل نیستند، اشتیاق وصف ناشدنی شان در خصوص اطلاع رسانی گسترده از اقدامات کوچک و کم ارزش شان با توسل به سیاست تقسیم یک طرح یا پروژه به بخش های کوچکتر در غالب افتتاح بخش های کوچکی از کل طرح برای بهره برداری و از طرفی اشتیاق شان به اطلاع رسانی گسترده در فاز آغاز یک طرح یا پروژه در غالب کلنگ زنی یا امضا تفاهم نامه یا قرارداد، البته این بار با آب و تابی فزاینده، طوری که کل طرح یا پروژه را محور اظهارات شان قرار می دهند و نه بخش بخش طرح یا پروژه را، چرا که مبادا این اقدام افتتاح یا امضا تفاهم نامه یا قرارداد آنها برای شروع یک طرح یا پروژه در نگاه مخاطب کم ارزش جلوه کند و در پایان، اشتیاق و مهارت شان به ربط دادن ترک فعل ها و کوتاهی ها در زمان مدیریت شان به عوامل خارجی از جمله تحریم ها را (مستقیم و غیر مستقیم) نام برد.

مدیران و روسایی که سابقه عملیاتی یا کار اجرایی داشته و بالطبع اهداف و برنامه های آنها، زمانی که در پست های مدیریتی کلان قرار می گیرند برگرفته از سوابق عملیاتی شان است و محدود به تجربیات برگرفته از آنهاست. گذراندن دوره های مدیریت راهبردی در موسسات و دانشگاه های معتبر بین المللی و نیز داشتن سوابق مدیریتی در سطوح میانی در کنار سوابق عملیاتی و اجرایی درخشان در صنعت دریایی، به ایشان کمک میکند تا در پست های بالاتر و حساس تر با بینشی نظام مند، جامع و به هم پیوسته به موضوعات نگاه کنند و سپس در صدد حل مشکلات یا تقویت عملکرد فنی و اقتصادی مجموعه های شان برآیند. به تعبیری مدیران یا روسای کارآمد و شایسته، هم دانش برگرفته از تجربیات عملیاتی را دارند و هم علم و دانش مدیریت راهبردی به روز با محوریت توجه همزمان به تغییر و تحولات جهانی، داخلی و منطقه ای.

فقدان بینش نظام مند، جامع و یکپارچه مدیران ارشد یا روسای تصمیم گیر به صنعت دریایی تجاری در زمانیکه مناصب مدیریتی کلان را عهده دار میشوند، سبب می گردد تا اهداف، سیاست ها، طرح ها و برنامه های توسعه ای اولا به درستی تدوین نشوند ثانیا در فاز تصویب و سپس اجرا، علی رغم تلاش ها و صرف هزینه های گزاف، با چالش های اساسی مواجه گردند. چالش هایی که به قدری تاثیرگذار و گسترده هستند که حذف طرح ها و اقدامات را میتوان برایش متصور بود‌. به بیانی دیگر، طرح ها و برنامه ها به منظور دستیابی به اهداف و همراستا با سیاست های تدوینی، و نیز حتی قوانین حمایتی مصوب در نهاد قانون گذاری، قابلیت اجرا شدن را نخواهند داشت.

شناسایی و بهره برداری هوشمندانه از ظرفیت های بین المللی منتج از اجرای طرح ها و برنامه های جهان شمول سازمان ملل متحد و نهادهای زیر مجموعه آن، موضوع مهم دیگری است که می بایست در دستور کار مدیران و روسای کارآمد شاغل در بخش های مختلف صنعت دریایی کشور قرار گیرد. چرا که در غیر اینصورت و با توجه به ماهیت بین المللی بودن این صنعت، فرصت های ارزشمند به تهدیدهای فزاینده و مخرب تبدیل می شوند و نزول جایگاه و نقش ذینفعان صنعت دریایی بازرگانی ایران در گستره بین المللی و منطقه ای را در پی خواهد داشت. رصد و پایش مستمر و حساب شده اخبار، تحولات، رویدادها و نشست های بین المللی در حوزه صنعت دریایی توسط خبرگان توانمند و آگاه، موضوع مهم و کلیدی دیگری است که میبایست مورد توجه ویژه ذینفعان دریایی ایران قرار گیرد.

از منظر مدیران یا روسای کارآمد و شایسته، استفاده حداکثری از داشته ها بر توسعه خدمات و زیرساخت های جدید، الویت بیشتری دارد، به ویژه در زمان اعمال انواع تحریم های ظالمانه بر علیه کشور، تفکر در حوزه مزیت های رقابتی طرح ها یا پروژه ها و نیز توجه کافی به سیاست هم افزاری و مشارکت حداکثری کارشناسان و نخبگان در پیشبرد طرح ها و برنامه ها، جزو دغدغه های اصلی این تیپ از مدیران است و نیز بها دادن به تحقیقات و پژوهش های ارزشمند و کاربردی از ویژگی های این دست از مدیران یا روسا می باشد.

مدیران یا روسای شایسته و کارآمد، کنشگری و ورود حرفه ای و حساب شده به چالش های منطقه ای و بین المللی به منظور شناسایی و بهره برداری از فرصت های موجود در آن را بر انفعال و واکنش در برابر تحرکات داخلی و خارجی ترجیح می دهند و در این مسیر سخت و دشوار، قادر هستند تا با پیش بینی های کم نقص، در برابر تحرکات و اقدامات بعدی رقبا، دست برتر را داشته باشند و بازیگر اصلی و تاثیرگذار میدان باشند.

شجاعت و درایت مدیران یا روسای کارآمد و شایسته، سبب میشود تا اصلاحات و اجرای اقدامات هوشمندانه و پر ثمر در کوتاهترین زمان ممکن و با حداقل هزینه و چالش به سرانجام برسد. اصلاحاتی که تسهیل کسب و کار محور تمامی فعالیت ها میگردد و در این راستا تلاش می شود تا با حذف مجوزهای بی ارزش و ناکارآمد و بوروکراسی های اداری پیچیده و بی ثمر که برآمده از عدم شناخت مسئولین مربوطه از تحولات بازار در گستره منطقه ای و بین المللی است، شرایط شکوفایی و توسعه را برای تک تک فعالان و علاقه مندان جدیدالورود فراهم نمایند.

توجه به تقویت نقش و جایگاه انجمن ها و موسسات غیر دولتی، اتحادیه ها و سندیکاهای مرتبط با کسب و کارهای دریایی در گستره بین الملل را از پیش نیازهای توسعه صنعت دریایی کشور می دانند و تعامل و استفاده حداکثری از ظرفیت های موجود در این نهادهای عمومی غیر دولتی را محور تمامی تصمیم های کلان و خرد خود قرار می دهند.

مدیران و روسای شایسته و دوراندیش دریایی، به مدیریت ریسک و مدیریت دانش (به معنای واقعی آن) در ساختارهای سازمانی شان و نیز در طرح و پروژه ها، اهمیت ویژه ای میدهند و شناسایی و ارزیابی ریسک تا پیش از آغاز هر طرح یا پروژه ای را پیش نیاز کلیدی توفیق در آن پروژه میدانند و اجرایی سازی مدیریت دانش در فرآیندهای کاری و پروژه ای تا تکمیل دانش افزار مربوطه در پایان کار را از وظایف اصلی و پر اهمیت خود می دانند، چرا که این مهم، پایه و اساس انتقال صحیح دانش و فناوری محسوب میشود.

به امید روز که شاهد حضور مدیران و روسای شایسته و کارآمد بیشتر در بخش های مختلف صنعت دریایی تجاری ایران باشیم.

مدرس و پژوهشگر صنعت دریایی

اخبار برگزیدهیادداشت