از احتمال درگیری نظامی تا چالش‌های حقوق بشری
به گزارش جهان صنعت نیوز: فعالان سیاسی و رسانه‌ها در هر دو جریان اصلاح‌طلب و اصولگرا مدام بر یکسان و یکپارچه بودن سیاست‌ها در آمریکا تاکید می‌کنند اما در عین حال به استقبال از پیروزی و موفقیت بایدن هم ادامه می‌دهند! گویی سرنوشت ما انتخاب میان بد و بدتر است. تحلیلگران حوزه سیاست خارجی به اندک تعدیلی که احتمالا با روی کار آمدن بایدن مشاهده خواهد شد، دل بسته و برای پیروزی او دعا می‌کنند. این در حالی است که او از همین حالا در حال تهیه فهرست خود برای اعمال فشار بر ایران است.
تفاوت بایدن و ترامپ
تحلیلگران داخلی برای پاسخ به این سوال که پیروزی بایدن به نفع ما است یا ترامپ از دو منظر به موضوع می‌نگرند. گروه نخست معتقدند که دموکرات‌ها و جمهوریخواه‌ها با وجود تفاوت‌هایی که در تاکتیک دارند، از یک راهبرد پیروی کرده و در نهایت مقابله با ایران را دنبال می‌کنند. گروه دوم اما ضمن در نظر داشتن این واقعیت‌ها معتقدند که شکست ترامپ در مجموع به نفع ماست زیرا سیاست‌های خصمانه علیه ایران را تعدیل کرده و یا حداقل از فاز امنیتی، نظامی خارج می‌کند.
قاسم محبعلی، کارشناس مسائل بین‌المللی و از مدیران ارشد وزارت خارجه دولت اصلاحات در گروه دوم جای می‌گیرد. او طی گفت‌وگویی با «جهان صنعت» به شرح تفاوت‌های ریاست‌جمهوری بایدن و ترامپ برای ایران پرداخت و گفت: «درست است که در پلتفرم دموکرات‌ها برای انتخابات ۲۰۲۰ موضوع بازگشت برجام وجود دارد اما شرط آن این است که اولا ایران همه تعهدات خود را انجام دهد و ثانیا مذاکره حول چهار محور آینده برجام، مسائل موشکی، سیاست خاورمیانه‌ای ایران و سیاست داخلی ایران یا همان موضوعات حقوق بشری انجام شود. در واقع آنها می‌گویند که برجام پایان مذاکرات نیست بلکه آغاز مذاکرات است.»
وی افزود: «اگر بایدن برنده انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باشد، در خوش‌بینانه‌ترین حالت به سیاست‌های فرانسه، انگلیس و آلمان نزدیک می‌شود و کیس حقوق بشر در دستور کار آنها قرار می‌گیرد. برخلاف ترامپ که به مسائل امنیتی، اقتصادی و تسلیحاتی توجه بیشتری داشت.»
مدیرکل پیشین خاورمیانه در وزارت خارجه همچنین تاکید کرد: «این وضعیت در صورتی ایجاد خواهد شد که ایران شرط بازگشت آمریکا به برجام را که عملا قابل تحقق نیست، برداشته و حاضر به مذاکره شود.»
وی درباره شرایط احتمالی ایران بعد از پیروزی مجدد ترامپ نیز گفت: «ترامپ مدام تحریم‌ها را افزایش می‌دهد و می‌گوید که در سایه افزایش فشارها با ایران مذاکره می‌کنیم. اولویت اول او مسائل امنیتی، موضوع اسراییل و سیاست خاورمیانه‌ای ایران است. به این معنی که اصرار دارد ایران از سیاست‌های خود درباره نابودی اسراییل عقب‌نشینی کند، تعلیق کامل غنی‌سازی و فعالیت هسته‌ای را بپذیرد و تحریم تسلیحاتی و موشکی را نیز قبول کند.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی ادامه داد: «ترامپ در صورت پیروزی مجدد این رویه را در پیش می‌گیرد و برای افزایش فشارها بر ایران می‌کوشد. ضمن اینکه چون در دور دوم ریاست‌جمهوری قرار خواهد داشت و به کسب رای مجدد نیازی ندارد می‌تواند ریسک جنگ را پذیرفته و علیه ایران از قوای نظامی هم استفاده کند. درست برخلاف بایدن که ریسک دور اول ریاست‌جمهوری را دارد و در حزب دموکرات نیز تمایلی به جنگ دیده نمی‌شود.»
محبعلی با تاکید براینکه «برشمردن مخاطرات ریاست‌جمهوری دوباره ترامپ به معنی کاهش فشارهای علیه ایران در صورت ریاست‌جمهوری بایدن نیست» گفت: «همان‌طور که گفتم دموکرات‌ها به شرطی به برجام برخواهند گشت که ایران آمادگی مذاکره در سایر موضوعات را داشته باشد و شروط آنان را بپذیرد. احتمال کاهش فشارها تنها در صورتی وجود دارد که ایران بپذیرد با آنان مذاکره کند.»
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به روشن بودن سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران درباره مذاکره، ریاست‌جمهوری بایدن چه سودی می‌تواند برای ایران داشته باشد؟ گفت: « باید بپذیریم که آمریکا یک سیاست ثابت و تعریف شده دارد و دولت‌های جمهوریخواه یا دموکرات در چارچوب آن و صرفا روی روش‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند. بنابراین نباید انتظار تغییر استراتژی را همزمان با تغییر دولت در آمریکا داشته باشیم.»
وی خاطرنشان کرد: «این نکته را نیز باید در نظر گرفت که کیس ایران در منطقه و جهان یک کیس امنیتی است و تا وقتی که ایران نتواند از کیس امنیتی خارج شود، نباید انتظار داشت که سیاست آمریکا و اروپا و حتی کشورهای منطقه در قبال ما تغییرات ماهوی و ساختاری داشته باشد بلکه فقط زمان‌بندی، تاکتیک و نحوه برخورد آنان تغییر خواهد کرد.»
محبعلی در پایان تاکید کرد: «مشکل ایران با جهان بین‌المللی سیستمی است. یعنی جمهوری اسلامی ایران به عنوان سیستمی شناخته می‌شود که با نظام بین‌المللی در تعارض است و تا وقتی این تعارض باقی باشد، فقط یک سری موضوعات جزئی قابل حل و فصل است. برجام مثال خوبی برای این امر است. دیدیم که در برجام بخشی از مشکلات حل شد اما چون سایر مشکلات در حوزه مسائل منطقه‌ای، موشکی، حقوق بشری و… همچنان باقی است، برجام هم به حاشیه رفت.»
وجه اشتراک احزاب آمریکایی
محمدحسن آصفری، نماینده اصولگرای مجلس اما در گروه اول جای گرفته و معتقد است که ریاست‌جمهوری بایدن یا ترامپ فرقی برای ایران ندارد. او با تاکید بر اینکه «اینگونه مواضع آمریکایی‌ها نخ‌نما شده است» گفت: «در تمام این ۴۰سال نشان داده‌اند که با اصل جمهوری اسلامی ایران مشکل دارند. در راستای همین عداوت است که یک بار مساله هسته‌ای را مطرح می‌کنند و بار دیگر موضوعاتی مانند حقوق بشر یا مبارزه با تروریسم را پیش می‌کشند. اصل هدف آنها مخالفت با اصل نظام جمهوری اسلامی ایران است و همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند اگر برجام را با همه جزئیاتش بپذیریم، اگر انرژی هسته‌ای را کنار بگذاریم، اگر دست از حمایت از جریان‌های انقلابی منطقه مانند حزب‌الله لبنان بکشیم و با همه موضوعات کنار بیاییم، باز هم بهانه‌ای جدید می‌تراشند.»
وی افزود: «ما نباید دلخوش باشیم که اگر ترامپ برود و بایدن بیاید، تغییری مثبت در روابط ایران و آمریکا رخ می‌دهد. در حقیقت چه دولت آمریکا جمهوریخواه باشد، چه دموکرات در یک موضوع تغییری ایجاد نمی‌شود و آن، کینه‌توزی و عداوت آمریکا با نظام جمهوری اسلامی ایران است.»
وی در واکنش به سخنان بایدن درباره بازگشت به برجام نیز گفت: «پذیرش برگشت آمریکا به برجام مستلزم آن است که در وهله نخست تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه‌‌ای که در چند وقت اخیر علیه ایران وضع شده، برداشته شود.»
آصفری در ادامه از برخی نیروهای داخلی که به ریاست‌جمهوری بایدن و کاهش فشارها علیه ایران دلخوش شده‌اند، انتقاد کرد و گفت: «آمریکا هیچ نسخه شفابخشی برای ایران صادر نمی‌کند و نباید به سیاست‌های این کشور امیدوار بود و کسانی هم که در داخل مدام این امید واهی را مطرح می‌کنند که با رفتن ترامپ شرایط میان ایران و آمریکا بهبود می‌یابد، سخت در اشتباه هستند.»
اصرار یا انعطاف؟
بعد از بررسی تفاوت‌ها و اشتراکات در رویکرد و مواضع دو حزب جمهوریخواه و دموکرات یا به طور جزئی‌تر ترامپ و بایدن باید به اثرگذاری سیاست‌های ایران در تغییر وضعیت نیز توجه داشت. جاوید قربان‌اوغلو دیپلمات پیشین وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با «جهان صنعت نیوز» به موضوع از این منظر نگاه می‌کند.
او یکی از دلایل استقبال از شکست ترامپ را رویکرد یکجانبه‌گرایانه‌اش و برهم زدن تعهدات، پیمان‌ها و دستاوردهای همه‌جانبه‌گرایی در دنیا دانست و گفت: «یکی از دلایل استقبال از پیروزی بایدن نیز این است که در هر تغییری، فرصتی نهفته است.»
وی با اشاره به اینکه «مساله مهم انعطاف‌پذیری کشور هدف – در اینجا ایران – و امکان استفاده از فرصت تغییر است» گفت: «اگر ما انعطاف لازم را نداشته باشیم فرقی نمی‌کند که ترامپ رییس‌جمهور باشد یا بایدن یا اوباما و…»
این کارشناس مسائل بین‌الملل در توضیح اینکه چرا دموکرات یا جمهوریخواه بودن رییس‌جمهور آمریکا برای ایران فرقی ندارد، گفت: «بخشی از این به آمریکا و بخشی هم به خود ما برمی‌گردد.»
وی در توضیح بیشتر ضمن اشاره به رفتار ایران در دو دهه اخیر که موجب انزوای بیشتر کشور شده است، گفت: «مشکلات ما با آمریکا چند محور دارد؛ اول از همه اسراییل. آمریکا نه حامی بلکه متحد اسراییل و حتی ضامن بقای آن است. سیاست‌های این کشور در قبال اسراییل هم ربطی به روسای جمهور و دموکرات یا جمهوریخواه بودن‌شان ندارد بنابراین اگر سیاست ما در قبال اسراییل ثابت باشد فرقی ندارد که چه کسی در آمریکا رییس‌جمهور شود.»
قربان‌اوغلو افزود: «محور دوم از مشکلات ما با آمریکا مسائل موشکی است. همان‌طور که بایدن اشاره کرده است، رویکرد دو حزب آمریکایی در این مورد متفاوت است. استفاده از این تفاوت دیدگاه اما به شرطی ممکن است که ما نگوییم این بحث خط قرمز ماست و هیچ سخنی درباره آن نمی‌گوییم. من قبلا هم به این موضوع اشاره کرده‌ام که مساله موشکی نقطه قوت ماست و باید از روی میز گذاشتن این نقطه قوت بهره بگیریم.»
وی ادامه داد: «سومین محور مشکلات ما با آمریکا نیز مسائل منطقه است. ما متاسفانه در دو دهه اخیر به نحوی عمل کردیم که از نقطه قوت به نقطه ضعف رسیدیم یعنی از امضای توافق امنیتی با عربستان در زمان خاتمی به امروز رسیدیم که مدام برای هم شاخ و شانه بکشیم. فراموش نکنیم که جهان اگر ناگزیر به انتخاب باشد، آنها را انتخاب می‌کند نه ما را زیرا پول و ثروت در آنجاست.»
این دیپلمات پیشین در ادامه به وجه تمایز دو حزب جمهوریخواه و دموکرات اشاره کرد و گفت: «جمهوریخواهان در واقع قدرت سخت در آمریکا و دموکرات‌ها قدرت نرم هستند. بر این اساس هر وقت که دموکرات‌ها قدرت داشتند مسائل حقوق بشری بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. الان هم که دیدیم بایدن بر این نکته تاکید کرده است. این در حالی است که ما به عنوان یک کشور ناقض حقوق بشر در دنیا معرفی می‌شویم و اگر در این زمینه با همین فرمان پیش رویم خواهیم دید که روی کار آمدن بایدن نه تنها برای ما فرصت نیست بلکه کار را هم سخت‌تر می‌کند.»
به این ترتیب باید این‌طور نتیجه گرفت که اگر ایران بخواهد و سیاست‌های کلان نظام در جهت بهره‌گیری از تغییر ایجاد شده در آمریکا – در صورت پیروزی بایدن- باشد، باید حتما قدری بیشتر نرمش و انعطاف به خرج داد. در غیر این صورت در بر همان پاشنه سابق می‌چرخد و بایدن هم کمتر از ترامپ به ما سخت نخواهد گرفت.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژه
لینک کوتاه :