تقویت یا تضعیف «جمهوریت»
به گزارش جهان صنعت نیوز: حالا باز هم پس از مدت‌ها دوباره موضوع تغییر نظام اجرایی کشور از نظام ریاستی به پارلمانی از سوی سیدامیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی نایب‌رییس مجلس، محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و مصطفی میرسلیم نماینده مردم تهران در مجلس مطرح شده و بر سر زبان‌ها افتاده است؛ مساله‌ای که به گفته جلال میرزایی دبیر کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس دهم سخنان قاضی‌زاده‌هاشمی در این باره به دلیل جایگاه نایب‌رییسی مجلس از اهمیت بیشتری برخوردار است و حرف حاکمیت تلقی می‌شود. قاضی‌زاده‌هاشمی نایب‌رییس مجلس در سخنانی گفته است: «لازم است در کشور مدتی طولانی نظام پارلمانی حاکم شود زیرا مجلس اکنون نمی‌تواند از ابزار سوال و استیضاح برای پاسخگو کردن دولت استفاده کند.» او همچنین تاکید کرده است: «مجلس اکنون نمی‌تواند بسیاری از برنامه‌های دولت را رصد کند، رییس‌جمهوری نیز یک فرد برخاسته از آرای مردم است و نمی‌توان به راحتی سراغش رفت.» به همین دلیل بیان کرده چاره کار تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی است تا هر وقت که دل‌شان خواست و احساس نیاز کردند بتوانند دولت را تغییر دهند. او در این باره گفته است: «باید بتوانیم در موقع لزوم سریعا افراد را عوض کنیم اما با شرایط کنونی اگر سراغ هر کسی برویم، بحران سیاسی ایجاد می‌شود.»
اظهاراتی که واکنش‌هایی به همراه داشت
سخنان مطرح‌شده به خودی خود چالش‌برانگیز است و البته انتقاداتی را در بین فعالان و چهره‌های سیاسی به همراه داشته است. پروانه سلحشوری با انتقاد از طرح اصلاح قانون انتخابات که این روزها در مجلس یازدهم از سوی برخی نمایندگان دنبال می‌شود، تغییر نظام ریاستی به پارلمانی را به منظور تضعیف «جمهوریت» نظام دانست و با اشاره به سخنان بنیانگذار انقلاب در این باره در توئیتی نوشت: «به نظر می‌رسد #مجلس_انقلابی با طرح اصلاح قانون انتخابات ریاست‌جمهوری به دنبال تضعیف رکن #جمهوریت نظام است. یاد بنیانگذار انقلاب افتادم که می‌گفت ملاک، رای و نظر مردم است، جمهوری اسلامی نه یک کلمه بیشتر و نه یک کلمه کمتر. حال سال‌هاست که ملاک، رای و نظر #شورای_نگهبان است.» البته حشمت‌الله فلاحت‌پیشه تحلیلگر سیاسی و نماینده سه دوره مجلس در این باره تاکید کرده است که گرچه موافق نظام پارلمانی است اما زمینه‌های این تغییر که مهم‌ترین آن شکل‌گیری احزاب قوی است را در ایران مهیا نمی‌بیند.
طرح نظام پارلمانی اولین بار از سوی رهبر انقلاب
گفتنی است از سال ۶۸ که در جریان بازنگری قانون اساسی نظام ایران از پارلمانی به ریاستی تغییر یافت، هیچ حرفی درباره خوب یا بد بودن «نظام پارلمانی» و «نظام ریاستی» مطرح نشد تا اینکه برای اولین بار در سال ۹۰ مقام معظم رهبری در سفر به کرمانشاه، این موضوع را مطرح کردند. رهبری در بخشی از سخنان خود درباره موضوع «نظام پارلمانی یا ریاستی؟» گفتند: «در آینده هم اینها قابل تغییر است. امروز نظام ما نظام ریاستی است یعنی مردم با رای مستقیم خودشان رییس‌جمهور را انتخاب می‌کنند. تا الان هم شیوه بسیار خوب و تجربه‌‌شده‌ای بوده است. اگر یک روزی در آینده‌های دور یا نزدیک احساس شود به جای نظام ریاستی مثلا نظام پارلمانی مطلوب است هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند.»
به دنبال این بیانات، در سال ۹۸ برخی نمایندگان مجلس دهم دوباره موضوع را پیش کشیدند و حتی ۱۵۱ امضا جمع کردند ولی به دنبال بیانات دوباره رهبری در خرداد ۹۸ که تاکید داشتند: «نظام پارلمانی که درباره آن بحث شد، ما مفصل در مجمع بازنگری قانون اساسی آن را بررسی کردیم و نتیجه این شد که مشکلات نظام پارلمانی از نظام ریاستی بیشتر است…» موضوع را مسکوت گذاشتند. ولی حالا باز هم نایب رییس مجلس مساله نظام پارلمانی را به بهانه عدم پاسخگویی دولت به مجلس پیش کشیده است.
طرح نظام پارلمانی از منظر حاکمیت مطرح شده نه حقوق ملت
جلال میرزایی، دبیرکمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس دهم با اشاره به همزمانی سخنان قاضی‌زاده‌هاشم، محسن رضایی و میرسلیم درباره نظام پارلمانی به «جهان صنعت» گفت: «این همزمانی موضوع از سوی این افراد جالب است و به دلیل اهمیت جایگاه آقای قاضی‌زاده که نایب‌رییس مجلس است به خوبی می‌توان فهمید که نوع ورود ایشان به موضوع از منظر حاکمیت است نه حقوق ملت.» دبیر کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس دهم ادامه داد: «طبق قانون اساسی رییس‌جمهوری از سوی مردم انتخاب می‌شود که تا دو سال با رای دوباره مردم ادامه‌دار است. بنابراین نقش مردم در این باره پررنگ است و امروزه مطالبه حق ملت از نظر برخی زیاد شده و کاهش مشارکت مردم در انتخابات مجلس یازدهم به نوعی چالش‌برانگیز بوده است. بنابراین برخی علاقه‌مند هستند ریاست‌جمهوری که هشت سال می‌تواند دوام داشته باشد و از منظر آنها زمان زیادی است را تحت کنترل و اختیار خودشان دربیاورند.»
میرزایی تاکید کرد: «نوع خواست و مطالبات مردم در عصر جدید به نسبت اوایل انقلاب تغییر کرده و حاکمیت نباید توقع نگاه سنتی به مردم داشته باشد. برخی تغییرات اجتناب‌ناپذیر است ولی اگر بخواهیم طبق نظر آقای قاضی‌زاده عمل کنیم نه تنها راه به جایی نمی‌بریم بلکه منجر به بروز چالش‌های جدیدی خواهد شد و حتی قانون اساسی که همه جریانات سیاسی به آن پایبند بوده‌اند و محور وحدت بوده است را نیز زیر سوال می‌بریم.»
نظام پارلمانی یعنی تقویت جمهوریت نظام که برخی دنبال آن نیستند
مسعود رضایی، نماینده مردم شیراز در مجلس دهم هم در توضیح تلاش برای تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی و تاکید و پیگیری از سوی برخی برای تحقق این موضوع به «جهان صنعت نیوز» گفت: «فلسفه به وجود آمدن نظام پارلمانی در کشور ما به این سادگی نیست و با توجه به قانون اساسی ما، تغییر نظام ریاستی به پارلمانی، منوط بر این است که قانون اساسی تغییر کند. ولی به دلیل اینکه قانون اساسی ما از نوع بسته است، به سادگی مجلس نمی‌تواند آن را تغییر دهد و نیازمند راه طولانی و زمان‌بر است.» این عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس دهم در ادامه اظهارات خود بر تشدید بعد جمهوریت نظام پارلمانی تاکید کرد و گفت: «البته نظام پارلمانی ویژگی خاص خودش را دارد و چون قوه مجریه، زاده قوه مقننه است قابل کنترل‌تر خواهد بود و مجلس می‌تواند نظارت بیشتری بر آن داشته باشد. ولی در کشور ما این راهکار مناسب نیست و با توجه به ساختاری که طراحی کرده‌ایم، اگر شرایط پارلمانی شود، یعنی دست مردم و مطالباتشان بیشتر می‌شود و این مورد تایید و خواست برخی نیست.»
او با اشاره به نوع مردمی بودن نظام پارلمانی و تشدید قدرت مردم دراین مدل نظام که همان موضوع جمهوریتی است که برخی به دنبال تضعیف آن هستند، توضیح داد: «وقتی مجلس را مردم انتخاب کنند دولت هم که از این مجلس مردمی زاده شود، بیشتر بر پایه قدرت مردم استوار خواهد بود؛ در حالی که برخی تا همین حد مطالبات مردم را تحمل نمی‌کنند؛ چه رسد به اینکه بخواهند قوه مجریه برخاسته از آرای مردم را تحمل کنند.» رضایی هدف قاضی زاده‌هاشمی از طرح تغییر نظام ریاستی به پارلمانی را صرفا کنترل بیشتر دولت دانست و گفت: «هدف از این صحبت‌ها کنترل و نظارت بیشتر دولت است، نه تقویت جمهوریت نظام. بنابراین اگر می‌خواهند نظارت مجلس بر دولت قوی شود، اول باید قدرت واقعی مجلس را بالا ببرند تا قدرتمند شود بعد بتواند قوه مجریه را کنترل کند.» او با انتقاد از شاکله فعلی مجلس که تحت تاثیر نظارت استصوابی شورای نگهبان است، توضیح داد: «تا زمانی که مجلس بله قربان‌گو و ضعیف و تحت نظارت استصوابی شورای نگهبان باشد و نتواند حرکت جدی از خودش بروز دهد، نمی‌تواند فردا قدرتی داشته باشد و دولت را تحت کنترل واقعی خودش قرار دهد. بنابراین با توجه به قانون اساسی که پیچیده است، این کار در کشور ما قابل اجرا نیست.»
رضایی تاکید کرد: «البته اگر بخواهند فقط به صورت رفرمی این کار را انجام دهند که دولت را بیشتر تحت تسلط داشته باشند، قضیه فرق می‌کند. هر چند که این کار مشکلات خاص خودش را دارد.» این استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی خاطرنشان کرد: «بنابراین برخلاف آنچه آقایان دنبال آن هستند با نظام پارلمانی قدرت مردم و جمهوریت بیشتر می‌شود، در حالی که برخی به دنبال این موضوع نیستند و آن را برنمی‌تابند. پس تا این نوع نگاه تغییر نکند، نظام ریاستی به نظام پارلمانی واقعی قابل تغییر نیست و چنین اتفاقی نمی‌افتد.» بنابراین طبق گفته کارشناسان، نظام پارلمانی نوعی نظام حکمرانی مردم‌سالارانه است که در آن قوه مجریه و دولت مشروعیت خود را از قوه مقننه یا همان مجلس به دست می‌آورد و در برابر آن پاسخگو است. بنابراین باید دید که چقدر مطرح‌کنندگان تغییر نظام از ریاستی به پارلمانی در این باره جدی هستند و خواست و مطالبه واقعی آنها از طرح چنین موضوعی چیست. ضمن اینکه حاکمیت چقدر شرایط تغییر نظام از ریاستی که بر پایه تفکیک قوا در کشور ما شکل گرفته است را به نظام پارلمانی و مردم‌سالارانه فراهم خواهد کرد و به این موضوع اعتقاد دارد.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :
