ایرلاین‌ها منتظر چراغ سبز بایدن
«جهان صنعت نیوز » این موضوعات را در گفت‌وگو با رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های هواپیمایی و رییس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران بررسی می‌کند.
بالاخره دوران دونالد ترامپ به پایان رسید و چند روزی می‌شود که جو بایدن بر صندلی ریاست‌جمهوری ایالات متحد آمریکا تکیه زده است. این روزها، روزهای بیم و امید است. همگان منتظرند تا ببینند آیا تغییر سکاندار کاخ سفید، به تغییر مسیر آمریکا در راه رابطه با ایران منجر می‌شود یا خیر. صنعت هوانوردی ایران نیز این تغییرات را نظاره می‌کند و به دنبال یافتن فرصت جدید برای نوسازی ناوگان هوایی کشور است.
چهار سال پیش، دونالد ترامپ در حالی وارد کاخ سفید شد که تقریبا دو سال از عمر برجام می‌گذشت. در آن دو سال، خرید هواپیما که یکی از موارد مطرح شده در مذاکرات برجام بود، از سوی ایرلاین‌های ایرانی پیگیری می‌شد. ایران‌ایر، به عنوان ایرلاین حامل پرچم جمهوری اسلامی ایران موفق شده بود قراردادهایی برای خرید ۱۰۰ فروند ایرباس و ۲۰ فروند ATR با شرکت‌های اروپایی و ۸۰ فروند بوئینگ با شرکت آمریکایی منعقد کند و مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک) برای خرید این هواپیماها را نیز کسب کرده بود. شرکت هواپیمایی آسمان نیز قراردادی برای خرید ۶۰ فروند هواپیمای بوئینگ منعقد کرده بود و در انتظار مجوز اوفک بود.
امیدی که ناامید شد
ایران‌ایر توانست بخش اندکی از هواپیماهای سفارش داده شده را که شامل یک فروند ایرباس A321، دو فروند ایربای A330-200 و ۱۳ فروند ATR72-600 می‌شد، تحویل بگیرد، خریدهایی که از معدود معاملات مستقیم و بدون واسطه ایران با شرکت‌های سازنده هواپیما برای خرید هواپیمای نو پس از انقلاب محسوب می‌شدند. اما با روی کار آمدن ترامپ، ورق برگشت. ترامپ که با شعار پاره کردن برجام به قدرت رسیده بود، ابتدا با جوسازی منفی مانع از انعقاد قراردادهای سرمایه‌گذاری برای خرید هواپیماهای ایران شد و سپس با خروج از برجام و بازگرداندن تحریم‌های ایالات متحد آمریکا، عملا امکان خرید هواپیمای نو را از ایران سلب کرد. ۱۴ مرداد ۱۳۹۷، پنج فروند ATR نو وارد فرودگاه مهرآباد شد و پس از آن همکاری ایران و ای‌تی‌آر برای تحویل ۷ فروند باقی مانده ادامه نیافت. ناگفته پیداست که قراردادهای ایران‌ایر و آسمان برای خرید هواپیما از ایرباس و بوئینگ نیز به نتیجه نرسید.
اکنون پس از سرنگونی ترامپ، امیدها برای احیای برجام قوت گرفته و همین مساله به ایجاد جوی مثبت در بازارها کمک کرده است. حال سوال اینجاست که آیا این جو مثبت می‌تواند راه تنفسی برای شرکت‌های هواپیمایی ایران باز کند و آیا می‌توان به احیای قراردادهای خرید هواپیما با ایرباس و بوئینگ امید داشت؟ سوال دیگر این است که آیا این جو مثبت، می‌تواند به خرید هواپیما از سایر تامین‌کنندگان هواپیما در جهان، به عنوان مثال شرکت‌های هواپیماسازی روسیه بینجامد؟
ضرورت خودداری از فرصت‌سوزی
«جهان‌صنعت نیوز» برای یافتن پاسخ برای این پرسش‌ها به سراغ فعالان صنعت هوانوردی ایران رفته است. یونس دقیق‌کیا، رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های هواپیمایی ایران در پاسخ به این پرسش خبرنگار «جهان‌صنعت» که «آیا با روی کار آمدن بایدن، امیدی برای تنفس ایرلاین‌های ایرانی و احیای قراردادهای خرید هواپیما وجود دارد؟» گفت: « این اتفاق بستگی به تحولات سیاسی آینده دارد و قابل پیش‌بینی نیست.» و از اظهار نظر بیشتر خودداری کرد. اما مسعود قاسمی رییس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران کمی بیشتر وارد جزئیات شده و می‌گوید: «امیدوارم هرچه سریع‌تر مشکلات موجود برطرف شده و ایرلاین‌های ایرانی بتوانند خرید خود را انجام و ناوگان خود را بازسازی کنند.»
این فعال اتاق بازرگانی ایران، بر استفاده بهینه از فرصت تاکید داشته و می‌افزاید: «ایران باید گوش به زنگ باشد. اگر تمرکز کرده و از زمان استفاده بهینه کنیم، می‌توانیم گزینه‌های موجود را مطالعه کنیم.»
او با اشاره به اینکه هنگام به ثمر رسیدن برجام نیز نظر مشابهی داشته است، ادامه می‌دهد: «اکنون باید در مورد گزینه‌های مختلف مطالعه و مذاکره با شرکت‌های مختلف هواپیماساز انجام شود. باید این آمادگی وجود داشته باشد که در صورت بروز فرصت، به سرعت هواپیماها خریداری شود. این‌گونه نشود که بعد از باز شدن پنجره‌ای برای خرید، چند ماه یا سال صرف انجام مطالعات و پیدا کردن گزینه مناسب برای خرید شود.»
وقتی برجام به ثمر رسید، مدت زمانی طول کشید تا هواپیماهای مناسب برای بازار ایران شناسایی و برای خرید آنها مذاکره شود. بعد از خرید نیز ناآشنایی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با روند خرید هواپیمای نو از ایرباس سبب شد تا دست‌کم یک‌بار نوبت تحویل هواپیما به ایران از دست رفته و تحویل هواپیما به تاخیر بیفتد که همین ماجرا در نهایت به تحویل هواپیماهای کمتر به ایران منجر شد. از سوی دیگر، بوئینگ دست‌کم دو بار برای خرید یک فروند بوئینگ ۷۷۷ و دو فروند بوئینگ ۷۴۷ بدون مشتری به ایران پیشنهاد داد که تاخیر کارشناسان ایرانی در بررسی وضعیت این هواپیماها سبب شد این گزینه‌ها به مشتریان دیگر فروخته شود. حال قاسمی تاکید دارد که باید مطالعه برای خرید را از هم‌اکنون شروع کرد تا بار دیگر چنین فرصت‌سوزی‌هایی رخ ندهد و هواپیماهای نو هر چه سریع‌تر به دست ایرلاین‌های ایرانی برسد.
از هر جا بشود، می‌خریم
اما آیا در این ایام، غیر از شرکت‌های غربی یعنی به طور عمده دو شرکت ایرباس و بوئینگ می‌توان به خرید هواپیما از سایر شرکت‌های هواپیماسازی جهان چشم داشت؟ به عنوان مثال، شرکت هواپیماسازی متحد روسیه در حال طراحی یک هواپیمای میان‌برد و میان‌پیکر با نام MC21-310 با تجهیزات روس است که خرید آن به مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا نیاز ندارد. یونس دقیق‌کیا رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های هواپیمایی در این رابطه می‌گوید: این هواپیما هنوز در مرحله ساخت است و به بهره‌برداری نرسیده. هنگامی که وارد خط پروازی شود، می‌شود روی آن مطالعه کرد. در واقع هنگامی که به بهره‌برداری برسد، می‌تواند گزینه‌ای برای ایران باشد.»
شرکت‌های ایرانی پیش‌تر یادداشت تفاهمی برای خرید هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ با طرف روس به امضا رسانده بودند اما از آنجا که این هواپیما از قطعات آمریکایی بهره می‌برد، ادامه این قرارداد با خروج آمریکا از برجام در هاله‌ای از ابهام فرو رفت. در واقع آمریکا حتی پیش از خروج از برجام نیز از صدور مجوز اوفک برای خرید این هواپیما خودداری می‌کرد و این در حالی بود که مجوز اوفک برای خرید ایرباس و بوئینگ صادر شده بود؛ اقدامی که تلاش آمریکا برای از میدان به در کردن رقیب روس و جلوگیری از نزدیکی ایران و روسیه تلقی می‌شد. اما سرانجام این قرارداد چه شد؟
دقیق‌کیا در این رابطه می‌گوید: «روس‌ها تحت تاثیر فشار آمریکایی‌ها علاقه‌مند نبودند این قرارداد را جلو ببرند. اما طی دو سال گذشته مذاکراتی با شرکت روس داشتیم و اعلام کردند که در حال تعویض قطعه‌ها با قطعه‌های روسی هستند تا هواپیما تحت تحریم آمریکا قرار نگیرد.»
روسیه پس از خروج آمریکا از برجام طی بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد فروش این هواپیما به ایران تحت تاثیر تحریم‌های آمریکا قرار نمی‌گیرد و اکنون نیز در حال تهیه موتور برای سوخو سوپرجت ۱۰۰ هستند تا از تعداد قطعات آمریکایی و غربی این هواپیما بکاهند بنابراین انتظار می‌رود در آینده نه‌چندان دور، امکان خرید این هواپیما توسط ایران بدون توجه به تحریم‌های آمریکا فراهم شود. رییس هیات‌مدیره انجمن شرکت‌های هواپیمایی ایران درباره تمایل خرید این هواپیما و هواپیماهای تجاری روسیه توسط شرکت‌های ایرانی می‌گوید: «ما برای تامین نیازهای هوایی از هر بازاری که امکانش وجود داشته باشد، استفاده می‌کنیم.»
نگاه به شرق
مسعود قاسمی رییس اتحادیه صنایع هوایی و فضایی ایران نیز درباره امکان خرید هواپیما از روسیه می‌گوید: «ما در چند سال گذشته به دنبال خرید جت صد نفره سوپرجت ۱۰۰ از روسیه بودیم. اما با توجه به اینکه این هواپیما تولید مشترک روسیه و اروپاست، طرف اروپایی با توجه به تحریم‌های ایالات متحده آمریکا تمایلی به همکاری با ایران نداشت. روس‌ها پیشنهاد دادند که مدل کاملا روسی این هواپیما را بسازند تا امکان فروش آن به ایران فراهم شود اما فعلا خبری از آن نیست.»
اما اکنون روسیه، نه‌تنها به خاطر مشکل ایران که به دلیل فشارهای وارد شده از سوی غرب به این کشور به دنبال ساخت هواپیماهای کاملا روس یا به اصطلاح رسیفاید شده است. به عنوان مثال MC21 با موتور روسی PD14 به تازگی آزمایش‌های پروازی خود را شروع کرده و انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ وارد خط پروازی شود. آیا ایران تمایلی به خرید این هواپیما دارد؟ قاسمی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «طرف‌های ایرانی در حال مطالعه تمام گزینه‌های موجود برای خرید هستند. هر گزینه‌ای که مشخص شود امکان خرید آن وجود دارد، ایران به سمت عقد قرارداد خواهد رفت.»
او ادامه می‌دهد: «اما مشکل اینجاست که کار کردن با روسیه مشکلات خاص خود را دارد. شرایط روس‌ها در تحویل هواپیما، سرویس هواپیما و ارائه اسناد مرتبط با تعمیر و نگهداری با بقیه دنیا متفاوت است. روس‌ها تمایل دارند هواپیما را تحویل داده و باقی کار را خود انجام دهد و این مساله می‌تواند هنگام خرید هواپیما به مشکل تبدیل شود.»
اما تجربه نشان داده که این مشکل نیز با مذاکره و عقد قرارداد جامع و مناسب قابل حل است. به عنوان مثال برخی از کاربران ایرانی توپولف ۱۵۴ پیش از زمینگیری این هواپیما در ایران موفق شده بودند برای نیاز بیش از ۱۰ سال خود، قطعات یدکی و مصرفی هواپیماهای خود را وارد ایران کنند و از همکاری مهندسان ایرانی برای تعمیر و نگهداری هواپیما بهره ببرند. همچنین برخی از کاربران فعلی هواپیماهای شرقی در کشور (که استفاده ترابری دارند) اذعان می‌دارند که رابطه آنها با شرکت‌های روس و اوکراینی همچون ایلوئوشین و آنتونف مناسب است و می‌توانند برای خرید قطعه و تعمیر و نگهداری هواپیماهای خود اقدام کنند.
در هر صورت، ایران نباید همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد قرار دهد. از طرفی با کنار رفتن ترامپ، امیدها برای احیای برجام و ادامه خرید هواپیما از ایرباس و بوئینگ تقویت شده است. اما در هر صورت ایران نباید از توجه به شرکت‌های شرقی غافل شود چراکه در صورت استمرار تحریم‌ها، این شرکت‌ها امید اصلی برای نوسازی ناوگان هوایی ایران هستند و در صورت رفع تحریم‌ها، محصولات‌شان می‌تواند به ابزار چانه‌زنی و شکست انحصار برای شرکت‌های هواپیمایی ایرانی بدل شود.
اجتماعی و فرهنگیاخبار برگزیدهاقتصاد کلانخواندنیلینک کوتاه :