میزبانی برخلاف اصول
به گزارش جهان صنعت نیوز: افزایش تعاملات با طالبان که تا چندی قبل از سوی ایران یک گروه تروریستی به حساب می‌آمد و اکنون بخشی از واقعیت افغانستان شمرده می‌شود، در روزهای اخیر سروصدای زیادی به پا کرده است. به خصوص بعد از دیدار این گروه سیاسی با دبیرکل شورای عالی امنیت ملی کشورمان و آن توئیت جنجالی. دریابان علی شمخانی بعد از این ملاقات در صفحه توئیتر خود نوشته بود: «در ملاقات امروز با هیات سیاسی طالبان، رهبران این گروه را در مبارزه با آمریکا مصمم دیدم. کسی که سیزده سال در گوانتانامو زیر شکنجه‌های آنان بوده، مبارزه با آمریکا در منطقه را کنار نگذاشته است.»
واکنش افغانستان
از همین توئیت به روشنی دریافت می‌شد که ایران روی دشمنی طالبان با آمریکا حساب کرده است اما مقامات دولتی در افغانستان نظر دیگری دارند و طالبان را بیش از آنکه در مبارزه با آمریکا جدی ببینند، در مبارزه با مردم این کشور جدی می‌‌بینند. شاهد آنکه ژنرال یاسین ضیا، رییس ستاد ارتش افغانستان در واکنش به توئیت شمخانی نوشته بود: «متأسفانه درک و فهم شما به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نسبت به جنگ جاری در افغانستان نادرست است. طالب در برابر آمریکا نی، بلکه در برابر مردم افغانستان می‌جنگد.» او در ادامه نوشته است: «ما در برابر هر گروه از دشمنان مردم افغانستان با قاطعیت عمل می‌کنیم.»
نارضایتی دولت افغانستان از نادیده انگاشته شدن در جریان مذاکره برای صلح را می‌توان در پیام صوتی منتسب به عضو هیات مذاکره‌کننده افغانستان نیز دید. محمدامین احمدی عضو هیات مذاکره‌کننده صلح افغانستان در این پیام گفته که صلح بدون ایجاد دولت موقت ممکن نیست. وی البته داشتن این پیام صوتی را نه رد و نه تایید کرده است.
خلاف مقررات بین‌المللی
این طور که به نظر می‌رسد اما مقامات ایرانی، اطلاع داشتن دولت افغانستان از سفر اخیر طالبان را کافی دیده و بر این باور هستند که در فضای فعلی منطقه و با توجه به تحولات جهانی از جمله تغییر دولت در آمریکا، می‌توانند بیش از قبل موثر واقع شده و ابتکار عمل را در زمینه ایجاد صلح در همسایه شرقی به دست بگیرند؛
اقدامی که گویا به نظر همه کارشناسان و تحلیلگران مورد تایید نیست. مثلا علی بیگدلی، تحلیلگر مسائل بین‌المللی در گفت‌وگو با «جهان صنعت» در این باره گفت: «اگرچه وزارت خارجه کشورمان اعلام کرد که آمدن هیات طالبان با موافقت دولت افغانستان بوده است اما ارگ افغانستان با صدور بیانیه‌ای از مهمان‌نوازی ایران نسبت به طالبان ابراز تاسف کرد و با اشاره به اینکه اینها از مشروعیت لازم برخوردار نیستند از دعوت آنان به ایران انتقاد کرد. این درحالی است که گروه‌هایی از طالبان همین سفر را به روسیه هم داشته‌اند.»
وی افزود: «این کار خلاف مقررات بین‌المللی است و از این جهت تا حدودی حق با دولت افغانستان است و ایران نباید از گروه طالبان به عنوان یک گروه تروریستی که خودش نیز آن را تروریستی تعریف می‌کند، پذیرایی کند. اما دلیل استراتژیک ایران برای این اقدام اصل «دشمن دشمن من، دوست من است» است و ایران برای همین با طالبان ارتباط برقرار کرده، اما دولتمردان و نهادهای امنیتی ما باید بدانند که طالبان بالاخره در قطر با آمریکا به یک توافق دست یافته است. انجام این سفرها به ایران، روسیه، پاکستان و احتمالا آسیای مرکزی امر جداگانه‌ای است.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی تاکید کرد: «از جهت اصول و قواعد بین‌المللی پذیرش گروه‌های معارض حکومت‌های مرکزی کار خلافی است.»
آثار منفی
بیگدلی در واکنش به این تحلیل که ایران به بازنگری بایدن در توافق آمریکا و طالبان امیدوار شده و قصد دارد نقش موثرتری در صلح افغانستان و منطقه ایفا کند، گفت: «به نظر من دعوت از طالبان هیچ تغییری در تصمیمات کاخ سفید ایجاد نمی‌کند و فقط یک نقطه تاریک در روابط ما با آمریکا ایجاد خواهد کرد.»
وی افزود: «نکته حائزاهمیت این است که تصمیم‌گیری در فضای سیاسی ایران نسبت به پیروی بایدن به طور کلی با عجله بود. این خشنودی ما از یک سو ناشی از این بود که حکومت و فشارهای حداکثری ترامپ به پایان رسیده است. از سوی دیگر ناشی از این بود که بایدن در مبارزات انتخاباتی خود گفته بود به برجام برخواهد گشت. اما الان من به عنوان یک کارشناس احساس می‌کنم که تیم بایدن از ماه‌ها قبل استراتژی سیاسی خارجی خود را تنظیم کرده بود. هیچ کسی نمی‌توانست باور کند که بایدن با رهبران انگلیس و فرانسه و آلمان یا روسیه و کانادا مکالمه تلفنی داشته باشد و با نتانیاهو نداشته باشد. همچنین اینکه اعلام کند حقوق بشر در عربستان باید رعایت شود یا اینکه از فروش تسلیحات به امارات جلوگیری کند! اینها نشان می‌دهد که بایدن و تیم او قصد دارند مساله خاورمیانه را از التهاب خارج کنند.»
بیگدلی با تاکید بر اینکه استراتژی بایدن در منطقه بسیار جالب و هوشمندانه است، گفت: «آنها نمی‌خواهند همان رویه که ترامپ داشت را ادامه دهند. بر اساس گزارشی احتمالا آقای رابرت مالی با یکی از مقامات فلسطینی هم تماس گرفته و این بیشتر خشم اسراییل را برانگیخته است. در مجموع به نظر می‌رسد که بایدن سیاست اوباما در خاورمیانه را ادامه می‌دهد و مایل است که التهامات این منطقه را کاهش دهد. بنابراین مقامات سیاسی و امنیتی ما نباید دستپاچه شده و دست به اقداماتی بزنند که راه‌های احتمالی رسیدن به توافق با آمریکا را مسدود کنند. دعوت از طالبان و تحریک آمریکا کار خیلی موفق و موثری نیست.»
خلاف منافع ملی
یادآوری می‌شود که پیش از این نیز قاسم محبعلی دیپلمات پیشین کشورمان در یادداشتی برای «جهان صنعت» از این سیاست ایران انتقاد کرده بود. او نوشته بود: «به نظر من ارتباط با طالبان در این شرایط نه‌تنها منافع ایران را تامین نمی‌کند بلکه خلاف منافع ملی ایران است.»
وی تاکید کرد: «ایران باید به تقویت دولت انتخابی افغانستان بپردازد و کمک کند که آن دولت حاکمیت خود را در سراسر افغانستان از جمله مناطقی که در اختیار طالبان است، گسترش دهد. ایران باید کمک کند زیرا وقتی یک دولت انتخابی و مترقی در افغانستان سر کار باشد، به نفع امنیت منطقه، منافع ایران و همچنین مردم افغانستان است. قدرت گرفتن طالبان در افغانستان باعث بحران مجدد در افغانستان، مهاجرت بیشتر مردم این کشور، سرکوب طوایف دیگر افغانستان مثل هزاره‌ها و… می‌شود. همچنین حقوق شیعیان را تضعیف می‌کند و زنان را مجددا از اجتماع خارج می‌کند. همه این مسائل منفی آن چیزی است که طالبان دنبال آن است.»
به گفته وی «طالبان یک بازیگر نیابتی است که از سوی نیروهای محافظه‌کار منطقه و آمریکا مورد حمایت است. البته دولت پوتین هم اخیرا به آنان علاقه‌مند شده زیرا آنان هم نگران هستند که توسعه دموکراسی در منطقه به آسیای میانه و قفقاز هم تسری یافته و منافع روسیه را به خطر اندازد بنابراین مایل هستند که طالبان همچنان در افغانستان تشنج‌آفرین باشد و اجازه ندهد ثبات برقرار شده و مناطق شمالی یعنی تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان که حاکمیت آنها همچنان بقایای شورروی سابق هستند را تحت فشار قرار دهد.»
محبعلی خاطرنشان کرد: «به اعتقاد من ایران باید در جریان مذاکرات خود با طالبان آنان را تشویق کند که اسلحه را زمین گذاشته و به روند صلح بپیوندد. جنگ و خشونت، ترور، بمبگذاری، کشتار مردم بی‌گناه و… مسائلی است که طالبان باید از آن دوری کند. همچنین باید به جای پیگیری اهداف خود از طریق نظامی تبدیل به یک حزب سیاسی شود و از طریق دموکراتیک و انتخابات اگر جایگاه و نفوذ دارد، به خواسته‌های خود برسد.»
جمع‌بندی
ناگفته نماند که برخی دیگر از تحلیلگران داخلی رویه ایران در قضیه صلح افغانستان را تایید کرده و معتقد هستند که اولا نادیده گرفتن طالبان به عنوان بخشی از واقعیت افغانستان تاکنون اشتباه بوده و از سوی دیگر، رفتن ترامپ و رویکرد بایدن نسبت به توافق ایجادشده در دوحه این فرصت را به ایران می‌دهد که در این زمینه فعالانه‌تر ایفای نقش کند به خصوص که قطر نیز به عنوان میزبان مذاکرات بین‌الافغانی پیشین که با محوریت آمریکا برگزار شده بود با جدیت تمام خواهان میانجیگری بین کشورهای منطقه است. نظر مقامات تصمیم‌گیرنده در دستگاه دیپلماسی و نهادهای امنیتی کشورمان اما آنطور که مشخص است به نظر گروه دوم از کارشناسان نزدیک‌تر بوده و برای همین هم طالبان را – از سفارت ایران در قطر گرفته تا در تهران – میزبانی می‌کنند. حال باید منتظر ماند و دید که نتیجه این سیاست‌ها چیست و آنطور که نگاه خوش‌بینانه گروه دوم نوید می‌دهد، کار به صلح می‌رسد یا آنطور که تحلیلگران گروه نخست می‌گویند، سیاست‌های عجولانه وضعیت منطقه را پیچیده‌تر می‌کند.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :