وضعیت نامطلوب فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران

به گزارش جهان صنعت نیوز:  در حال حاضر شهرهای ایران به خصوص کلانشهرها مواجه با مسائل و مشکلات عدیده ای هستند که یکی از این مسائل، فقدان فناوری های لازم جهت توسعه دولت الکترونیک است. در این میان در سال های اخیر فناوری های هوشمند تحولات گسترده ای را در تمامی عرصه های زندگی بشر به دنبال داشته و به عنوان بستری برای رشد و توسعه سایر بخش ها در ابعاد مختلف قلمداد شده است. این امر توجه بسیاری از کشورها را برای افزایش ظرفیت ها و کاهش مسایل و مشکلات شان به خود جلب کرده است به طوری که آینده کشورها در عصر حاضر بیش از هر زمان دیگری در طول تاریخ به میزان پذیرش مشتاقانه فناوری های دیجیتال وابسته خواهند بود. در واقع با استفاده از دنیای مجازی استفاده از تجهیزات و عرصه های کالبدی واقعی تعدیل شده و فضای مجازی به کمک فضای کالبدی شهر می شتابد.

در ایران از سال ۱۳۸۴ اقداماتی در حوزه های مرتبط با شهر هوشمند (دولت الکترونیک) از جمله تهیه سند راهبرد ملی دولت الکترونیک توسط مرکز فناوری اطلاعات ریاست جمهوری، برنامه ریزی جامع دولت الکترونیک توسط شورای عالی اطلاع رسانی و تهیه نقشه راه خدمات دولت الکترونیک صورت گرفته است. به علاوه در برنامه های توسعه، از برنامه سوم به بعد (ماده ۱۰۳ و ۱۲۴) برنامه چهارم (ماده ۴۰)، برنامه پنجم (ماده ۴۶ و اختصاص یک فصل مجزا تحت عنوان نظام اداری و مدیریت فناوری اطلاعات) بر فناوری اطلاعات و ارتباطات تاکید شده است. در برنامه های توسعه تا قبل برنامه پنجم علیرغم وجود مفاد مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات، فصل مجزایی به فناوری اطلاعات و ارتباطات اختصاص داده نشده بود و اهمیت آن به عنوان یک عامل کلیدی توسعه مورد قرار نگرفته بود.

همین امر باعث شده که وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران با آنچه باید باشد و از آن انتظار می رود فاصله دارد. هر چند صرفا الکترونیکی شدن به معنای هوشمند شدن نیست و توجه به زیرساخت های انسانی، محتوا و کادر متناسب با نیازهای شهروندان و ذینفعان ضروری است. اساس توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیازمند پیش نیاز کلیدی، دسترسی، سواد و محتوای مناسب است. هر کدام از اینها به تنهایی موثر و اثر بخش نیست. دسترسی با سرعت بالا و قیمت مناسب به خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات زمانی می تواند اثربخش باشد که ذینفع بتواند استفاده بامعنا و پرفایده از خدمات و محتوی ارائه شده از طریق فناوری را ببرد. یک نیاز امروزی برای شهروندان استفاده از فناوری اطلاعات در تمام فعالیت های روزانه است که این در حد بسیاری از موارد تحقق نیافته است.

بررسی ها نشان می دهد در انتهای ۲۰۱۶ حدود ۴۷ درصد از جمعیت جهان کاربر اینترنت بوده اند. این میزان در دو دهه قبل فقط ۲ درصد بوده است. بر اساس بررسی های اتحادیه بین المللی مخابرات میانگین شاخص توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در سال ۲۰۱۶ در کشورهای توسعه یافته حدود ۷ و برای کشورهای در حال توسعه حدود ۴ برآورد شده است که بیشترین شاخص برای ایران حدود ۵ برآورد شده است که بیشتر از میانگین کشورهای در حال توسعه است. جایگاه ایران در بین ۱۷۵ کشور در سال ۲۰۱۶، ۸۹ است. ایران در مقدار زیرشاخص دسترسی به اینترنت در ایران در سال ۲۰۱۶ دارای رتبه ۷۹ ، زیرشاخص استفاده از اینترنت با رتبه ۱۱۰ در جهان و زیر شاخص مهارت با رتبه ۶۵ در جهان است. نکته قابل توجه در این باره اختلاف بسیار زیاد مقدار زیرشاخص دسترسی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات است. این مساله عدم توازن بین میزان دسترسی و استفاده از فناوری اطلاعات را نشان می دهد.

علاوه بر این، بر اساس آمار دپارتمان اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد، رتبه ایران در آسیا رتبه ۳۰ و در میان کل کشورهای عضو سازمان ملل رتبه ۱۰۵ را کسب کرده است. همچنین میزان شاخص خدمات آنلاین ایران برابر ۰/۳۷۰۱ است که این میزان از متوسط کشورهای آسیایی (۰/۴۶۵۲) کمتر است. در شاخص زیرساخت مخابراتی با ۰/۲۹۴۰ از متوسط آسیا (۰/۳۵۸۴) پایین تر است. اما در شاخص سرمایه انسانی وضعیت متفاوت است، به طوری که با ۰/۶۸۸۲  از متوسط آسیا (۰/۶۶۱۵) اندکی بالاتر است. به لحاظ مشارکت الکترونیک نیز رتبه ایران ۱۱۰ دنیاست.

سخن پایان اینکه کشور ایران به لحاظ فناوری اطلاعات و ارتباطات در جایگاه مناسبی قرار ندارد و جایگاه آن با هداف توسعه کشور به خصوص سند چشم انداز ۲۰ ساله مغایر است. به طوری که از لحاظ شاخص زیرساخت مخابراتی بیشترین فاصله را با متوسط جهانی دارد. از این رو با توجه به اینکه جهان به سمت هوشمند شدن پیش می رود، توجه به فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت داشتن شهرهای هوشمند امری ضروری است و عدم توجه به این امر در دراز مدت می تواند خطرات جبران ناپذیری داشته باشد.