توپ در زمین اروپا
به گزارش جهان صنعت نیوز: در ایران نیز امیدواری‌هایی شکل گرفته تا با روی کار آمدن دموکرات‌ها شاهد ایجاد گشایش‌هایی باشیم و بعد از احیای برجام فصل لغو تحریم‌ها برسد.از آنجا که برجام یک توافق بین‌المللی است و پنج کشور دیگر نیز در سرنوشت آن نقش تعیین‌کننده‌ای دارند، باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا تغییر دولت در آمریکا موجب تغییر رویه آنان نیز خواهد شد یا خیر. درباره رویکرد چین و روسیه نگرانی جدی وجود ندارد و انتظار می‌رود کما‌فی‌السابق در راستای اجرایی شدن برجام گام بردارند. درباره اروپا اما این اطمینان خاطر وجود ندارد.
سه کشور اروپایی در دوران ترامپ و به واسطه کدورت‌هایی که بین آمریکا و اروپا ایجاد شده بود به نحوی کج‌دار و مریز عمل کردند و این رویه به نفع ایران تمام شد. مشخص‌ترین مصداق آن نیز انزوای ترامپ در راستای فعال کردن مکانیسم ماشه و برگرداندن قطعنامه‌های شورای امنیت است.
از حالا به بعد اما وضع می‌تواند تا اندازه‌ای دگرگون شود. آن‌طور که تحلیلگران عرصه بین‌المللی می‌گویند دولت بایدن می‌تواند در اجماع‌سازی علیه ایران موفقیت‌هایی به دست آورد و این یعنی اروپا نیز از این پس در تیم آنهاست. شاهد این مدعا نیز رویکرد و بیانیه‌های تروئیکای اروپاست. همین پنجشنبه گذشته بود که با صدور یک بیانیه مشترک از ایران خواستند به تعهدات هسته‌ای خود ذیل برجام بازگردد و نصب سانتریفیوژ‌های پیشرفته در تاسیسات هسته‌ای خود را متوقف کند.
قبل از آن نیز سفیر اتحادیه اروپا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست فصلی شورای حکام در وین نسبت به اقدامات ایران در خصوص کاهش تعهداتش ذیل برجام ابراز نگرانی کرد و از تهران خواست تمام اقداماتی را که با این توافق ناسازگار است به عقب برگرداند.
وزرای خارجه سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس همین دوشنبه شب نیز در برلین گردهم آمدند تا بتوانند رویکرد مشترکی با دولت بایدن نسبت به احیای برجام اتخاذ کنند.
راهکارهای اروپا
روی کار آمدن بایدن در آمریکا همان‌قدر که می‌تواند به احیای برجام، لغو تحریم‌ها علیه ایران و مشاهده گشایش‌هایی در عرصه اقتصاد و سیاسی ختم شود، می‌تواند به اجماع جهانی علیه ما، تمرکز دنیا بر مسائل حقوق بشری، موشکی و منطقه‌ای ایران و تنگ‌تر شدن حلقه‌های سیاسی و امنیتی ختم شود. برخی معتقدند که تکلیف این دو را ایران با اتخاذ سیاست‌های خود روشن خواهد کرد اما بسیاری از تحلیلگران نیز به نقش اروپا در این میان اشاره کرده و آن را بسیار تعیین‌کننده می‌دانند.
با پذیرش این نقش است که یادداشت کاترین اشتون و راهکار پیشنهادی وی برای بازگشت به برجام اهمیت بیشتری می‌یابد.
مسوول سیاست خارجی پیشین اتحادیه اروپا که در مذاکرات هسته‌ای نیز حضور داشت، طی یادداشتی سه راه پیش پای دولت جو بایدن گذاشته و معتقد است که از این طریق روندی درست و اساسی برای بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای طی خواهد شد.
راهکار اول او جمع‌آوری گروه مذاکره‌کننده است. اشتون در این یادداشت می‌نویسد بایدن باید اتحادیه اروپا را قانع کند و گروه ۱+۵ را گرد هم بیاورد. با رهبران هر کشور به ویژه در این باره گفت‌وگو کند و از آنها بخواهد وزرای خارجه کشورشان را آماده دیدار با وزیر خارجه جدید آمریکا کنند. تصمیم گرفته شود که چه کسی باید مذاکرات را هدایت کند.
با توجه به مواضع اعلامی بایدن به نظر نمی‌رسد وی مخالفتی با این راهکار داشته باشد و از این رو مسیر اجماع بین آمریکا و سایر طرف‌های برجامی خیلی زود طی خواهد شد.
راهکار دوم اشتون اما در نظر گرفتن برجام به عنوان توافق اول است نه آخر. او می‌نویسد: توافق سال ۲۰۱۵ هیچ گاه قرار نبود نقطه پایان مذاکرات باشد. این توافق یک نگرانی بزرگ به‌خصوص را مطرح کرد که برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران بود و نسبتا موفق بوده است. تا اینکه رییس‌جمهور ترامپ از توافق خارج شد، ایران همچنان به توافق پایبند بود. همه ما بر بسیاری دیگر از مسائلی که باید متوقف می‌شدند مانند برنامه موشک‌های بالستیک و بلندپروازی‌های آن در منطقه واقف بودیم اما این تخته سنگی پشت در مذاکرات بود که باید قبل از پیش رفتن ما برای حل کردن بقیه موارد کنار زده می‌شد. بایدن و گروه او با در نظر گفتن معاهده صلح آبراهام میان اسراییل و برخی کشورهای عربی باید متصور شوند که این اقدام چگونه می‌تواند در چارجوب یک استراتژی بزرگ‌تر منطقه‌ای قرار بگیرد.
این بند از یادداشت خانم اشتون نیز به قدر کافی گویاست و ثابت می‌کند که طرف اروپایی سعی دارد با همان رویکرد بایدن یعنی پیش کشیدن مسائل منطقه‌ای و… وارد تعامل با ایران شود و از آنجایی که مذاکره درباره موضوعات غیربرجامی خط قرمز ایرانی است، باید منتظر چالش‌های جدید بود.
راهکار سوم پیشنهادی اشتون برای بایدن نیز این است که پایه‌های مستحکمی برای برجام در نظر بگیرد. وی در این باره توضیح می‌دهد که این به معنای همکاری با کنگره آمریکا برای ایجاد اطمینان در این توافق است تا زمانی که همه به آن پایبند باشند و همچنین ایجاد اهدافی بلندمدت‌تر به عنوان وسیله‌ای برای جلب حمایت (کنگره). بازگشت به برجام تنها با اختیارات ریاست‌جمهوری برای حفظ آن ممکن است برای مدت کوتاهی کارآمد باشد اما رویکردی بنیادین نیست.
این پیشنهاد البته واقعا کاربردی و مفید است زیرا سبب می‌شود که اگر بعد از چهار سال و احتمالا با رفتن بایدن، شاهد ظهور پدیده‌ای همچون ترامپ بودیم، آسیبی به برجام نرسد.
موضع ایران
حال که استقبال دنیا از شکست ترامپ وارد فاز عملیاتی شده و هر چه می‌گذرد شاهد همراهی و همکاری‌های بیشتر ایالات متحده تحت مدیریت بایدن با جهان از جمله اروپا خواهیم بود، باید دید که واکنش مقامات تصمیم‌گیرنده در ایران در قبال اروپایی که هنوز بایدن از گرد راه نرسیده خود را به دامن آمریکا انداخته، چه خواهد بود؟
منصور حقیقت‌پور فعال سیاسی اصولگرا و نماینده پیشین مجلس که سابقه نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی را هم دارد، در این باره به «جهان‌صنعت» گفت: «تحلیل من این است که همین زاویه کمی که بین اروپا و ترامپ بود بعد از روی کار آمدن دولت بایدن از بین خواهد رفت. به این معنی که اروپایی‌ها با آمریکا سازگاری بیشتری خواهند داشت. بیانیه‌های اخیر تروئیکای اروپا علیه ایران نیز مقدمه همین سازگاری است.»
وی همچنین با اشاره به رویکرد اروپا طی چهار سال گذشته نسبت به ایران و برجام گفت: «اروپایی‌ها در دوره‌های قبل هم نیز چندان صادقانه با ما همکاری نکردند. درست است که نسبت به آمریکا کمتر عناد داشتند اما خیلی هم کمک نکردند. از حالا به بعد نیز میزان هماهنگی آنان با هم بیشتر خواهد شد بنابراین سعی می‌کنند با استفاده از ابزارهای حقوق بشری و… برای فشار بر جمهوری اسلامی ایران استفاده کنند.»
مقامات ایرانی در روزهای گذشته واکنش‌هایی نسبت به این رویکرد اروپا داشتند. مثلا مقام معظم رهبری در جلسه دیروز با شورای هماهنگی اقتصادی از رویه اروپا انتقاد کردند. این موضع‌گیری‌های رسمی اما حتما با سیاست‌های عملیاتی همراه خواهد شد؛ سیاست‌هایی که بدون شک در گام‌های بعدی اروپا و تعیین‌تکلیف برجام اثرگذار است.
حقیقت‌پور درباره این اقدامات و سیاست‌های ایران نیز گفت: «ما هیچ وقت بنا نداشته‌ایم روابط خود با اروپا را به هم بزنیم اما از منافع ملی خود نیز کوتاه نمی‌آییم بنابراین هر کجا که اروپایی‌ها تامین‌کننده منافع ملی باشند و تهدیدی به حساب نیایند، همراهشان هستیم. هرجا هم که به منافع ملی ما تجاوز کنند، راه خود را جدا خواهیم کرد.»
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که همراهی و همکاری بیشتر کشورهای اروپایی و دولت بایدن چه اثری در آینده برجام خواهد داشت؟ گفت: «اگر آمریکایی‌ها تصمیم بگیرند که اعمال خلاف خود را جبران کرده، بدون قید و شرط به برجام برگردند و تحریم‌های نامشروعی که به ایران تحمیل کرده‌اند را لغو کنند، همراهی اروپایی‌ها با آمریکا به نفع ما است و از آن استفاده خواهیم کرد اما اگر اینطور نباشد، ادامه وضع موجود است و چیزی تغییر نمی‌کند.»
این نماینده پیشین مجلس خاطرنشان کرد: «تاکنون هم اروپایی‌ها به ما کمکی نکرده‌اند. ما قراردادهای خود را با سایر قدرت‌های بزرگ دنیا که توانایی مالی و صنعتی دارند، خواهیم بست و این اروپاست که عقب می‌ماند. شاید آقایان خبر نداشته باشند اما دنیا خیلی بزرگ است. ما بالاخره مشکلات خود را در دنیا حل خواهیم کرد.»
آنچه حقیقت‌پور درباره سیاست‌های ایران در قبال اروپا و آمریکا تحت مدیریت بایدن می‌گوید شاید مخالفانی داشته باشد اما نزدیک‌ترین نگاه به نگاه تصمیم‌گیرنده در ایران است. قرار دادن این اظهارات در کنار مواضع اخیر مقامات عالی ایران در قبال اروپا نشان می‌دهد که ایران قصد تغییر رویه و یا جابه‌جایی خطوط قرمز خود را ندارد بنابراین این اروپاست که نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت برجام دارد و میزان همراهی و همکاری آن با آمریکا و یا ایران، معادلات را دگرگون می‌کند.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژه
لینک کوتاه :