دست نامرئی دولت در بورس

به گزارش جهان صنعت نیوز:  در تمام بازارهای کارآمد جهان اخبار و اظهارنظرهایی که در ارزشگذاری سهام تاثیر دارند تنها به وسیله یک نهاد رسمی مطرح می‌شود و گاه افراد صاحب تریبونی که از جایگاه حقوقی خود در مورد ارزشگذاری سهام اظهارنظر می‌کنند به دخالت در بازار متهم می‌شوند. این روال به دلیل نوپا بودن بازار سرمایه در ایران به ندرت اجرا می‌شود؛ اینجا همه دولتمردانی که اکثرا حوزه مسوولیت آنها ارتباط مستقیمی با بازار سهام ندارد سعی در اظهار نظر در مورد این بازار دارند.  حالا نوبت به رییس کل بانک مرکزی رسیده است تا نسخه جدیدی را برای بازار سرمایه بپیچد. عبدالناصر همتی روز گذشته در پست اینستاگرامی خود مالکان عمده سهام را که طی چند ماه اخیر به دلیل رشد قیمت سهامشان منتفع شده‌اند، به ایفای نقش بازارسازی فراخوانده است. در دو سال گذشته سیاست‌های ارزی بانک مرکزی در نوسان قیمت سهام اثر انکارناپذیری داشته و این در حالی است که به نظر می‌رسد بازارسازان حقوقی در اصلاح شدید شاخص کل بورس در هماهنگی کامل با دولت عمل کردند. مخاطبان بازار سرمایه بهترین کمک بانک مرکزی به این بازار را برگشت به سیاست کاهش نرخ بهره ابتدای سال عنوان می‌کنند.

رئیس کل بانک مرکزی روز گذشته در یادداشتی عنوان کرد: شایسته است، مالکان عمده سهام اعم از نهادهای دولتی، عمومی غیردولتی، بنگاه‌های خصوصی بزرگ و حتی شرکت‌های تابعه بانک‌ها که طی چند ماه اخیر به دلیل رشد قیمت سهام‌شان منتفع شده‌اند، بارعایت ضوابط قانونی، نقش بازارسازی را ایفا کنند و برای اطمینان دادن به سرمایه‌گذاران خرد، درجهت نقدشوندگی بازار و محافظت در برابر نوسانات، اقدام کنند. عبدالناصر همتی تاکید کرد: اقبال مردم به بورس موضوع مهمی است و عملکرد سرمایه‌گذاران کوچک و بزرگ، پشتوانه بازار سرمایه است. لذا، نظر به ورود طیف گسترده سرمایه‌گذاران جدید، تعامل حرفه‌ای، ارائه آموزش‌های سرمایه‌گذاری و شفافیت نهادهای مجری معاملات و معامله‌گران با این دسته از سرمایه‌گذاران، منجر به حفظ منافع و تداوم حضور بلندمدت و فعالیت آنها در بازار خواهد بود. همتی اضافه کرد:  بانک مرکزی، توسعه بازار سرمایه ‌و افزایش سهم آن در نظام تامین مالی را در راستای اصلاح ساختاری اقتصاد و ثبات مالی می‌داند و از آن حمایت می‌کند. استقرار نظام عملیات بازار باز و توسعه ابزارها و بازار بدهی دولتی و انتشار گواهی اعتبار مولد را در این راستا پی می‌گیرد. رییس کل بانک مرکزی همچنین پیشنهاد ‌کرد که  بازارسازی در جهت حفظ نقدشوندگی لازم در بازار سهام به‌صورت عاجل با همکاری جدی سهامداران عمده و صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سایر بازیگران اصلی بازار سرمایه انجام گیرد. با این حال این اظهارات نه تنها مورد نکوهش کارشناسان بازار سرمایه بلکه مورد انتقاد کارشناسان بازارهای مالی و پولی نیز قرار گرفته و آنها عنوان کرده‌اند که بهتر است رییس کل بانک مرکزی به جای نسخه‌پیچی برای بازار سرمایه به اعلام برنامه‌های این بانک برای کاهش ارزش پول ملی، مشکل نقل‌وانتقالات پول برای وارادات و صادرات و تامین ارز بپردازد.

پیوستگی بازارها

رییس اسبق هیات‌مدیره بورس اوراق بهادار تهران در تحلیل پیوستگی بازارها به «جهان‌صنعت» می‌گوید: بازار مالی کشور به طور عمده در سه بازار خلاصه می‌شود؛ بازار پول که در برگیرنده بانک‌ها و موسسات اعتباری است و مجوزهای آن توسط بانک مرکزی صادر می‌شود و سیاستگذاری و نظارت آن بر عهده این بانک و شورای پول و اعتبار است. حیدر مستخدمین‌حسینی می‌افزاید: بازار دوم هم بازار سرمایه است که در برگیرنده بورس‌ها، شرکت‌های پذیرش شده در آنها، شرکت‌های مرتبط با کارگزاری‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و امثال آن است که به عنوان نمادهای بازار سرمایه شناخته می‌شوند. مقام ناظر آن هم وزیر اقتصاد است و سیاستگذاری‌های آن هم بر عهده شورای‌عالی بورس است. وی اضافه می‌کند: سومین بازار هم، بازار بیمه است که کلیه شرکت‌های بیمه نماد این بازار هستند و هدف اصلی آن هم تضمین فعالیت‌هایی است که در عرصه فعالیت‌های اقتصادی از جمله بازار سرمایه و بازار پول صورت می‌گیرد. این اقتصاددان ادامه می‌دهد: هر کدام از این بازارها یک مقام ناظر و یک شورای سیاستگذاری دارد که تکالیف مصوبی برعهده آنهاست. اما این بازارها در هم‌تنیده هستند و یک بازار نمی‌تواند ادعا کند که به بازار دیگر مرتبط نیست. چنانچه حتی اعضای این شوراها که سیاستگذاری بازارهای پول و سرمایه و بیمه را انجام می‌دهند هم به طور عمده مشترک هستند. برای مثال وزیر اقتصاد، رییس کل بانک مرکزی و نمایندگان ناظر از سوی مجلس در هر سه بازار حضور دارند؛ بنابراین اکثریت اعضا مشترکند و تصمیمات ماخوذه نیز معمولا اشتراک دارد. مستخدمین‌حسینی تاکید می‌کند: در نتیجه اگر وضعیتی در بازار سرمایه شکل بگیرد رییس کل بانک مرکزی هم دست کم در حوزه سیاستگذاری برای آن بازار دخیل بوده و وظیفه اجرایی آن با وزیر اقتصاد است. رییس اسبق هیات‌مدیره بورس اوراق بهادار تهران تاکید می‌کند: بنابراین گفتن اینکه بازار سرمایه به بانک مرکزی مرتبط نیست، خلط در مباحث است. باید این بازارها علاوه بر تکالیف قانونی خود تحت پوشش یک فرمانده اقتصادی هم قرار بگیرند که من سال‌هاست آن را بیان می‌کنم. او می‌افزاید: اقتصاد ما به لحاظ عدم فرماندهی واحد به این بن‌بست رسیده که حالا مقامات اقتصادی هر کدام خود را از اشکالاتی که در بازار دیگری شکل می‌گیرد مبرا می‌دانند. در حالی که اگر بازارها خیلی خوب و موفق بودند قطعا سخنان دیگری بیان می‌شد مبنی بر اینکه ما تصمیماتی را در شوراهای مربوطه می‌گیریم و این اثر آن تصمیمات است که خروجی مثبتی داشته است. بنابراین رییس کل بانک مرکزی هم نمی‌تواند خود را از چارچوب‌هایی که برای بازار سرمایه گذاشته است مبرا بداند. این کارشناس بازار سرمایه تصریح می‌کند: چنانچه هر اتفاقی برای بازار پول نیز رقم بخورد از جمله در حوزه نرخ سود بانکی، به بازارهای دیگر مرتبط است.

فلسفه هدایت نقدینگی به بورس چه بود

مستخدمین‌حسینی در ادامه با اشاره به کاهش نرخ سود بانکی اظهار می‌کند: در اوایل امسال نیز نرخ بهره را در پایین‌ترین سطح قرار دادند که این را بانک مرکزی صورت داد و شورای پول و اعتبار هم بر آن صحه گذاشت؛ تصمیمی که هم وزیر اقتصاد و هم نماینده قوه قضاییه و هم نمایندگان مجلس در زمان اتخاذ آن حاضر بودند؛  بنابراین باید ابتدا بررسی کنیم که این سیاستگذاران چرا تصمیم گرفتند که نقدینگی به سمت بازار سرمایه سوق پیدا کند. وزیر اقتصاد، بانک مرکزی و تیم اقتصادی سازمان برنامه باید روشن کنند که چه سیاستی در سال ۹۸ در پیش گرفته شد که دولت به بازار سرمایه ورود و در آن دخالت کند و در نتیجه نقدینگی به آن سمت حرکت کند. او ادامه می‌دهد: نرخ سود بانکی را ۱۵ درصد کردند در حالی که تورم ۲/۴۱ درصد بوده است. از سوی دیگر،  سال جهش تولید بوده و به جای اینکه بیاییم اقتصاد مسکن را فعال کنیم که هم می‌تواند ۵۰۰ محصول واحدهای صنعتی ما را به حرکت وادارد، اشتغال ایجاد کند، تولید ناخالص داخلی را افزایش دهد، این حوزه را در شرایطی قرار داده‌ایم که گزارش پنج‌ماهه امسال برای پروانه ساخت نسبت به پنج‌ماهه کلیه سال‌های گذشته در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارد. رییس اسبق هیات‌مدیره بورس اوراق بهادار تهران تاکید می‌کند: با سیاست‌های اتخاذ شده، نقدینگی به سمت بازار سرمایه هجوم برد و هشدارهایی که تمامی کارشناسان دلسوز کشور از سال گذشته عنوان کردند گوش شنوایی نیافت تا بازار سرمایه که آرام به فعالیت خود ادامه می‌داد به شرایط کنونی دچار شود. مستخدمین‌حسینی می‌افزاید: در واقع بازار سرمایه مانند کودکی بود که به نوجوان و سپس به جوان تبدیل می‌شود و بعد به پختگی می‌رسد اما سیاست‌های دولت به آن اجازه این فرآیند را نداد. او بیان می‌کند: نمی‌شود از این بازار برای کسری بودجه قدم‌هایی برداریم که بعد مردم را متضرر کنیم. دولت با آن اقداماتی که در بازار سرمایه انجام داد مردم را به طور متوسط در کمتر از یک ماهه اخیر ۲۰ درصد متضرر کرد و  از ارزش بورس کاست که این رقم  در  برخی موارد تا ۷۰ تا ۸۰ درصد زیان هم بوده است. مستخدمین‌حسینی اضافه می‌کند: بانک مرکزی نمی‌تواند ادعا کند که در این روند دخیل نبوده است. رییس کل این بانک عضو شورای‌عالی بورس است و در جلسات آنجا شرکت می‌کند و متضامن است.

حمایت از سهام نیازمند دستور نیست

رییس اسبق هیات‌مدیره بورس اوراق بهادار تهران همچنین تاکید می‌کند: اینکه حالا شرکت‌هایی که سود بردند باید بیایند بازارسازی کنند، در قاعده بازار سرمایه و بورس‌هاست؛ اما متاسفانه نگاهی که به بازار سرمایه و بورس شده این بوده که سود‌های آنچنانی ۳۰۰ و ۳۵۰ درصدی دارد و به قاعده دیگر بازار سرمایه هیچ توجهی نکردند که چه اتفاقی افتاد که بازار سرمایه به سمتی حرکت کرده که سودها و بازده‌هایی که نشان می‌دهد، واقعی نیست. مستخدمین‌حسینی می‌افزاید: دولت آگاهانه در بورس دخالت کرده، نرخ‌های سود را به درستی و منطبق با واقعیت اقتصاد پرداخت نکرده و در حوزه اقتصاد مسکن که در اقتصاد ما بسیار مهم و کلیدی است و نقطه حرکت واحدهای صنعتی و تولیدی محسوب می‌شود هم حرکتی نشده است. او اضافه می‌کند: الفبای بازار سرمایه این است که کسانی که سهام اکثریت را دارند، بازارسازی کنند و این امر نیازی به توصیه ندارد که رییس کل بانک مرکزی یا رییس سازمان بورس بخواهند بیان کنند. مستخدمین‌حسینی ادامه می‌دهد: خود سهامدارانی که اکثریت سهام بنگاه‌های اقتصادی را در دست دارند، خودکار و بدون فرمان معمولا ورود  و از سهم خود حمایت می‌کنند. یعنی وقتی خرده سهامداران سهم خود را عرضه می‌کنند، اینها سهام را از روی میز جمع می‌کنند. این منطق کار بازار سرمایه است که نیازی به دستور ندارد و به صورت خودکار در سال‌های مختلف انجام شده است.

گفتنی است از روز گذشته برخی فعالان و تحلیلگران بازار سرمایه به ارائه پیشنهادهایی برای بانک مرکزی در جهت حمایت از بورس پرداخته‌اند. در همین ارتباط، همایون دارابی در توئیتر خود مجموعه اقدامات کمک‌کننده بانک مرکزی به بورس را چنین برشمرد: یک) کاهش مستمر نرخ بهره و حذف نرخ بهره برای سپرده زیر سه‌ماهه. دو) افزایش نرخ ارز صادراتی به نرخ بازار آزاد و پایان جریمه ۲۰ درصدی نرخ نیما. سه) پرداخت تسهیلات به شرکت‌های سرمایه گذاری. چهار) تخصیص تسهیلات بانکی شرکت‌های بورسی به صورت یکجا و با یک پرونده. پنج) به رسمیت شناختن قرارداد repo به ویژه در مورد شرکت‌های دارای طرح توسعه. شش) قبول سهام به عنوان وثیقه اعتبار بانکی خرد به ویژه برای دارندگان سهام عدالت. هفت) کاهش نرخ تسهیلات شرکت‌های کارگزاری و نهادهای مالی.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانبانک و بیمهپیشنهاد ویژه