راه‌های بایدن
به گزارش جهان صنعت نیوز: بازگشت به برجام اولین گزینه در بررسی مورد اشاره است زیرا جو بایدن در زمان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در ماه سپتامبر گفته بود چنانچه ایران تعهد سخت‌گیرانه به تعهدات برجامی خود را از سر بگیرد، آمریکا نیز به عنوان نقطه آغازی برای ادامه دادن مذاکرات، مجددا به توافق هسته‌ای خواهد پیوست. کامالا هریس که قرار است معاون اول بایدن باشد نیز بارها بر این موضع تاکید کرده و مثلا در جلسه مجازی جمع‌آوری کمک‌های مالی برای ستاد انتخاباتی جو بایدن خواستار بازگشت مجدد ایالات متحده به برجام شد.
بر اساس همین مواضع این تصور شکل گرفت که با روی کار آمدن بایدن و دموکرات‌ها در آمریکا، برجام قابل احیا و تحریم‌های علیه ایران نیز لغوشدنی است. عملکرد آنتونی بلینکن گزینه بایدن برای تصدی وزارت خارجه نیز در دولت اوباما به این امیدواری افزود.
احیای برجام و شرط و شروط آن
کار بازگشت به برجام برای آمریکا و لغو تحریم‌ها برای ایران اما به این سادگی نخواهد بود. این مهم تنها در دو صورت محقق خواهد شد. شاهد آنکه مواضع بایدن و همکارانش همچنین موضع‌گیری‌های اخیر سه کشور اروپایی عضو برجام نشانگر تمایل آنان برای مذاکره درباره مسائل موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشری در ایران است. یادداشت اخیر کاترین اشتون مسوول سابق سیاستگذاری اتحادیه اروپا که به بایدن پیشنهاد کرده بود برجام را توافق آخر فرض نکرده و به عنوان توافق اول در نظر بگیرد، در کنار مواضع اعلامی خود آمریکایی‌ها به خوبی این امر را ثابت می‌کند.
ضمن اینکه همین دیروز وندی شرمن مذاکره‌کننده ارشد دولت باراک اوباما در مذاکرات هسته‌ای با اشاره به اهمیت برجام گفت این توافق می‌تواند مبنایی برای توافق‌های آتی با ایران در زمینه مسائل دیگر باشد.
این رویکرد آمریکا و اروپایی‌ها در حالی است که طرف ایرانی نیز به‌هیچ وجه حاضر نیست از مواضع خود عقب‌نشینی و یا درباره سایر موضوعات غیرهسته‌ای مذاکره کند. شاهد آنکه محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه اخیر خود با روزنامه ایران تاکید کرده بود که اگر قرار به شرط گذاشتن باشد، این ایران است که شرط دارد.
آمریکا کوتاه می‌آید یا ایران؟
به این ترتیب بازگشت آمریکا تنها از دو صورت ممکن است؛ نخست پذیرش شروط ایران – برداشتن همه تحریم‌ها و عدم ورود به موضوعات غیرهسته‌ای – از سوی آمریکا با توجه به مواضع پیش‌گفته بعید به نظر می‌رسد و دوم پذیرش شروط طرف غربی – مذاکره درباره مسائل موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشری در ایران – از سوی تهران که قطعا ممکن نیست. سخنان روز سه‌شنبه مقام معظم رهبری در جلسه شورای هماهنگی اقتصادی و تاکید ایشان بر اینکه مسوولان کشور برای حل مشکلات بنا را بر این بگذارند که گشایشی از خارج نخواهد بود و سراغ مذاکره که از قبل آزموده شده و نتیجه نداشته است، نروند کافی است تا بدانیم که موضع ایران در این رابطه به هیچ وجه تغییرکردنی نیست.
شاهد آنکه حسن روحانی که پیش‌تر روی کار آمدن بایدن را فرصت دانسته و به جنگ فرصت‌سوزان رفته بود نیز روز گذشته در جلسه هیات دولت بر شروط ایران تاکید کرد و گفت: «ما همیشه گفته‌ایم که سیاست ما روشن است. سیاست ما تعهد در برابر تعهد، اقدام در برابر اقدام، کاهش تنش در برابر کاهش تنش، احترام در برابر احترام و تعهدات بین‌المللی در برابر تعهدات بین‌المللی است و اگر همین اراده در حاکمان آینده آمریکا وجود داشته باشد، حل مساله آسان خواهد بود. هم ما و هم آمریکایی‌ها می‌توانیم اعلام کنیم که به شرایط ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ برمی‌گردیم. این می‌تواند قدم بزرگی برای حل بسیاری از مشکلات باشد و مسیر را تغییر دهد و بعد از آن می‌توان موارد دیگر را ادامه داد.»
عدم بازگشت به برجام
به این ترتیب بازگشت به برجام نه تنها آن‌طور که برخی در داخل ایران گمان می‌کردند ساده و سریع رخ می‌دهد و نه آن‌طور که اوباما گفته بود زمانبر است بلکه بازگشت آمریکا به برجام در صورت پافشاری هر دو طرف ایرانی و آمریکایی بر شرط و شروط خود اساسا مقدور نیست.
با این فرض، باید به این پرسش پاسخ دهیم که آمریکای بازنگشته به برجام در دوران جدید باید چه راهی را در پیش گیرد و در مقابل ایران چه اقداماتی انجام می‌دهد.
گزینه نظامی همچنان روی میز است؟
برخی از تحلیلگران با اشاره به اخباری که درباره تلاش ترامپ برای حمله نظامی به ایران پیش از خروج از کاخ سفید منتشر شده بود و همچنین مواضع پیشین بایدن، مثلا اظهاراتی که چند سال قبل درباره بلوف نبودن گزینه نظامی آمریکا داشت به این نتیجه می‌رسند که اگر ایران و بایدن به توافق نرسیده و برجام احیا نشود، گزینه حمله نظامی علیه ایران همچنان روی میز خواهد بود. در واکنش به همین تحلیل سردار حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران دیروز تاکید کرد: «جنگ نظامی از گزینه‌های دشمن خارج شده و اینها واقعیت است. دشمن روح معنابخش نظام ما، مردم و دین مردم، فرهنگ، معیشت و سلامت ما را هدف قرار داده است.»
جعفر قنادباشی کارشناس مسائل بین‌الملل نیز معتقد است که بایدن سراغ راه‌حل نظامی نخواهد رفت. او به «جهان صنعت» گفت: «آمریکایی‌ها مدعی هستند که همه گزینه‌ها روی میز است. اتهامات سنگینی مثل حرکت به سمت تولید بمب هسته‌ای به ایران وارد کرده و جنجال درست می‌کنند و همه اینها ناشی از آن است که دست‌شان کاملا بسته است و راهی ندارند غیر از بازگشت به برجام. آنها واقعا نمی‌توانند راه‌حل نظامی را به کار بگیرند چون بسیار برایشان هزینه‌بر است.»
علی بیگدلی دیگر کارشناس بین‌المللی اما به هیچ وجه گزینه نظامی را منتفی نمی‌داند. او در گفت‌وگو با «جهان صنعت» با اشاره به اینکه نگاه دموکرات‌ها بیشتر به تهدید نزدیک است، گفت: «از جنگ جهانی اول تاکنون همه حوادث وقتی در کشور ما رخ داده که دموکرات‌ها سر کار بوده‌اند. سیاست آنان اتفاقا مثل جمهوریخواهان نگاه به درون نیست بنابراین اجازه نمی‌دهند که وضعیت ایران این‌طور بلاتکلیف بماند و مثل ترامپ دل خودشان را به تحریم خوش نخواهند کرد.»
وی برای اثبات جدی بودن این گزاره به مصاحبه اخیر وزیر خارجه عربستان اشاره کرد که گفته بود ایران نمی‌تواند به این وضعیت ادامه دهد و ما نیز اجازه نمی‌دهیم آمریکا مستقلا وارد مذاکره با ایران شود و همسایگان را در جریان نگذارد.
به گفته بیگدلی وضعیت امروز ایران به خصوص در خاورمیانه، قفقاز و پررنگ شدن حضور اسراییل با زمان اوباما کاملا تفاوت کرده است و مقامات ما باید به این موضوع توجه کنند و انعطاف بیشتری از خود نشان دهند.
تداوم تحریم‌ها
حال اگر فرض کنیم که حمله نظامی به ایران آن‌طور که قنادباشی می‌گوید، هزینه‌بر بوده و یا آن‌طور که مقامات امنیتی و نظامی ایران می‌گویند به خاطر توان دفاعی ایران برای آمریکا ممکن نباشد باید به این پرسش پاسخ داد که چه راهی برای بایدن می‌ماند.
قنادباشی معتقد است هیچ. او می‌گوید: «آمریکایی‌ها همه راه‌های دیگر را هم رفته‌اند و تنها راه آنان این است که تحریم‌ها را ادامه دهند. ما نیز نشان داده‌ایم که این تحریم‌ها موجب تحقق خواست آنان که به ستوه آمدن مردم و در پی آن تغییر رفتار نظام ما یا براندازی آن است، نخواهد شد و این هم افق روشنی برای آنان نیست بنابراین آمریکایی‌ها برعکس آنچه وانمود می‌کنند هیچ گزینه‌ای غیر از برگشت به برجام ندارند.»
رجوع به شورای امنیت
بیگدلی نیز معتقد است بایدن سیاست افزایش تحریم‌ها را در پیش نمی‌گیرد اما این را به معنی قرار گرفتن وی در بن‌بست ندانسته و به بازگشت بدون چون و چرای آمریکا به برجام اوباما امیدوار نمی‌شود.
او می‌گوید: «آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها از همین حالا راهی که برایشان می‌ماند را پیش گرفته‌اند. هشدار آژانس به ایران برای اینکه دست از غنی‌سازی بیش از اندازه بردارد زمینه‌سازی برای آن است که اگر ایران خواست در نقطه صفر خود باقی بماند، موضوع را به آژانس و بعد هم به شورای امنیت بکشند. موضع آنان این است که اگر ایران راضی به مذاکره درباره سایر موضوعات مورد نظر آنان نشد، علیه ایران اجماع بین‌المللی ساخته و به شورای امنیت بروند. بر این اساس انتظار می‌رود بایدن قبل از پرداختن به مساله ایران حتما اختلافات خود را با روسیه و چین حل کرده و ما را به شرایط سال ۲۰۱۳ که مقدمات مذاکره ایجاد شد، برگرداند.»
نتیجه‌گیری
گره‌ای که به کار برجام افتاده به این راحتی‌ها باز نمی‌شود. بایدن و دولت دموکرات او به این سادگی‌ها حاضر به عقب‌نشینی از موضع خود نبوده و بدون اینکه ایران را در منطقه و فعالیت‌های موشکی آن محدود کنند، تن به برجام نمی‌دهند. به خصوص که افق روابط‌شان با اروپا و حتی روسیه و چین نیز روشن است. ایران هم این طور که تا امروز گفته از حرف خود برنگشته و حاضر به جا‌به‌جایی خطوط قرمزش نیست بنابراین باید منتظر ماند و دید که بایدن چه راه‌هایی را پیش می‌گیرد و ایران چطور با آن مقابله می‌کند.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژه
لینک کوتاه :