ضرورت و لزوم توجه به هشدارهای ظریف

دکتر صلاح‌الدین هرسنی * محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در توئیتی هشدار داده «عواملی در اسراییل در تلاشند تا آمریکا را به جنگ با ایران بکشانند.» او در انتهای توئیت خود اعلام کرده است: «اگرچه ایران در شرایط کنونی به دنبال جنگ نیست اما به طور آشکار و مستقیم از مردم، امنیت و منافع حیاتی خود دفاع خواهد کرد.»

به نظر می‌رسد این هشدار‌ها تحت تاثیر التهابات و تنش‌های اخیر در منطقه اظهار و بیان شده است، چرا که در روز‌های اخیر و مشخصا در آستانه اولین سالگرد شهادت سردار سلیمانی، شاهد تحرکاتی از سوی آمریکا و متحدانش به ویژه اسراییل در منطقه بوده‌ایم به گونه‌ای که آمریکا در روز‌های پایانی ماه دسامبر یک زیردریایی به همراه چند کشتی جنگی را به آب‌های خلیج‌فارس وارد کرد و همزمان یک زیردریایی اسراییل از کانال سوئز به سمت ایران به حرکت درآمد. افزون بر این در روز آخر ماه دسامبر، ما شاهد پرواز دو بمب‌‌افکن استراتژیک بی-۵۲ بر فراز خلیج‌فارس بوده‌ایم؛ اقدامی که به ادعای مقامات آمریکایی هدف از آن، باز داشتن و انصراف ایران از حمله به اهداف آمریکایی در خاورمیانه عنوان شد. آن‌گونه که مقامات آمریکایی عنوان کرده‌اند، آمریکا و اسراییل این اقدامات را در واکنش به مواضع اعلامی ایران در دستور کار قرار دادند چراکه در باور آنها ایران با توجه به نمایش علائم و نشانه‌هایی از اجرای انتقام سخت آن هم در آستانه اولین سالگرد شهادت سردار سلیمانی این پیام را برای واشنگتن و متحدان مخابره کرد که قصد عقب‌نشینی از چنین انتقامی را ندارد و قطعا حملاتی را علیه اهداف آمریکا و متحدانش به ویژه اسراییل در عراق یا دیگر نقاط خاورمیانه انجام می‌دهد.

تردیدی نیست که این اظهارات ظریف هشداری بازدارنده است و قبل از آنکه متوجه رفتار‌های تنش‌زا و بی‌ثبات‌کننده واشنگتن و تل‌آویو در منطقه باشد، بیشتر متوجه رفتار‌های ایران است. در واقع این هشدار بدان جهت داده شده است که مبادا ایران در زمینی بازی کند که مقامات جنگ اسراییل به ویژه نتانیاهو آن را برای ایران طراحی کرده‌اند چراکه در شرایط حاضر و نظر به مواضع اعلامی و اعمالی غیرقابل تغییر تهران در مقابل تل‌آویو، نتانیاهو با هدف مقابله به مثل با تهران به دنبال آن است که در دوران گذار و انتقال قدرت‌ در آمریکا، ترامپ و منطقه را وارد تنش‌های غیرقابل بازگشت کند. هدفی را هم که تل‌آویو در این ارتباط دنبال می‌کند، آن است که اولا بخواهد بر رفتار‌های برجامی بایدن تاثیر بگذارد و ثانیا قصد دارد با کشاندن ایران به جنگ با واشنگتن و حتی جنگ با تل‌آویو هزینه‌های بازگشت واشنگتن به برجام در عصر پساترامپ را بالا ببرد و اساسا امکان بازگشت بایدن به برجام را به صفر برساند. بنابراین در شرایطی که ایران به سمت و سو‌های رفتار‌های تزاحمی و نقشه‌های بی‌ثبات‌کننده و تنش‌زای تل‌آویو واقف است و هم توان دفاع و هم تدبیر برون‌رفت از چنین چالش‌ها و تله‌ها و دام‌هایی را دارد، قطعا باید هشدار ظریف را نه از روی استیصال و ناتوانی در واکنش و پاسخ متقابل، بلکه از روی واقع‌بینی تفسیر کرد. در حقیقت ظریف با توجه به رسالت ذاتی دستگاه دیپلماسی بهتر از سایر تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان سیاست خارجی از معادلات و مناسبات جاری در منطقه آگاهی دارد و بهتر می‌داند چه نقشه‌هایی برای کشاندن ایران به جنگ تدارک دیده شده است. تحت این شرایط تهران بهتر است در شرایط حاضر و نظر به تزاحم‌های فزاینده متحدان منطقه‌ای واشنگتن در واکنش متقابل خویشتنداری نشان دهد. در غیر این صورت و با توجه به خطرات برداشت نادرست محاسباتی چه‌بسا ممکن است در دامی قرار گیرد که نتانیاهو آن را برای ایران تعبیه کرده است. این خویشتنداری با توجه به خروج زودهنگام ناو هواپیمابر نیمیتز از آب‌های خلیج‌فارس و پایان ماموریت‌های بمب‌‌افکن استراتژیک بی-۵۲ ضرورت آن را دوچندان می‌کند.

* کارشناس مسائل بین‌الملل