معمای جداسازی بازارها

به گزارش جهان صنعت نیوز: گفته می‌شود این طرح با هدف جلوگیری از تاثیر رفتار معاملاتی سهامداران بزرگ بر سهامداران خرد به زودی اجرا خواهد شد. اعلام این تصمیم واکنش موافقان و مخالفان را در پی داشته است. در حالی که برخی این اقدام را سبب کنترل تاثیر رفتار حقوقی‌ها در عرضه‌های آبشاری یا احتکار سهام بر روند معاملات  می‌دانند اما برخی دیگر بر این باورند که این طرح نیز نمی‌تواند آثار بازارهای دوگانه بر یکدیگر را از میان ببرد و این بازارها همچنان در دامنه نوسان قیمت‌ها و موارد متعدد تحت تاثیر یکدیگر به ویژه با هدایت حقوقی‌ها خواهند بود. از سوی دیگر در حالی از طرح جدید در بازار سرمایه ایران پرده‌برداری می‌شود که در طول ماه‌های گذشته حاشیه‌های فراوانی از سر این بازار گذشته است و شاید بهتر بود در چنین شرایط ملتهبی، معمای جدیدی برای معامله‌گران طرح نشود.

از ابتدای سال جاری بازار سرمایه هر روز شاهد یک قانون جدید در معاملات بوده است. از دوزمانه شدن معاملات بازار و سپس کاهش مدت داد و ستدها گرفته تا ممنوعیت نوسانگیری روزانه و سپس رفع آن، دو مورد از دستکاری‌ها در روند بازار بوده است. در همین حال بازار سرمایه طی این مدت شاهد توقف‌های طولانی مدت نمادها نیز بوده است. از سوی دیگر هسته معاملات بازار نیز بارها معامله‌گران را غافلگیر کرده و اجازه خرید و فروش سهام  در زمان مناسب را از آنان سلب کرده است. طی یک سال گذشته همچنین معاملات الگوریتمی نیز در بازار ممنوع شده و مشخص نیست چه زمانی مجددا مجاز خواهد شد. حالا علی صحرایی- مدیرعامل بورس تهران- از رخداد جدید دیگری پرده‌برداری کرده که بر مبنای آن قرار است بازارها به دو بخش عادی و بلوکی تقسیم شوند. وی در خصوص تصویب تغییر و اصلاح بهینه طرح مارکت ایمپکت در جلسه هیات مدیره شرکت بورس در توئیتر خود نوشته بود: «طرح جداسازی بازارهای معاملاتی در بورس تهران نهایی شد و به زودی با همکاری سایر ارکان بازار سرمایه به صورت یکپارچه اجرا می‌شود. هدف این طرح جلوگیری از تاثیر رفتار معاملاتی سهامداران بزرگ بر سهامداران خرد است؛ در این طرح حدنصاب تفکیک معاملات نهادها در دو بازار عادی و بلوکی بصورت ادواری بازبینی می‌شود و طی بازه‌های زمانی مشخص، اثر بخشی این ساز و کار ارتقا خواهد یافت.» گفته می‌شود این طرح سابقه جهانی دارد و طرحی نیست که بورس تهران آن را ابداع کرده باشد.

موافقان چه می‌گویند؟

طرح جدید سازمان بورس مورد استقبال دسته‌ای از کارشناسان بازار سرمایه قرار گرفته و آنها چنین اقدامی را به معنای کوتاه کردن دست حقوقی‌ها از روند معاملات خرد بازار برآورد می‌کنند. فاطمه اسکندری- کارشناس بازارسرمایه- در این باره  گفت: تفکیک بازار معاملاتی با شفاف‌سازی معاملات بلوکی در صورتی که به درستی اجرا شود حتما به بازار کاراتر کمک خواهد کرد. وی کلیات این طرح را بسیار خوب و امیدوارکننده دانسته و بر این باور است که می‌تواند اثر مثبتی بر بورس داشته باشد. این کارشناس بازار سرمایه افزود: در شرایط کنونی بازار، رفتار سهامداران عمده تاثیر بالایی در تصمیم‌گیری سهامداران خرد دارد درصورتی‌که خریدوفروش سهام توسط سهامداران عمده، دلیلی بر ارزندگی یا عدم ارزندگی آن سهم نیست. وی عنوان کرد: عموماً معاملاتی که از سوی سهامداران عمده صورت می‌گیرد بر اساس سیاست‌های داخلی هر شرکت و متفاوت از یکدیگر است. اسکندری بیان کرد: تفکیک بازار معاملاتی با شفاف‌سازی معاملات بلوکی می‌تواند به اصلاح رویه فوق کمک کند و در صورتی ‌که به‌درستی اجرا شود این سازوکار حتما به بازار کاراتر کمک خواهد کرد. این کارشناس بازار سرمایه بابیان اینکه البته هنوز از جزئیات و قوانین این بازار اطلاعی نداریم، تصریح کرد: در شرایط حساس فعلی بازار هر اخباری واکنش دوچندان در بازار خواهد داشت. وی در گفت و گو با بورس نیوز تأکید کرد: متولیان این امر باید قبل از شروع طرح جنبه‌های مختلف آن را پیش‌بینی کنند تا با شکست مواجه نشده و بتواند به بازگشت اعتماد به بازار کمک کند.

انتقاد از طرح جدید

محمود گودرزی- معاون شرکت بورس تهران- در روزهای گذشته اعلام کرده بود: «طی حدود دو ماه گذشته با همکاری بازار و معاونت توسعه بورس تهران، طرحی تحت عنوان مارکت ایمپکت یا اثر بازار مطرح شد که هیات‌مدیره بورس تهران هم با کلیات طرح موافقت کرده است.» به گفته وی «مارکت ایمپکت به دنبال این است که حد نصابی را برای هر نماد تعیین کند و بر اساس تاریخچه هر سهم، اجازه ندهد که خریداران و فروشندگان بالاتر از حد نصاب مشخصی معامله کنند. به عنوان مثال اگر حد نصاب سهام یک شرکت ۱۵ میلیون سهم باشد، مفهوم آن این است که هر شخصی بخواهد بالاتر از ۱۵ میلیون سهم معامله کند باید در بازار بلوک یا بازار دارک معاملات خود را انجام دهد.

فرض کنید که یک سهامدار می‌خواهد ۳۰ الی ۴۰ میلیون سهم بفروشد، اگر حد نصاب نرمال سهم سه میلیون باشد، سهامدار عمده فقط می‌تواند سه میلیون سهم بفروشد و مابقی آن را هم می‌تواند در بازار بلوکی معامله کند. در دنیا بیش از ۳۰ الی ۴۰ درصد از معاملات دارک انجام می‌شود و این حد نصاب‌ها هم در بورس‌های معتبر دنیا وجود دارد. گرچه هیچ طرحی کاملا بدون عیب و نقص نیست اما این طرح بسیار مفید است و به نظر می‌رسد که می‌تواند به روند معاملاتی سهام کمک کند تا تحت‌تاثیر معاملات بزرگان بازار قرار نگیرد و حدود ۵ تا ۱۰ درصد از معاملات بازار به بازار بلوک منتقل می‌شود.» اما منتقدان طرح جدید سازمان بورس بر این باورند که بازار سرمایه نخواهد توانست نتیجه مورد نظر را محقق کند و به هدفی که معاون شرکت بورس از آن سخن گفته دست یابد.

به باور منتقدان، زمانی که حد نصاب تعیین شود تا معاملات بزرگ خرید و فروش در یک تابلوی دیگر و در بازاری دیگر انجام شود، وقفه‌ای در داد و ستدها صورت خواهد گرفت که در نهایت به انباشت سفارش در بازار منجر می‌شود. به عبارت دیگر در صورتی که حقوقی‌ها نتوانند از یک حد نصاب مشخص، سهم بیشتری بفروشند، به طور طبیعی از فروش صرف نظر نخواهند کرد و این اقدام را به روزهای بعد موکول می‌کنند. چنین روندی در نهایت بازار را با انباشت سفارش فروش مواجه می‌کند. از منظر دیگر نیز چنین اقدامی می‌تواند از جذابیت معاملات سهام بکاهد و حتی ممکن است تمایل به خریدهای بزرگ را از بین ببرد. به این معنا که این اقدام فقط فروش‌های بزرگ را محدود نمی‌کند بلکه می‌تواند خریدهای بزرگ را هم کاهش دهد. همچنین در نگاه دیگر، دو تکه شدن بازار در حالی که معامله‌گران بورس ایران هنوز به سطح حرفه‌ای نرسیده‌اند، لزوما اثر معاملات بزرگ و کوچک بر یکدیگر را از بین نمی‌برد و به  پیچیده‌تر کردن معاملات برای سهامداران خرد خواهد انجامید.

به عنوان مثال اگر بازار صبح برای معاملات خرد و با حجم‌های پایین‌تر در نظر گرفته شود و بازار بعدازظهر برای حقوقی‌ها باشد و بالعکس، هر کدام بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. چگونه می‌توان اثر دامنه نوسان دو بازار را بر معاملات یکدیگر از میان برداشت؟ به عنوان مثال در صورتی که صبح خریدار حقوقی یک سهم را وارد منفی پنج درصد کند در تایم بعدازظهر معاملات هم این سهم در محدوده منفی پنج باز می‌شود. بدین ترتیب همچنان پول‌های بزرگ هستند که به بازار جهت می‌دهند و تابلویی که به سفارش‌های عمده و بزرگ اختصاص می‌یابد خط مشی بازار را تعیین می‌کند. در حال حاضر و در شرایطی که جزئیات زیادی از طرح جدید سازمان بورس منتشر نشده این اقدام در عمل یک مساله مبهم و غیرکارشناسی به نظر می‌رسد و ممکن است در صورت اجرا، معامله‌گران را با سردرگمی بیشتری روبه‌رو و وضعیت را وخیم‌تر کند.

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانبانک و بیمهپیشنهاد ویژه