آیا سیاست آمریکا در قبال جنگ یمن دستخوش تغییر می‌شود
شهرزاد هاشمی * جنگ یمن که در آستانه ورود به هفتمین سال است، یکی از بزرگ‌ترین فجایع انسانی را در تاریخ رقم زده تا جایی که بر اساس داده‌های سازمان ملل متحد حدود ۸۰ درصد از یمنی‌ها یعنی بیش از ۲۴ میلیون نفر نیازمند انواع کمک‌های بشردوستانه و حمایتی هستند. همچنین ۵۰ هزار یمنی در قحطی کامل به سر می‌برند و حدود پنج میلیون نفر دیگر در آستانه قحطی هستند.
با وجود این وضعیت اسفناک، از مبالغ اختصاص‌یافته برای کمک به اوضاع انسانی و عملیات امدادرسانی یمن که بنا بود در سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۳۸/۳ میلیارد دلار باشد، تنها ۵۰ درصد از آن یعنی معادل ۷/۱ میلیارد دلار تحقق یافت که نصف مبلغ اختصاص یافته در سال ۲۰۱۹ بود و این به معنای فقر بیشتر مردم یمن و عدم دسترسی بیشتر آنها به نیازهای اساسی زندگی است.
جنگ یمن از مارس سال ۲۰۱۵ و پس از تشکیل ائتلافی از کشورهای عرب منطقه توسط ریاض برای حمایت از عبدربه منصور‌هادی رییس‌جمهور مستعفی یمن و حملات هوایی علیه مواضع نیروهای حوثی که کنترل صنعا پایتخت یمن را در دست گرفته بودند، آغاز شد. آمریکا به دلیل اهمیت منطقه از لحاظ امنیت تردد منابع انرژی و نفت و مقابله با هژمونی ایران به منظور ایجاد توازن قدرت در منطقه، از زمان آغاز جنگ یمن، حمایت از هم‌پیمانان خود در منطقه به ویژه عربستان و امارات را در پیش گرفت.
در واقع پس از حملات ۱۱ سپتامبر، مقابله با گروه القاعده به عنوان طراح این عملیات در دستور کار سیاست خارجی آمریکا قرار گرفت و در دوره اوباما رییس‌جمهور پیشین ایالات متحده، یمن به عنوان کشوری که القاعده از آن به عنوان پایگاهی برای فعالیت‌های خود بهره می‌جست، هدف حملات عمدتا پهپادی آمریکا قرار گرفت. این حملات تا سال ۲۰۱۵ در قالب استراتژی مبارزه با تروریسم در یمن ادامه داشت و از سال ۲۰۱۵ روند کاهشی به خود گرفت تا جایی که بر اساس گزارش ترامپ به کنگره در دسامبر ۲۰۱۹ ، تعداد معدودی از قوای آمریکا در یمن در حال عملیات علیه نیروهای القاعده در شبه‌جزیره عربستان و داعش بودند. این حمایت‌ها در دوران اوباما در قالب پشتیبانی اطلاعاتی و لجستیک به نیروهای ائتلاف عربی بود اما با افزایش اعتراضات به کشتار غیرنظامیان از سوی افکار عمومی و سازمان‌ها و موسسات حقوق بشری، اوباما در دسامبر ۲۰۱۶ فروش تسلیحات به عربستان را به حالت تعلیق درآورد. در اواخر دور دوم ریاست‌جمهوری اوباما، جان کری وزیر خارجه آمریکا تلاش کرد با طرحی به اختلافات میان طرف‌های درگیر در یمن پایان دهد. این طرح فقط دو ماه قبل از آغاز انتخابات ریاست‌جمهوری و میان‌دوره ای کنگره در آمریکا مطرح شد و عربستان به امید دست یافتن به پیروزی و امتیازات بیشتر در یمن در پی پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، این تلاش‌ها را ناکام گذاشت و اوباما در حالی کاخ سفید را ترک کرد که این جنگ ویرانگر در یمن همچنان ادامه داشت.
با روی کار آمدن ترامپ، عربستان با تکیه بر دلارهای نفتی به عقد قراردادهای تسلیحاتی بزرگ با آمریکا اقدام کرد تا جایی که در بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ آمریکا و انگلستان بیشترین رقم فروش تسلیحات را در مقایسه با سایر کشورها به عربستان داشتند. مجلس نمایندگان و سنای آمریکا برای جلوگیری از مشارکت آمریکا در حمایت از جنگ یمن، لایحه محدود‌سازی و ممنوعیت حمایت و پشتیبانی آمریکا از ائتلاف عربی را تصویب کردند که ترامپ در آوریل ۲۰۱۹ این مصوبه را وتو و در بیانیه‌ای اعلام کرد که پشتیبانی لجستیکی و اطلاعاتی و سوخت‌رسانی هوایی، درگیری مستقیم در جنگ نیست.
بر اساس گزارش‌های فرماندهی مرکزی آمریکا، ارتش آمریکا از ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ بیش از ۴۰ میلیون پوند صرف سوخت‌رسانی به جنگنده‌های سعودی کرده است.
از دیگر تصمیمات دولت ترامپ در حمایت از عربستان، درج نام گروه انصارالله در فهرست گروه‌های تروریستی بود که با مخالفت سازمان ملل و مارتین گریفیث نماینده این سازمان در امور یمن مواجه شد. مقامات و گروه‌های امدادی سازمان ملل بیم آن را داشتند که این اقدام در عملیات امدادرسانی در یمن خلل ایجاد کند. این تصمیم ترامپ که در روزهای پایانی حضورش در کاخ سفید اتخاذ شد از جمله موضوعاتی است که دولت جو بایدن رییس‌جمهور جدید ایالات متحده در روزهای نخستین آغاز به کارش با آن مخالفت کرده و وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده در این تصمیم ترامپ بازنگری خواهد کرد.
روشن است که سیاست کلی آمریکا در سال‌های اخیر، کاهش حضور مستقیم در منطقه و واگذاری مسوولیت به متحدان خود از جمله عربستان و دیگر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس است. این سیاست در دوره اوباما آغاز شد و در دوره ترامپ با واگذاری مسوولیت‌های نظامی و امنیتی بر‌عهده کشورهای متحد و از سویی دامن زدن به تنش‌های منطقه‌ای برای وادار کردن این کشورها به خرید سلاح بیشتر از آمریکا، تکمیل شد.
پیش‌بینی می‌شود سیاست خارجی بایدن در منطقه تداوم همین رویکرد باشد. اگرچه بایدن در سخنرانی‌های پیش از ریاست‌جمهوری خود کمتر به مساله جنگ یمن پرداخته اما از معدود اظهارنظرهای وی که در سخنانی به مناسبت سالروز ترور جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد آل سعود مطرح شده مبنی بر اینکه در صورت پیروزی در انتخابات به حمایت واشنگتن از جنگ یمن خاتمه خواهد داد و روابط با عربستان را مورد ارزیابی مجدد قرار خواهد داد، می‌توان چنین برداشت کرد که وی مخالف ادامه این جنگ است و انتظار می‌رود این جنگ در دوره ریاست‌جمهوری بایدن پایان یابد. با این حال آمریکا چه در دوره اوبامای دموکرات و چه در دوره ترامپ جمهوریخواه همواره در سازمان ملل از قطعنامه‌های شورای امنیت علیه حوثی‌ها و ایران و در جانبداری از عربستان حمایت کرده و نباید قدرت لابی‌های اسلحه‌سازی در آمریکا و ساختار تصمیم‌گیری سازمان نهاد آمریکا را نادیده گرفت.
* کارشناس روابط بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشت
لینک کوتاه :