امکان‌سنجی خوش‌بینی‌های روحانی در نشست با اصحاب رسانه
دکتر صلاح‌الدین هرسنی * اگرچه نشست دیروز روحانی با اصحاب رسانه با توجه به سوالات از رییس‌جمهور محل توجه بوده است اما دو سوال از سوالات اصحاب رسانه از روحانی دارای اهمیت بیشتری بوده است؛ سوال اول مربوط به صدور نفت است که روحانی در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران وعده داده است که قرار است ایران فروش و صدور ۵/۲ میلیون بشکه از نفت را به زودی از سر گیرد. و موضوع دوم مربوط به بازگشت بدون پیش‌شرط تهران و واشنگتن و سایر اعضای توافق هسته‌ای به برجام است. به نظر می‌رسد دیدگاه روحانی در قبال این دو موضوع بسیار خوش‌بینانه است. پیش‌فرض روحانی در این خوش‌بینی بیشتر تحت تاثیر عصر پساترامپ طراحی شده است چراکه روحانی سخت باور دارد که با ورود بایدن به کاخ سفید، وضعیت سخت دوران ترامپ به پایان خواهد رسید و لااقل سیاست ایذا و آزار واشنگتن در قبال تهران کاهش خواهد یافت. البته انعکاس این خوش‌بینی‌ها فقط مربوط به نشست خبری دیروز روحانی با اصحاب رسانه نیست. روحانی بار‌ها و به کرات، عصر پساترامپ را به صورت ضمنی عصر فرصت‌ها برای ایران دانسته و قویا تاکید کرده است که گشایش‌هایی با اخراج دموکراتیک ترامپ از کاخ سفید برای ایران رقم خواهد خورد.
اما مجموعه‌ای از شواهد و قراین و بروز برخی از رخداد‌های اخیر نشان می‌دهد خوش‌بینی‌های روحانی نمی‌تواند محلی از اعراب داشته باشد چراکه همه اصحاب قدرت در ایران با مواضع روحانی همسو نیستند و چه بسا درست خلاف مسیر او را طی می‌کنند. مصوبه اخیر مجلس بابت لغو تحریم و پروتکل الحاقی یک نمونه از مسیر تقابلی مجلس با روحانی را به نمایش می‌گذارد. این مصوبه مجلس بیشتر با توجه به مواضع رادیکال اصولگرایان تحت صدارت قالیباف، رویکرد سلبی دارد و کارکرد آن چیزی جز کاهش تعهدات برجامی از سوی تهران را انعکاس نمی‌دهد. بنابراین اجرایی‌سازی این مصوبه نتیجه‌ای جز تزاید و تصاعد اعمال تحریم‌ها نخواهد داشت. از سوی دیگر و فرض بر اینکه اگر هم همه اصحاب قدرت همسو با مواضع رویکرد روحانی باشند، باید دید که آیا رفع تحریم با عدم پیش‌شرط‌ها موجب فروش ۵/۲ میلیون بشکه نفت در روز و نیز بازگشت واشنگتن به برجام و اجرای تعهدات برجامی از سوی تروئیکای اروپایی برجام خواهد شد؟ واقعیت آن است که عصر بایدن همانند عصر ترامپ باز تکرار برخی از برخورد‌ها با ایران خواهد بود. شاید بایدن بتواند با تغییر لحن و ادبیات خلاف مسیر ترامپ در مواجهه با تهران حرکت کند اما قطعا دیدگاه‌ها و مواضع او به همراه موضع و دیدگاه‌های تروئیکای اروپایی برجام در برنامه‌های موشکی و رفتار‌های منطقه با ترامپ همسو است و آنها جرح و تعدیل تهران در برنامه‌های موشکی و رفتار‌های منطقه‌ای را دستمایه بازگشت به برجام می‌دانند. ضمن آنکه بایدن قرار است مساله حقوق بشر در ایران را دستمایه‌ای برای اخذ امتیازات بیشتر برای بازگشت به برجام کند. به این ترتیب مساله این است که غیر از دولت و اصحاب روحانی، سایر حلقه‌های قدرت در ایران مانند مجلس اعتقادی به مذاکره ایران در موضوع برنامه‌های موشکی و رفتار‌های منطقه‌ای ندارند بلکه آن را یک اصل راهبردی در قبال رفتار‌های تزاحمی واشنگتن و متحدان در نظر می‌گیرند. حال اگر خوش‌بینی‌های روحانی محلی از اعراب داشته باشد، فقط یک فرضیه می‌تواند بابت این خوش‌بینی قوت بگیرد و آن، این است که یا روحانی می‌داند زمینه‌های بدون پیش‌شرط مذاکره و گفت‌وگو برای رفع تحریم در حال انجام است و یا آنکه ایران مجبور خواهد شد با توجه به شرایط کشور و بیشتر برای گشایش‌های اقتصادی و سیاسی تن به مذاکره دهد. و شاید هم با توجه به وعده‌های گذشته روحانی هیچ کدام از این دو نیز نباشد. حال باید دید که آیا مذاکره‌ای پنهانی در حال رقم خوردن است یا آنکه این خوش‌بینی روحانی لااقل درباره فروش و صدور ۵/۲ میلیون بشکه نفت در روز تکرار مکررات روحانی خواهد بود و فقط مصرف داخلی خواهد داشت؟
* کارشناس مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشت
لینک کوتاه :