صلح، اما حالا نه
به گزارش جهان صنعت نیوز: در این میان گفته می‌شود منازعات ایران و آمریکا نیز نقش قابل توجهی در روند مذاکرات یادشده و مسائل افغانستان دارد. آمریکا از کاهش قدرت طالبان به خصوص در مرزهای شرقی ایران استقبال نکرده و امیدوار است همواره از چنین اهرم‌های فشاری برخوردار باشد. در عین حال انتخابات ریاست‌جمهوری در ایالات متحده آمریکا خیلی نزدیک است و ایران از آنکه صلح در افغانستان به برگ برنده ترامپ تبدیل شود، خوشحال نخواهد شد.
بدیهی است این موضوع به معنای مخالفت ایران با برقراری صلح در همسایه شرقی نبوده و تاییدی بر ادعاهای طرف آمریکایی مبنی بر نقش مخرب ایران نیست. صلح در افغانستان و تامین امنیت در مرزهای شرقی ایران، آنچنان با منافع ملی کشورمان منطبق است که پذیرش اخلالگری ایران در این فرآیند ابدا منطقی به نظر نمی‌رسد. البته دخیل بودن آمریکا در برقراری صلح و همچنین ردپای این کشور در افغانستان، سخن گفتن در این باره را قدری برای تحلیلگران دشوار کرده و این گمانه را به ذهن می‌رساند که شاید وضعیت موجود بیش از صلحی که موجب تقویت جایگاه آمریکا در افغانستان شود، به کار ایران بیاید!
آمریکایی‌ها ترجیح می‌دهند این گزاره را جدی بگیرند و فارغ از مواضع رسمی جمهوری اسلامی ایران که همواره حامی صلح بوده است، از نقش مخرب ایران سخن بگویند. شاهد این مدعا اظهارات زلمای خلیل‌زاد نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان است که اخیرا در یک کنفرانس ویدئویی در انستیتوی صلح آمریکا بیان شد. او گفته بود: «ایران می‌خواهد تا انجام توافق با آمریکا یا بدون برد یا باخت، ما را با یک هزینه بالا در جنگ افغانستان نگه دارد. بر این اساس با این کشور خواهان گفت‌وگو در مورد مذاکرات صلح افغانستان شدیم. از سوی دیگر گروه‌های تحت حمایت و نزدیک به ایران را در خاک افغانستان پیگیری می‌کنیم. در صورت اقدام خلاف منافع آمریکا، این گروه‌ها را هدف قرار خواهیم داد.»
این سخنان وی با واکنش قاطع نماینده وزارت امور خارجه ایران در امور افغانستان مواجه شد. محمدابراهیم طاهریان اظهارات خلیل‌زاد را غیرمسوولانه خواند و گفت: ایران رسما از آغاز مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان حمایت کرده و ثبات در افغانستان بخش جدایی‌ناپذیر و دائمی سیاست ایران در افغانستان است.
موضع ایران در قبال مذاکرات مورد بحث دیروز هم در نشست خبری سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان مورد تاکید قرار گرفت. خطیب‌زاده گفت: برخلاف برخی کشورها که به افغانستان حمله کرده، مردم بی‌دفاع را بمباران کرده و کشته‌اند و به بهانه‌های واهی سال‌ها افغانستان را اشغال کرده‌اند، موضع ما همواره آشکار بوده است. از تمام مسیرهایی که به گفت‌وگوهای درون‌افغانی کمک کند، حمایت خواهیم کرد. قانون اساسی افغانستان به عنوان دستاورد بزرگ ملت افغانستان مهم است.
دشوار و زمانبر
شاید درباره نقش ایران و منازعات ایران و آمریکا در فرآیند مذاکرات صلح بین‌الافغانی تردیدهایی موجود باشد اما درباره طولانی بودن آن تردیدی نیست. این را پیرمحمد ملازهی کارشناس مسائل افغانستان می‌گوید. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت نیوز» گفت‌وگوهای فعلی را خیلی دشوار و زمانبر توصیف کرد و گفت: «واقعیت این است که نگاه طالبان با آنچه دولت انتظار دارد، کاملا متفاوت است. از نظر دولت باید آتش‌بس برقرار شود تا مذاکرات در یک فضای امن پیش رود اما طالبان نمی‌خواهد به این آتش‌بس تن دهد زیرا تنها اهرم قدرت آن است. در عین حال برای طالبان مهم است که ضمن اخذ حداکثر امتیاز از دولت مرکزی، قدرت خود را احیا کند. بنابراین فاصله زیادی که بین دو نگاه وجود دارد، مذاکرات را خیلی مشکل و زمانبر می‌کند.»
وی تصریح کرد: «حقیقت دیگری که باید به آن توجه داشت این است که نه طالبان در این مذاکرات ابتکار عمل دارد و نه دولت مرکزی. در واقع این آمریکایی‌ها هستند که ابتکار عمل را در دست دارند. بعد از آن هم پاکستانی‌ها. بنابراین هر آن ممکن است منافع آمریکا و پاکستان به نحوی تعریف شود که برای تامین آن به طالبان فشار آورند و مذاکرات را پیش ببرند.»
نفع ایران
این کارشناس مسائل شبه‌قاره درباره اهمیت این مذاکرات برای ایران نیز گفت: «صلح در افغانستان به نفع ایران است اما اینکه صلح در چه شرایطی و با چه ترکیبی از قدرت ایجاد شود مساله بسیار مهمی است. واقعیت این است که ایران نگران دو مساله است؛ اول اینکه اگر ساختار قدرت در افغانستان تغییر کند و به سوی فدرالی شدن برود، طالبان در مناطقی که نزدیک به ایران است قدرت بیشتری می‌گیرد و اگر این‌طور شود طالبان با استان سیستان‌و‌بلوچستان و خراسان‌جنوبی هم‌مرز خواهد شد که این هم موجب رضایت ایران نیست. به هر حال طالبان دیدگاه ایدئولوژیک خود را دارد. در همین مذاکرات دو روزه اخیر که به بن‌بست کشیده شد، دلیل آن بود که طالبان بحث فقه حنفی را مطرح کرد و شیعه‌ها نگران شدند و مقاومت کردند به خصوص که مذهب شیعه در قانون اساسی افغانستان گنجانده شده و یک مذهب رسمی است. البته ممکن است فرمولی پیدا شود مثل فرمولی که در ایران یافت شد و اگرچه شیعه مذهب رسمی است، حقوق اهل سنت حفظ شد. این موضوع جای بحث دارد و باید دید به کجا می‌رسد. به هر ترتیب از زاویه منافع ملی ایران، صلح در افغانستان به نفع ما خواهد بود اما اینکه چه ترکیبی از قدرت ایجاد شود نیز حائز اهمیت است.»
وی همچنین درباره اینکه با توجه به در پیش بودن انتخابات آمریکا و امکان بهره‌برداری ترامپ از صلح در افغانستان، ترجیح ایران چیست گفت: «ترجیح ایران این است که در این فاصله نتیجه‌ای حاصل نشود که به نفع ترامپ تمام شود اما نمی‌توان خیلی روی تاثیرگذاری ایران تاکید کرد زیرا ایران یکی از بازیگران منطقه‌ای در این مساله است و بازیگران دیگری مثل عربستان سعودی، آمریکا، پاکستان و حتی ترکیه هم نقش دارند. به اعتقاد من باید هر یک از بازیگران منطقه‌ای را در جایگاه خود دید و فکر نکرد ایران خیلی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. به هر حال بازیگران متنوع در کار هستند و تاثیرگذاری هر کدام هم متنوع است.»
زیان ایران
ملازهی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا ادامه وضعیت موجود تهدیداتی به لحاظ امنیتی برای ایران به همراه دارد یا خیر گفت: « برداشتی وجود دارد که بر مبنای آن، این وضع موجود در افغانستان خیلی به ضرر ایران نیست. نگاهی در ایران وجود دارد که براساس آن وضع موجود با منافع ایران در تضاد نیست بنابراین نباید برای رسیدن به یک نتیجه و جمع‌بندی که احیانا با قدرت گرفتن طالبان در همسایگی ما همراه باشد، عجله کرد.»
وی افزود: «در هر حال ادامه جنگ در افغانستان به مرحله‌ای رسیده که هم مردم را خسته کرده و هم گروه‌های نظامی و امنیتی و هم طالبان را. به نظر من آن فشاری که آمریکا به پاکستان آورد، هنوز هم وجود دارد. به نظر من در این قضایا باید مجموعه شرایط را دید و در این مجموعه شرایط به نظر می‌رسد که هرچند مذاکرات پیچیده، دشوار و زمانبر است اما در نهایت به نتیجه خواهد رسید. البته نه در کوتاه‌مدت و این ۵۰، ۶۰ روز که ترامپ بخواهد از آن استفاده کند. اگرچه او هم تاکنون استفاده تبلیغاتی خود را از طرح این موضوع کرده است. این مذاکرات می‌تواند سال‌ها طول بکشد و این‌طور نیست که فوری به نتیجه برسد. آمریکایی‌ها هم آنقدر ساده نیستند که فکر کنند به این زودی به نتیجه می‌رسند. آنها استفاده تبلیغاتی خود را کرده‌اند و اکنون هم خیلی برای به نتیجه رسیدن آن عجله ندارند.»
این کارشناس مسائل افغانستان در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه آیا ممکن است آمریکایی‌ها در جریان این مذاکرات برای اعمال فشار بر ایران، طالبان را تحریک کنند گفت: «برداشتی وجود دارد که نمی‌دانم تا چه اندازه دقیق و درست است اما بر مبنای آن صلح به معنای پایان جنگ در افغانستان نیست. نیروهای متفاوتی در افعانستان وجود دارند که می‌توانند به نوعی در کنار داعش قرار گیرند؛ داعشی که در خاورمیانه شکست خورده و ایران و روسیه را هم مسوول این شکست خود می‌داند.
برخی می‌گویند طالبان و آمریکا می‌توانند به تفاهم برسند و داعش پرچم مبارزه با رقبای آمریکا که ایران، چین و روسیه هستند را بردارد. در ادامه این تحولات داعش می‌تواند داعیه‌دار خلافت خراسان شود. بنابراین به نظر می‌رسد اندیشه خلافت‌گرای داعشی می‌تواند به نوعی با آمریکایی‌ها هماهنگی پیدا کند و آمریکا آنان را علیه رقبای خود تقویت کند. حتی اگر آمریکا به آنان کمک نکند، مزاحم آنان نیز نخواهد بود.
آنطور که ملازهی می‌گوید منازعات ایران و آمریکا در مذاکرات طالبان و دولت در افغانستان بی‌اثر نیست اما تاکید بر نقش ایران- مثبت یا منفی- بدون در نظر گرفتن سایر عوامل و بازیگران غیرمنطقی است. به خصوص اینکه ایران به عنوان همسایه افغانستان به برقراری صلح در این منطقه نیاز دارد. بدون شک اینکه صلح یادشده چقدر به نفع ترامپ باشد، آمریکا را در افغانستان چقدر تقویت کند و… نیز موضوعات حائزاهمیتی هستند اما اهمیت آنها قطعا به اندازه ضرورت صلح نیست.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژه
لینک کوتاه :