نقش میانجی
به گزارش جهان صنعت نیوز: موضع رسمی کشورمان اتمام درگیری‌ها و حل‌وفصل اختلافات است و مقامات ایرانی آمادگی خود را نیز برای میانجیگری در این‌باره اعلام کرده‌اند. حل و فصل ماجرا اما به دلایل مختلفی ساده نیست بنابراین انتظار می‌رود که مسوولان امر در ایران همزمان با آنکه به یافتن واکنش مناسب نسبت به این معضل منطقه‌ای فکر می‌کنند، به مسائل داخلی متاثر از آن نیز توجه داشته باشند تا ضمن اینکه به احساسات هموطنان آذری احترام گذاشته می‌شود، فرصتی در اختیار سودجویان، دشمنان و بدخواهان تمامیت ارضی ایران قرار نگیرد.
دشواری‌های این مناقشه
حل و فصل این مناقشه، ساده به نظر نمی‌رسد زیرا منطقه قره‌باغ اگرچه از لحاظ سرزمینی متعلق به آذربایجان است، اشتراکات گسترده‌ای با ارمنستان دارد و هیچ راهی غیر از مذاکره و تفاهم برای حل مساله موجود نیست. در عین حال این درگیری از حد اختلاف دو کشور همسایه ما فراتر رفته و باز شدن پای بازیگران جهانی به آن، حل و فصل قضیه را دشوارتر می‌کند.
از سوی دیگر گروه مینسک متشکل از آمریکا، روسیه، فرانسه طی سه دهه گذشته در حل موضوع ناکام بوده و اکنون نیازی جدی مبنی بر ورود میانجیگران و بازیگران تازه احساس می‌شود.
این را نیز باید در نظر داشت که به گفته برخی تحلیلگران مسائل خارجی برخی بازیگران ازجمله رژیم صهیونیستی از دامن زدن به این رقابت بدش نیامده و سعی دارد که از این فرصت برای بی‌ثبات‌سازی مرزهای ایران استفاده کند. در این میان ایران همه تلاش خود را می‌کند تا با قرار گرفتن در کنار ترکیه و روسیه یک ترکیب موثر برای میانجیگری و حل موضوع بسازد اما رویکرد این دو کشور و ملاحظاتی که ایران در روابط خود با هر یک از آنان دارد، مانع از ایجاد ترکیب مورد نظر می‌شود.
چرا ایران باید دخالت کند؟
بعد از درک اهمیت موضوع برای ایران و همچنین توجه به ملاحظات ایران در زمینه ارتباط با ارمنستان و آذربایجان باید به این پرسش پاسخ داد که ایران چطور می‌تواند از این مخاطره عبور کند؟
فریدون مجلسی، کارشناس روابط بین‌المللی در گفت‌وگویی با «جهان صنعت نیوز» با تاکید بر اهمیت ویژه این موضوع برای ایران گفت: «ایران باید طی سالیان گذشته به این موضوع اندیشیده و وظیفه مهم میانجیگری و حل و فصل مساله در زمان مناسب می‌پرداخت. اکنون هم اگرچه دیر شده اما هنوز ضرورت ورود میانجیگرانه و فعال ایران باقی است. این وظیفه بیش از روسیه که ۲۰۰ سال است با این منطقه آشنا شده‌اند، به عهده ایران است که هزاران سال در آن منطقه حضور داشته و یک اشتراک فرهنگی و تاریخی عمیق با آن دارد.»
مجلسی درباره نقش ایران در این مناقشه نیز گفت: « دولت ایران به دلایل مختلفی باید در این قضیه دخالت کند. از جمله، احساسات آذربایجانی‌های ایران که جمعیت آنان از کل آذربایجان بیشتر است. جمعیت آذری‌ها در تهران حتی بیشتر از تبریز است و اینها خود‌به‌خود نسبت به مردم آذربایجان احساس عاطفی دارند و گاهی بر مبنای همین احساس بیش از انصاف هم به آذربایجان حق می‌دهد. بدون شک اگر این درگیری‌ها طولانی شود و دولت ایران موضعی بر خلاف عواطف جمعیت آذری ایران، اتخاد کند موجب یک گسست‌هایی در درون کشور خواهد شد که به مصلحت نیست.»
وی تاکید کرد: «ورود به این مناقشه و میانجیگری در آن یک مهارت دیپلماتیک لازم دارد که بتوان بر مبنای آن هر دو کشور را با یک دخالت برادرانه (نه برادر بزرگ‌تر) راضی کرد.»
مجلسی در شرح خاصیت دیگر حل این مناقشه برای ایران گفت: «این یک تجربه برای ما است تا دریابیم که باید در صحنه بین‌المللی حضور داشت و به افکار مسالمت‌آمیز و تعامل با جهان اندیشید.»
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که ایران باید نسبت به برخی تجمعات داخلی در حمایت از آذربایجان چه رویکردی در پیش بگیرد؟ گفت: « دولت در ایران باید به این احساسات احترام گذاشته و سعی کند که خواسته‌ها را در حد منصفانه‌ای تعدیل کند و نباید در برابر این ابراز احساسات تاریخی که خیلی هم طبیعی است، بایستد زیرا مقاومت در برابر آن عواقب بدی خواهد داشت. ما در شرایطی نیستیم که بیش از این به دوقطبی و برادرستیزی احتیاج داشته باشیم و جامعه را به خودی و غیرخودی تقسیم کنیم.»
راه دشوار ایران
همه تحلیلگران اما مثل مجلسی به موضوع نمی‌نگرند و حل و فصل موضوع را ساده نمی‌گیرند. این گروه به دشواری‌های بین‌المللی در این زمینه توجه بیشتری کرده و معتقدند که ایران باید با دقت و ظرافت بیشتری در این باره تصمیم بگیرد. این گروه حتی درباره مواجهه با آذری‌ها در ایران نیز با فریدون مجلسی همراه نبوده و معتقدند که نباید در قبال تجمعاتی شبیه آنچه پنجشنبه گذشته شاهد بودیم، سکوت کرد.
علی بیگدلی، کارشناس مسائل بین‌المللی در گروه دوم جای می‌گیرد. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت نیوز» ضمن تاکید بر اینکه ایران در شرایط دشواری قرار گرفته است، گفت: «ما از یک طرف روابط نزدیکی با آذربایجان داریم و از طرف دیگر روابط استراتژیکی با ارمنستان.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی با اشاره به اینکه «قدرت‌های خارجی به صورت غیرمستقیم در این مساله دخالت دارند» گفت: «این موضوعی نیست که صرفا ناشی از اختلافات ارمنستان و آذربایجان باشد. دولت‌های خارجی نیز در این ماجرا دخالت دارند و این مساله را پیچیده کرده است. به همین دلیل رسیدن به یک توافق در شرایط فعلی کار مشکلی است.»
بیگدلی تاکید کرد: «ایران باید با دقت خیلی زیادی در زمینه اختلافات آذربایجان و ارمنستان دخالت و اظهار نظر کند. از طرفی هم ارتباطات سنتی جمهوری آذربایجان با ما – بعد از عراق بیشترین شیعه را دارد و ارتباط زبانی با مناطق آذری‌نشین ما – مساله را برای ایران دشوار کرده است. هم از جهت مسائل داخلی و هم از جهت مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای. بر این اساس مسائل بین آذربایجان و ارمنستان به راحتی حل نخواهد شد.»
وی همچنین با اشاره به ناکامی کنفرانس مینسک در حل این مناقشه نیز گفت: «به همین خاطر آینده‌نگری درباره مسائل آذربایجان وارمنستان بسیار مشکل است. به خصوص با آن انتظار آذربایجان برای تصاحب بخش وسیعی از منطقه که ترکیه نیز از آن حمایت می‌کند.»
وی ادامه داد: «در شرایط فعلی حتی مذاکرات مکرون با پوتین هم به نتیجه نرسیده است بنابراین ممکن است که در آینده مساله خیلی پیچیده‌تر از الان شود و ایران باید خیلی با دقت در این امر دخالت کند.»
بیگدلی همچنین در پاسخ به اینکه با توجه به دشواری ورود و میانجیگری در این موضوع، ایران چطور باید با آذری‌های خود که بعضا حامی آذربایجان هستند، مواجه شود تا این موضوع به یک معضل داخلی بدل نشود؟ گفت: «آنچه در ایران می‌گذرد بیشتر واکنش‌های عاطفی است که هم‌زبانی و هم‌مذهبی بودن به آن دامن می‌زند. به نظر من دولت باید جلوی واکنش‌ها در استان‌های آذری را بگیرد.»
وی با تاکید بر اینکه «ایران در یک دوراهی بسیار سختی قرار گرفته است» گفت: «ما نمی‌خواهیم روابط خود را با ترکیه و آذربایجان به‌هم بزنیم اما ملاحظاتی نیز در برخورد با ارمنستان و روسیه داریم. ضمن اینکه برخی اعتقاد دارند، این بحران می‌خواهد ایران را درگیر کند تا از مساله خلیج‌فارس فاصله بگیرد. این نگاه تا حدودی قابل قبول است و ایران اگر وارد شود، نفوذ خود را در خلیج‌فارس از دست خواهد داد.»
این کارشناس مسائل خارجی همچنین گفت: «ورود به این مساله برای ایران ساده نیست. موضوع ارمنستان و آذربایجان از پیش تعیین شده بوده و یک‌باره ایجاد نشده است. در واقع ساخته و پرداخته ذهن غربی‌هاست که می‌خواهند با گسترده کردن آن، ایران را وارد قضیه کنند. شاید مقامات امنیتی ما هم به این موضوع پی برده باشند اما توصیه من این است که ایران خیلی عاقلانه و منطقی با این موضوع برخورد کند، اگرچه کار خیلی سختی است.»
خلاصه کلام
خلاصه کلام آنکه ایران در یک دوراهی دشوار قرار دارد. یک سوی میدان آذربایجان است که از یک سو با احساسات بخش زیادی از مردم کشورمان پیوند خورده و از سوی دیگر پایگاه اسراییل است. سوی دیگر هم ارمنستان که روابطی استراتژیک با او داریم در رودربایستی روسیه هم که شده باید در مواجهه با آن دقت بیشتر به خرج دهیم. قطعا عبور از این دوراهی نیاز به مهارتی دیپلماتیک دارد. افزون بر این باید به قدری هوشمند و مردم‌دار بود که احساسات آذری‌های کشورمان نیز خدشه‌دار نشود و کسی فرصت نکند تا به اسم تجمعات مردمی و… تمامیت ارضی ایران را هدف بگیرد.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهسیاسی
لینک کوتاه :