تناسب معکوس

قاسم محبعلی * روابط اسراییل با  کشورهای همسایه ما موضوع جدیدی نیست اما از جهاتی حائز اهمیت است. اسراییل پیش‌تر با ترکیه و آذربایجان روابطی برقرار کرده و با روسیه هم روابط قوی و هم‌پیمانی دارد. برقراری روابط  با کشورهای عربی خلیج‌فارس البته موضوع جدیدی است اما باید توجه داشت که در گذشته با عمان، قطر، بحرین و کم و بیش با امارات روابطی برقرار بوده است. منتها امارات اولین کشوری است که روابط  با اسراییل را به صورت رسمی برقرار کرد.

ایران باید روابط  خود را با کشورهای عربی خلیج‌فارس خصوصا عربستان ترمیم کند و از این وضعیت خارج شود چراکه ما به هر حال همسایه هستیم و هر اتفاق  هم که بیفتد باید در کنار این کشورها زندگی کنیم.

اگر ما درباره آذربایجان، ترکیه  و روسیه چنین برداشتی را نداریم ممکن است درباره کشورها عربی خلیج‌فارس هم نداشته باشیم. بنابراین اینکه در دام و بازی نتانیاهو و آمریکایی‌ها بیفتیم و روابط خود را با این کشورها تخریب کنیم، به نفع منافع ملی ما نیست. هر چه روابط ما با این کشورها بهبود پیدا کند، روابط آنان با اسراییل کاهش خواهد یافت. در واقع یک تناسب معکوس است. اگر روابط با کشورهای عربی منطقه بهبود یابد، روابط آنان با اسراییل کم شده و حتی ممکن است متشنج شود به خصوص اینکه مساله صلح خاورمیانه، اشغال سرزمین‌های فلسطینی و… حل نشده است. اگر روابط ما با این کشورها بهبود یابد و منطقه به سوی همکاری برود، اسراییل دچار بحران خواهد شد.

در بررسی امکان بهبود روابط با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس اما باید به این امر توجه داشت که با توجه به مسائلی که در چند سال اخیر اتفاق افتاده، شرایط خیلی سختی است و بهبود روابط ساده نیست. به هر حال بهبود روابط ما به خصوص با عربستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و ابعاد مختلفی از جمله مساله انرژی دارد. بالاخره هر دو کشور از جمله  تولیدکنندگان نفت و انرژی هستند و اوپک بدون ایران و عربستان کارکردی ندارد. کمااینکه وقتی روابط ما تخریب شد، اوپک هم کارکرد خود را از دست داد. همچنین مساله امنیت منطقه و آرامش در کشورهایی مثل عراق، یمن، سوریه و لبنان مطرح است. به اضافه اینکه موضوعات مهمی مربوط به کشورهای اسلامی مثل مساله فلسطین، اقلیت‌های مسلمان در کشورهای دیگر و… مطرح است و ما و عربستان باید در این موارد با هم صحبت کنیم.

مسوولان دو کشور باید در سطوح عالی بنشینند و با هم گفت‌وگو کنند تا مسائل حل شود و حتی برای مسائلی که قابل حل و فصل نیست هم باید چارچوبی تعریف شود که مورد سوءاستفاده رقبا و دشمنان مشترک دو کشور نشود. طبیعتا بهبود روابط از طریق گفت‌وگوی پشت تریبون و تبلیغات ممکن نیست و دو طرف باید در سطوح عالی گفت‌وگو کنند و مسائل مهمی که برای هر دو کشور حیاتی است مثل مساله یمن، امنیت عراق، آینده سوریه، مسائل لبنان، امنیت خلیج‌فارس و مسائل انرژی را مورد بررسی قرار دهند.

به اعتقاد من عربستان اگر احساس کند چنین تصمیمی در ایران وجود دارد و ایران آماده است مسائل را حل و فصل کند و قصد ندارد مسائل و مشکلات را از طرق دیگری حل کند، آمادگی خواهد داشت که وارد گفت‌وگو شود و مسائل را با ایران حل کند.

* مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه