دبی چگونه از تعیین نرخ ارز ایران کنار خواهد رفت؟

جهان صنعت نیوز| مجید شاکری در خصوص بازار متشکل ارزی که اولین جلسه هیأت مدیره آن دیروز برگزار شد، گفت: بازار متشکل ارزی یکی از بخش‌های اصلی سیاست بانک مرکزی برای بازار ارز است و کارکرد آن از چند منظر شامل زاویه دید صرافی‌ها، بانک مرکزی و مسائل کلان اقتصاد ایران و تحریم است.

بازار متشکل ارزی، یک بازار عمده فروشی نقدی ارز در تهران است

این تحلیلگر اقتصادی در توضیح چیستی و نحوه کارکرد بازار متشکل ارزی گفت: بازار متشکل ارزی یک بازار عمده‌فروشی نقدی اسکناس در تهران است؛ بنابراین حواله نبوده و بازار فردایی هم نیست؛ بلکه این بازار دقیقاً درباره عمده فروشی اسکناس صحبت می‌کند؛ البته بر اساس آن قرار نیست یک مکانیزم جدیدی در بازار خلق شده و نرخ جدیدی ساخته شود؛ این بازار هم اکنون هم وجود دارد اما نظام مند نیست و صرافان، به صورت روزمره، بدهی و بستانکاری خود را در آن تهاتر کرده و باقیمانده تهاتر را در بازار خرده فروشی وارد می‌کنند؛ پس بازار متشکل ارزی قرار نیست یک نرخ جدید به نرخ‌های بازار اضافه کند.

شاکری با بیان اینکه هم اکنون نیز نرخ عمده فروشی ارز وجود دارد، در مورد منافع راه‌اندازی بازار متشکل ارزی برای صرافان تصریح کرد: منافعی که راه‌اندازی این بازار برای صرافان دارد در چند مورد خلاصه می‌شود؛ اولاً کارایی اطلاعاتی را برای صرافان بالا می‌برد. در فقدان بازار متشکل ارزی، اگر یک صراف در پایان معاملات ۵۰ هزار یورو نیاز داشته باشد، منابع اطلاعاتی محدود و مشخصی در اختیار دارد که نشان می‌دهد این مبلغ را چه کسانی در اختیار دارند و کدام واردکنندگان می‌توانند این مبلغ را به صورت نقدی در تهران تحویل دهند؛ یا اینکه بصورت تلفنی تعهد کنند که معامله انجام شود، اما در بازار متشکل ارزی یک بستر معاملات رو در رو وجود دارد که کاملاً شفاف است و به ازای این شفافیت، تأمین نیاز ارزی برای معاملات صرافی صورت می‌گیرد؛ در بازار متشکل ارزی، کل بستر تسویه که بزرگترین جز معاملاتی است، در یک بستر شفاف و قانونمند پیش می‌رود و شفافیت در خروجی‌ها و نه عملیات تسویه صرافی‌ها، مشاهده می‌شود.

وی در خصوص تفاوت‌های این بازار با سامانه سنا نیز گفت: سامانه سنا یک بازار تسویه نیست و هر تک معامله‌ای که در خرده فروشی انجام می‌گیرد در آن ثبت می‌شود؛ در حالی که بازار متشکل ارزی در مورد معاملات عمده فروشی رخ می‌دهد و به معنای اولیه آن، عملاً بازار تهاتری است که تهاتر بدهکار و بستانکار و نقطه تسویه را رقم می‌زند که بین صرافان تشکیل می‌شود؛ به این معنا که صرافان ممکن است نیاز ارزی کلان داشته باشند؛ بنابراین صراف نقش کارگزار را دارد، شبیه به نقشی که کارگزاران در بورس ایفا می‌کنند. اما باید توجه داشت که این یک بورس نیست و کاملاً با مکانیزم بورس متفاوت است و اصولاً مقام ناظر نیز نمی‌تواند سازمان بورس باشد و عملاً این بازار نزدیک به ساختار تسویه است.

سود بانک مرکزی در راه اندازی بازار متشکل کجا است؟

این تحلیلگر اقتصادی به نتایج مثبت بازار متشکل ارزی برای بانک مرکزی نیز اشاره و خاطرنشان کرد: همواره یکی از ریسک‌هایی که بانک مرکزی با آن مواجه است، این است که در فقدان بازار متشکل ارزی، و بویژه در تلاطمات ارزی، طرف بیرونی و داخلی می‌توانست بصورت لفظی و با انجام معاملات کم عمق، نرخ ارز را افزایش دهد و واریانس نرخ تغییر کند، اما در بازار متشکل ارزی، صحبت از معاملاتی است که به صورت واقعی رخ می‌دهد و حجیم است؛ به نحوی که عملاً جنسی از نرخ ارز در این بازار تولید می‌شود که موکول به معامله واقعی و حجیم است و کمک می‌کند بعد از اینکه این نرخ به بازار ارجاع شد، واریانس نرخ کم عمق کم شود؛ پس بنا نیست که نرخ ارز لزوماً پایین بیاید؛ بلکه واریانس نرخ کم‌عمق را کم خواهد کرد.

شاکری به دستاورد دوم بازار متشکل ارزی برای بانک مرکزی اشاره کرد و ادامه داد: یکی از ابزارهای دخالت بانک مرکزی در بازار، صرافی‌های بانکی هستند و اثر مداخله از طریق صرافی‌های بانکی نیز منجر به شکل‌گیری یک روند کاهنده در بازار ارز شده است؛ اما به هر حال مداخله بانک مرکزی هم ضعف‌هایی دارد و اصولاً اختصاص ۲۲۰۰ دلار در سال به هر نفر را نمی‌توان مداخله دانست؛ پس این مداخله گسسته است یعنی در طی یک روز نمی‌توان نرخ را خیلی تغییر داد؛ و این گسستگی خیلی وقت‌ها مشت بانک مرکزی را باز می‌کند.

وی اظهار کرد: در حالی که مداخله واقعی به این صورت است که به صورت پیوسته در طی یک روز، ساعت به ساعت واکنش به بازار نشان داده شود؛ چراکه نرخ بازار به دفعات به لحاظ اداری و بازاری، تغییر می‌کند؛ پس این گسستگی باعث می‌شود که خیلی وقت‌ها مشت بانک مرکزی برای طرف مقابل باز باشد؛ ضمن اینکه اگر بانک بخواهد مستقیماً در داخل بازار و کف میدان مداخله کند، ممکن است ریسک داشته باشد. ممکن است برخی مفاسد هم شکل بگیرد و در دوره‌های مختلف زمانی هم ثابت شد که تجربه خوبی نبوده است.

شاکری گفت: بانک مرکزی در بازار متشکل ارزی یک صندلی دارد و می‌تواند به صورت پیوسته، شفاف، قانونی و مؤثر در بازار ارز مداخله کند؛ بدون اینکه نگرانی در مورد تبعات آتی قضائی آن داشته باشد و یا اینکه فکر کند از کجا باید عامل مداخله پیدا کند.

وی توضیح داد: یکی از مشکلات و ریسک‌های بزرگی که در شکل سنتی مداخله بانک مرکزی در بازار ارز وجود دارد این است که اولاً ممکن است عامل مداخله به فساد کشیده شود؛ دوماً وقتی دستگاه نظارتی به موضوع ورود می‌کند و عامل اصلی مداخله اعم از اینکه گناهکار بوده یا نبوده، حذف می‌شود، سایر عوامل مداخله در سطوح پایین‌تر نیز دیگر با شما کار نمی‌کنند؛ در حالی که در بازار متشکل ارزی، بانک مرکزی خودش یک صندلی دارد.

آیا بساط نرخ آفرینی شیخ نشین دوبی در ایران جمع می‌شود؟

این کارشناس مالی به دستاوردهای بازار متشکل ارزی در حوزه اقتصاد کلان و تحریم اشاره کرد و گفت: در حال حاضر علیرغم اینکه حجم مبادلاتی که از طریق کانال دوبی انجام می‌شود، نسبت به اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی به شدت کاهش یافته، ولی مرجع نرخ همچنان دوبی است؛ بازار متشکل ارزی یک شانس جدی دارد که به مرور زمان، روش محاسبه را تغییر دهد و ابزار ارجاع ایجاد نرخ را از دوبی به تهران آورد و مرجعیت دوبی در نرخ گذاری را از بین ببرد. به دلیل اثرگذاری نرخ درهم در تهران است که وزارت خزانه داری آمریکا و سی ای دی در امارات با فشار امنیتی بر درهم، در مقطعی توانسته‌اند که نرخ ارز در تهران را بالا ببرند.

شاکری تاکید کرد: البته این به این معنا نیست که از فردای روز راه اندازی بازار متشکل ارزی، تعیین نرخ از دوبی به تهران منتقل شود؛ بلکه این بازار، بهترین آلترناتیو برای این کار است که می‌توانست از سوی سیاستگذار ارائه شود و به مرور زمان می‌تواند این نقش را بازی کند که نرخ ارز بازار ایران، از دوبی نیاید. بنابراین راه اندازی بازار متشکل ارزی، محاسبه و پیشرانی برای آن است که نرخ در داخل تعیین شود؛ نکته حائز اهمیت آن است که ساعت کاری تهران از دوبی جلوتر است و این شانس وجود دارد که نرخ در تهران زودتر تولید شود و دوبی هم بر این اساس لاجرم تابع نرخ تهران خواهد بود یا حداقل در محاسبات خود ناچار است آن را لحاظ کند.

وی اظهار کرد: در حال حاضر حتی یک بازارهای سبکی مثل هرات نیز از این پیشگامی جغرافیایی و جلو بودن ساعت کاری، حسن استفاده را می‌کند و سعی می‌کند نرخ تهران را تحت تأثیر قرار دهد.

این تحلیلگر اقتصادی تاکید کرد: تشکیل بازار متشکل ارزی به لحاظ نهادی، یک خبر خوب است و حتی اگر ۵۰ درصد کارکردهای در نظر گرفته شده برای آن نیز ایجاد شود، اثر بزرگی بر بازار ارز خواهد داشت.

شاکری گفت: سال‌های سال است که این موضوع تعیین نرخ از دوبی وجود داشته و بازار متشکل ارزی فعلاً بهترین آلترناتیوی است که می‌تواند این شانس را در درازمدت از دوبی بگیرد چراکه تسویه واقعی دارد و اساساً پیشرانی محاسبه حتی اگر ریسک در بازار حواله باشد، در بازار نقد رخ می‌دهد، بنابراین نقد درهم دارد به نقد ریال تبدیل می‌شود.

وی درباره مکانیزم فعال سازی بازار متشکل ارزی هم گفت: راه اندازی این بازار به نظر می‌رسد اینگونه است که ابتدا یک رونمایی بر اساس ابزار معاملاتی نرم افزاری صورت می‌گیرد و در فاصله‌ای از زمان، صرافی‌ها در این سامانه خود را ثبت نام کرده و بازار شروع به کار می‌کند. وقتی کارایی اطلاعاتی بالا است، هزینه‌ها هم پایین‌تر است. اتفاق بسیار خوب در بازار متشکل ارزی این است که خود کانون صرافان نیز یک صندلی در آن دارد و راه اندازی بازار نیز از مشاوره این کانون استفاده شده است.

اقتصاد کلانسیاسی