فعلا یک – هیچ

خاطره وطن‌خواه * چهارشنبه عصر قاضی عبدالقوی یوسف رییس دیوان بین‌المللی دادگستری اعلام کرد شکایت ایران از آمریکا بر مبنای پیمان مودت منعقد سال ۱۹۵۵ را به رسمیت شناخته است؛ خبری که طی ساعاتی خبر اول بیشتر رسانه‌های دنیا شد اما خیلی زود هم اثر آن از بین رفت.

حدود دو سال است که کمیته حقوقی وزارت امور خارجه پیگیر شکایت از ایالات متحده آمریکاست؛ شکایتی که بر مبنای آن، آمریکا متهم شده پیمان مودت بین دو کشور که ۶۶ سال پیش بین دولت آیزنهاور و دولت شاهنشاهی ایران منعقد شده بود را نقض کرده است.

زمانی که شکایت ایران در دیوان دادگستری بین‌المللی مطرح شد، دولت دونالد ترامپ بر سر کار بود. نتیجه این شد که آمریکایی‌ها در واکنش به این شکایت، علاوه بر اینکه صلاحیت دیوان دادگستری بین‌المللی را برای بررسی چنین شکایتی زیر سوال بردند، بلکه دولت ترامپ طی یادداشتی کتبی اعلام کرد از پیمان مودت خارج شده است.

با این حال دیوان دادگستری بین‌المللی یک سال بعد از این اتفاق، بعد از بررسی‌هایی که انجام داد، اخیرا اعلام کرده با نظر اکثریت قضات، درخواست ایالات متحده در مورد نداشتن صلاحیت رسیدگی به این شکایت وارد نبوده و درخواست ایران برای رسیدگی به شکایت از آمریکا قابل بررسی است.

دو شکایتی که ایران از آمریکا به دیوان دادگستری بین‌المللی برده، یکی بابت مصادره اموال بانک مرکزی به میزان یک میلیارد و ۷۵۰ میلیون دلار از سوی آمریکا و دیگری خروج از برجام و بازگشت تحریم‌هاست.

اگرچه دیوان دادگستری بین‌المللی دو سال پیش در یک دستور موقت خطاب به دولت دونالد ترامپ خواستار بررسی شکایت ایران درباره تحریم مواد غذایی، دارو و خدمات و لوازم یدکی هواپیماها شده بود اما دولت وقت آمریکا اعلام کرد دارو در لیست تحریم‌های ایران قرار ندارد. حال آنکه عملا به دلیل مشکل نقل و انتقال پول ناشی از تحریم‌ها امکان خرید دارو نیز وجود نداشته است.

پذیرش شکایت ایران از سوی دیوان در حالی می‌تواند یک پیروزی حقوقی برای ایران محسوب شود که می‌تواند نتایج چندوجهی نیز به دنبال داشته باشد.

اگر وکلای دولت آمریکا به طرح خروج از پیمان مودت که سال گذشته از سوی دونالد ترامپ اعلام شد، استناد کنند، مجددا این حق برای ایران محفوظ است که شکایت خود را از آمریکا همچنان پیگیری کند. چه آنکه براساس پیمان مودت، دو کشور تا یک‌ سال بعد از اعلام خروج از این پیمان هم متعهد به انجام تعهدات‌شان هستند.

این یعنی در ادامه این پروسه اگر دیوان دادگستری بین‌المللی حکم به محکومیت آمریکا جهت پرداخت خسارت به ایران بابت نقض پیمان مودت بدهد، آمریکا ملزم به پرداخت خسارت تعیین شده است. در مقابل ممکن است آمریکا با برگشت به برجام روند بررسی پرونده را تحت تاثیر قرار دهد.

حالت دیگری را هم می‌توان متصور شد که تحریم‌ها همچنان باقی بماند و روند پرونده طولانی‌تر از پیش‌بینی سه تا پنج سال شود.

هر چند در نهایت تا رسیدن به نتیجه قطعی، راه طولانی در پیش است اما به نظر می‌رسد تغییر رییس‌جمهور در آمریکا هم بر روند مذاکرات بی‌تاثیر نباشد. هر چند این پرونده، یک فرآیند حقوقی است اما نباید از نظر دور داشت که تحولات آتی درباره احیای برجام، در رسیدن به نتیجه بی‌تاثیر نخواهد بود.

اخبار برگزیدهیادداشت