حقایقی در خصوص واکسن کووید۱۹
دکتر شهریار کهن‌زاد * بد نیست در بحبوحه هیجان فراوانی که از عرضه عنقریب نخستین واکسن موثر در مقابل «کووید۱۹» توسط شرکت «فایزر و بیونتک» پیدا شده است، گذرا به حقایقی علمی در خصوص آن بپردازیم.
نخست اینکه ۹۰ درصد کارایی این واکسن در مقایسه با انتظار ۴۰ تا ۵۰ درصد در پیش‌بینی‌های پیشین بسیار چشمگیر و دلگرم‌کننده می‌نماید.
شاید بد نباشد اشاره‌ای اجمالی به شیوه بدیع مهندسی این واکسن که در قیاس با سلف‌های خود بی‌نظیر و سرگیجه‌آور است، شود. این فناوری بسیار نوین در پردازش واکسن به روش «m-RNA» معروف است که در جریان آن به جای استفاده از پاره‌ای از ویروس، بی‌جان یا ضعیف‌شده آن تنها کد ژنتیک که رمز ساختاری آن را در خود نهفته دارد، به بدن وارد میشود. ورود این اطلاعات ژنی بی‌آنکه آسیب‌رسان واقع شود، بدن دریافت‌کننده را به واکنش تمام‌عیار در مقابل تمامیت ویروس وادار می‌کند و ایمنی مطلوب به بار می‌آورد. مصونیت ناشی از این شیوه نه‌تنها به تراوش پادتن‌های اختصاصی که به ساخت سلول‌های -T نیز منجر میشود و به این ترتیب بالاترین تراز امنیتی نزدیک به ۹۰ درصد به وجود می‌آید.
از اینکه بگذریم، زمان تولید واکسن نیز بسیار معجزه‌آسا می‌نماید. در میان انبوه واکسن‌های ساخته‌شده، اوریون (Mump) با پنج سال کوتاه‌ترین زمان سپری شده را دارا بود. این زمان برای این واکسن تنها یک سال به درازا کشید!
به توصیه سازمان بهداشت جهانی در بیشتر کشور‌ها، کادر درمانی نامزد دریافت نخستین واکسن‌ها خواهند بود، گو اینکه کشور‌های معدودی از جمله بریتانیا هستند که خط‌مقدم خود را به اهالی خانه‌های سالمندان و سرپرست‌ها و سپس گروه درمانی تعدیل کرده‌اند. این اولویت‌ها کم‌کم به گروه‌های بالای ۸۰، ۷۰، ۶۰ و در پایان ۵۰ سال یعنی آن دسته که در معرض مرگ‌و‌میر بیشتر از این بیماری هستند، معطوف خواهد بود. این مرحله نخست (phase-1) ایمن‌سازی فراگیر است. اعتقاد بر این است که با این شیوه در کمترین زمان می‌توان امنیت لازم را در ۹۹ درصد کسانی که بیشترین مرگ‌و‌میر را دارند، ایجاد کرد.
با این وجود نکته‌های فراوانی هستند که هنوز روشن نشده‌اند از جمله اینکه درست نمی‌دانیم که:
– آیا این واکسن در همه گروه‌های سنی پاسخی یکسان ایجاد می‌کند یا نه؟
– و یا اینکه هنوز از زمان ایمنی ایجاد شده اطلاع دقیقی در دسترس نیست.
– از سوی دیگر اینکه این واکسن از انتقال ویروس جلو‌گیری می‌کند یا نه نیز روشن نیست.
ساده‌تر بگویم: می‌دانیم که از «بیمار شدن» جلو‌گیری می‌کند اما اینکه از «بیمار کردن» نیز در امان بدارد، مبهم و گنگ است.
بزرگ‌ترین چالش در کاربرد فراگیر و جهانی این واکسن، شرایط مطلوب نگهداری آن در شرایطی موسوم به «زنجیره سرمای بسیار زیاد» تا بین منفی ۷۰ تا ۸۰ درجه سلتزیوس است که پرپیداست در کشور‌های کم‌در‌آمد جهان امکان‌پذیر نیست.
افزون بر این، برای بروز ایمنی هر فرد به دو دوز این واکسن به فاصله زمانی سه هفته نیازمند است. در بیان اپیدمیولوژیک یعنی برای ایمنی هر فرد با در نظر‌گیری هفت روز زمان لازم برای شروع فرآیند ایمنی و ۲۱ روز تا دریافت دوز دوم، ۲۸ روز پنجره ابتلا باز خواهد ماند.
با وجودی که زمان کوتاه ساخت واکسن امتیاز بزرگی محسوب میشود اما به هر روی سبب نگرانی‌هایی در خصوص امنیت آن نیز میشود. از این رو است که در بولتن تولید‌کنندگان بر تعهد فراوان به رعایت همه موازین و در اولویت قرار داشتن امنیت واکسن تاکید بسزایی شده است.
ایالات متحده بیش از ۱۰۰ میلیون، اروپا نیز در همین شمار و بریتانیا ۴۰ میلیون از این واکسن را پیش‌خرید کرده‌اند.
گنجایش تولیدی «فایزر» آن‌گونه که گزارش داده شده، تنها به ۵۰ میلیون در ۲۰۲۰ محدود خواهد بود. آنچنان که گفته شده است، ۱/۳ میلیارد واکسن در سال ۲۰۲۱ به بازار عرضه خواهد شد.
می‌بینید که این ارقام با وجود چشمگیر بودن برای پوشش هفت میلیارد انسان نامزد الزامی دریافت واکسن همچنان ناچیز و ناکافی می‌نماید.
در پایان اینکه همه حقایق علمی بالا در عین امید‌بخش، دلگرم‌کننده، افتخارآفرین بودن، نشان روشنی از الزام رعایت نکته‌های ظریف، دم‌دست، گاه از چشم‌افتاده و… در عین حال بسیار موثر و تاثیرگذار نخستین بهداشتی است.
ماسک بزنید، دست‌هایتان را درست و تکراری بشویید و فاصله‌گیری‌های فیزیکی را در روزمرگی‌هایتان به کار گیرید…
تا این نیز بگذرد.
* اورولوژیست
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :