دو نگاه به بودجه ۱۴۰۰

حیدر مستخدمین‌حسینی * دو دیدگاه در خصوص بودجه ۱۴۰۰ وجود دارد؛ دیدگاه اول بر ثابت ماندن شرایط فعلی و عدم تغییر در رویه بودجه‌ریزی مبتنی است. در صورت حاکم شدن این دیدگاه ارقامی که دولت در لایحه بودجه لحاظ می‌کند منطبق با واقعیت نبوده و مشخص نخواهد شد که در تعیین ارقام مربوط به میزان فروش نفت و نرخ تسعیر ارز از چه قاعده و اصولی پیروی شده است. به عبارتی مشخص نخواهد شد که آیا نرخ ارز از متوسط دو نرخ ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی و نرخ ارز نیمایی به دست آمده و یا مبنای دیگری دارد. به این ترتیب اگر شرایط فعلی را مبنای بودجه‌ریزی در نظر بگیریم لایحه بودجه ۱۴۰۰ از نظر محتوایی و عملکردی تفاوتی با بودجه سال‌های ۹۹، ۹۸ و حتی ۹۷ نخواهد داشت. در نتیجه آنچه در عمل اجرا خواهد شد با آن چیزی که به تصویب نمایندگان می‌رسد تفاوت چشمگیری خواهد داشت.

دیدگاه دوم نگاه خوش‌بینانه‌تری نسبت به شرایط حاکم بر کشور دارد که از تغییر چهره سیاسی آمریکا نشات می‌گیرد. این گروه نگاه محتملی نسبت به ارقام فروش نفت و نرخ تسعیر ارز دارد و خواستار بودجه‌ریزی با در نظر گرفتن شرایط سیاسی آمریکاست. ارقامی که تا به امروز در خصوص بودجه منتشر شده نشان می‌دهد که دولت نگاه محتملی نسبت به آینده سیاسی و اقتصادی دارد و به جای ثابت در نظر گرفتن وضع موجود، بودجه را در سایه تغییرات جدید آمریکا تدوین کرده است.  به این ترتیب دولت امیدوار است با روی کار آمدن رییس‌جمهور جدید آمریکا تغییراتی در وضعیت فروش نفت و وضعیت اقتصادی کشور ایجاد شود.

نگاه اول به بودجه ۱۴۰۰ فاصله زیادی با واقعیت‌های موجود دارد بنابراین احتمال حاکم شدن آن مردود است. اگر هم نگاه دوم یا همان نگاه محتمل حاکم باشد، حتی با وجود پذیرش برجام از سوی آمریکا دولت باید نسبت به مسائل سیاسی و اقتصادی و تعیین ارقام بودجه رفتار محتاطانه‌تری از خود نشان دهد. با توجه به آنکه دوسوم بودجه مربوط به شرکت‌های دولتی است امسال نگاه‌های زیادی به ارقام این بخش معطوف شده و مجلسی‌ها خواستار شفافیت بیشتر در ارقام شرکت‌های دولتی شده‌اند. با بررسی اجزای این بخش می‌توانیم پی ببریم که دولت چه تغییراتی در حوزه مالیاتی ایجاد کرده و چه نگاهی به ارقام بودجه و ترتیب استفاده از این ارقام برای ردیف‌های بودجه دارد.

علاوه بر این باید ببینیم که دولت تا چه میزان به بودجه‌ریزی عملیاتی نزدیک شده است. دولت کنونی سال‌هاست که شعار تحقق بودجه‌ریزی عملیاتی را یدک می‌کشد اما به این مهم تاکنون ترتیب اثر داده نشده است. اگر بودجه‌ریزی عملیاتی محقق شود برخی منابع درآمدی دولت در جای درست هزینه می‌شوند و بسیاری از ارقام مصرفی در بودجه حذف خواهند شد. به این ترتیب انتظار می‌رود در این شرایط بودجه در جایی مصرف شود که کارکرد موثر اقتصادی داشته باشد و به بهبود وضعیت کشور کمک کند.

* اقتصاددان