قدرت در قرن بیست و یکم وتاثیر آن بر تغییر ژئوپلتیک جهان

 به گزارش جهان صنعت نیوز:  اکسون‌موبیل از اکتبر سال ۱۹۲۸، زمانی که به عنوان شرکت استاندارد اویل‌نیوجرسی شناخته می‌شد، به این شاخص پیوسته بود و به مدت چندین دهه جزو ۱۰ شرکت سهامی عام برتر ارزشمند این شاخص بود و به مدت شش سال متوالی از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ در صدر رتبه‌بندی سرمایه بازار قرار گرفت. دولت‌های وابسته به نفت مانند عربستان سعودی برای تعادل بودجه خود به قیمت نفت ۸۰-۷۰ دلار در هر بشکه نیاز دارند، در حالی که امروز به سختی به ۴۰ دلار می‌رسد.

رکودهای نفتی پیش از این هم وجود داشته است، اما این یکی متفاوت است. همزمان با آگاه شدن مردم، دولت‌ها و سرمایه‌گذاران نسبت به تغییرات آب و هوایی، صنعت انرژی پاک در حال شتاب گرفتن است. بازارهای سرمایه جابه‌جا شده‌اند. سهام برق پاک امسال ۴۵ درصد افزایش یافته است. با نرخ بهره نزدیک به صفر، سیاستمداران از طرح‌های زیرساخت سبز حمایت می‌کنند. جو بایدن، رقیب دموکرات ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا، می‌خواهد دو تریلیون دلار صرف کربن‌زدایی در اقتصاد آمریکا کند. اتحادیه اروپا ۳۰ درصد از برنامه بهبودی ۸۸۰ میلیارد دلاری کووید ۱۹ خود را برای اقدامات آب و هوایی در نظر گرفته است. اورسولا فون درلاین با استفاده از عنوان رییس کمیسیون اروپایی‌اش در اتحادیه، از اتحادیه اروپا خواست تا در دهه آینده ۵۵ درصد میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد.

سیستم انرژی قرن بیست و یکم وعده داده که بهتر از عصر نفت باشد- دوران بهتری برای سلامتی انسان، از نظر سیاسی باثبات‌تر و از نظر اقتصادی بی‌ثبات‌تر. این تغییر خطرات بزرگی را در پی دارد. اگر این تغییرات بی‌نظم باشد، می‌تواند به بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی در دولت‌های وابسته به نفت دامن زده و بر کنترل تمرکز زنجیره تامین سبز در چین بیفزاید. خطرناک‌تر اینکه ممکن است خیلی به کندی اتفاق بیفتد.

امروزه سوخت‌های فسیلی منبع نهایی ۸۵ درصد انرژی است. اما این سیستم کثیف است. انرژی دوسوم انتشار گازهای گلخانه‌ای را تشکیل می‌دهد. آلودگی ناشی از سوزاندن سوخت‌های فسیلی عمدتا در بزرگ‌شهرهای در حال ظهور جهان، سالانه بیش از چهار میلیون نفر قربانی می‌گیرد. نفت همچنین بی‌ثباتی سیاسی ایجاد کرده است. برای دهه‌ها دولت‌های وابسته به نفت مانند ونزوئلا و عربستان سعودی، با انگیزه کمی برای توسعه اقتصاد خود، در سیاست اعانه و پارتی‌بازی غرق شده‌اند. در تلاش برای اطمینان از تامین امنیت، قدرت‌های بزرگ جهان تلاش کرده‌اند که این کشورها را تحت تاثیر قرار دهند، حداقل در خاورمیانه؛ جایی که آمریکا تقریبا  ۶۰ هزار سرباز دارد. سوخت‌های فسیلی نیز باعث نوسان اقتصادی می‌شوند. یک کارتل نامنظم، بازارهای نفت را تحت فشار قرار می‌دهد. غلظت ذخایر نفتی جهان، تولید را در برابر شوک‌های ژئوپلتیکی آسیب‌پذیر می‌کند. تعجبی ندارد که از سال ۱۹۷۰ تاکنون قیمت نفت ۶۲ بار نوسان بیش از ۳۰ درصدی در یک بازه زمانی شش‌ماهه را تجربه کرده است.

نظم نوین انرژی

تصویری از سیستم جدید انرژی در حال ظهور است. با اقدام جسورانه، برق تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی می‌تواند از پنج درصد تامین انرژی امروز به ۲۵ درصد در سال ۲۰۳۵ و تقریبا ۵۰ درصد در سال ۲۰۵۰ افزایش یابد. استفاده از نفت و زغال‌سنگ کاهش خواهد یافت، اگرچه گاز طبیعی پاک‌تر همچنان مرکزی خواهد بود. این معماری در نهایت مزایای زیادی به همراه خواهد داشت. مهم‌تر از همه، انرژی بدون کربن از بی‌نظمی تغییرات آب و هوایی کنترل نشده، از جمله خشکسالی‌های ویرانگر، قحطی، سیل و جابه‌جایی جمعی جلوگیری خواهد کرد. دولت‌های وابسته به نفت مجبور به تلاش برای اصلاح خود می‌شوند و کشورهای مصرف‌کننده که روزگاری با دخالت در سیاست تولیدکنندگان نفت به دنبال امنیت انرژی بودند، در عوض به دنبال تنظیم معقول صنعت برق خود خواهند بود. سیستم قرن ۲۱ نیز باید از نظر اقتصادی دارای نوسان کمتری باشد و قیمت برق نه توسط چند بازیگر بزرگ بلکه به وسیله رقابت و بهره‌وری تدریجی تعیین شود.

با وجود این، حتی با ظهور یک سیستم انرژی بهتر، تهدید یک انتقال با مدیریت ضعیف ظاهر می‌شود. دو خطر برجسته است: چین خودکامه به دلیل تسلط خود در ساخت اجزای اصلی و توسعه فناوری‌های جدید، می‌تواند به طور موقت در سیستم قدرت جهانی نفوذ کند. امروزه شرکت‌های چینی ۷۲ درصد ماژول‌های خورشیدی جهان، ۶۹ درصد باتری‌های لیتیوم یون و ۴۵ درصد توربین‌های بادی آن را تولید می‌کنند. آنها همچنین بسیاری از تصفیه مواد معدنی حیاتی برای انرژی پاک مانند کبالت و لیتیوم را کنترل می‌کنند. جمهوری خلق به جای دولت، می‌تواند به «یک دولت الکترونیکی» تبدیل شود. در شش ماه گذشته این شرکت سرمایه‌گذاری در زیرساخت و انتقال ماشین الکتریکی، آزمایش نیروگاه هسته‌ای در پاکستان و ذخیره کبالت را در نظر گرفته است.

اهرم قدرت چین به سرعت حرکت سایر اقتصادها بستگی دارد. اروپا میزبان توسعه‌دهندگان عظیم مزارع بادی و خورشیدی است و اورستد، انل و ایبردرولا در حال ساخت چنین پروژه‌هایی در سراسر جهان هستند. شرکت‌های اروپایی نیز در رقابت برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای خود پیشگام هستند. مسیر آمریکا تحت تاثیر افزایش نفت شیل و گاز، که آن را به بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت جهان تبدیل کرده، و همچنین مقاومت جمهوریخواهان در برابر اقدامات ضدکربنیزه تحت‌تاثیر قرار گرفته است. اگر آمریکا بخواهد درمورد تغییرات آب و هوایی- مثلا با مالیات کربن و زیرساخت‌های جدید- اقدام کند، بازارهای سرمایه، آزمایشگاه‌ها و دانشگاه‌های ملی انرژی، این کشور را به یک قدرت سبز مهیب تبدیل خواهند کرد.

خطر بزرگ دیگر، گذار دولت‌های نفتی است که هشت درصد تولید ناخالص داخلی جهان و نزدیک به ۹۰۰ میلیون شهروند را تشکیل می‌دهد. با کاهش تقاضای نفت، آنها با یک جنگ شرورانه برای سهم بازار روبه‌رو خواهند شد که برنده این جنگ کشورهایی با ارزان‌ترین و پاک‌ترین نفت‌خام هستند. حتی در شرایطی که با اضطرار فزاینده اصلاحات اقتصادی و سیاسی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ممکن است منابع عمومی برای پرداخت آن کاهش یابد. در سال جاری درآمد دولت عربستان سعودی در سه ماهه دوم ۴۹ درصد کاهش یافته است. چند دهه خطرناک در پیش است.

در مواجهه با این خطرات، وسوسه این خواهد بود که با تسهیل اصلاحات، دوران گذار با سرعت کمتری اتفاق بیفتد. با این حال، این می‌تواند مجموعه‌ای متفاوت، حتی بی‌ثبات‌کننده از عواقب مربوط به آب و هوا را به وجود آورد. در عوض، همان‌طور که گزارش ویژه ما در این شماره توضیح می‌دهد، سرمایه‌گذاری‌های در نظر گرفته فاقد الزامات حفظ دما در دو درجه سانتیگراد در سطح قبل از دوران صنعتی است، چه رسد به تحقق ۵/۱ درجه سانتیگراد مورد نیاز برای محدود کردن آشفتگی محیط‌زیستی، اقتصادی و سیاسی مربوط به تغییرات اقلیمی. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری سالانه در ظرفیت باد و خورشید باید حدود ۷۵۰ میلیارد دلار باشد، یعنی سه برابر سطح اخیر و اگر تغییر به سمت انرژی تجدیدپذیر بدون فسیل، آن‌گونه که باید تسریع شود، باعث آشفتگی ژئوپلتیک بیشتری خواهد شد. حرکت به سمت نظم نوین انرژی امری حیاتی است، اما کثیف خواهد بود.

 

اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژه