عملیات نجات یا دستکاری در بورس؟
به گزارش جهان صنعت نیوز: محدودیت دامنه نوسان در بازار سرمایه ایران همواره مورد انتقاد اغلب فعالان و کارشناسان بازار بوده و به عنوان عاملی موثر در ایجاد فضای هیجانی معرفی شده است. شورای‌عالی بورس به تازگی بندی را از تصویب گذرانده است که اگرچه دامنه نوسان را به کلی حذف نمی‌کند اما دامنه مثبت را تا ۶ درصد افزایش و دامنه منفی را تا ۲ درصد کاهش داده است؛ خبری که شنبه شب از سوی رییس سازمان بورس اعلام شد و شاخص کل را در روز گذشته صعودی کرد.
با این حال ناظران بازار سرمایه بر این باورند که چنین مصوباتی از سوی شورا نه تنها دخالت مستقیم در بازار و تکرار دستکاری ساز و کارهای معاملاتی است بلکه نشان می‌دهد بازار سرمایه همچنان با خطر سقوط مواجه است و شورای‌عالی بورس از بیم ریزش‌های بیشتر اقدامی شتابزده را در دستور کار قرار داده است. پیش از این نیز برخی تحلیل‌ها حاکی از عدم کف‌سازی مناسب بازار و خطر تداوم ریزش‌ها بود.
بر همین اساس گفته می‌شود مصوبه اخیر نیز موید همین خطر بوده است و از همین رو نیز مثبت شدن بازار تحت تاثیر جو روانی موجود چندان دوامی ندارد به ویژه آنکه روز گذشته هم نقدینگی جدیدی وارد بازار نشد و ارزش معاملات در سطح ۱۲ هزار میلیارد تومان باقی ماند. بر این مبنا در صورتی که بازار سرمایه طی روزهای آینده شاهد موج جدید ورود پول نباشد، به زودی ریزش‌های دیگری را تجربه می‌کند.
محمدعلی دهقان‌دهنوی شنبه‌شب با اشاره به اینکه دامنه نوسان از ۲۵ بهمن‌ماه تغییر می‌کند، ابراز داشت: بر اساس مصوبه شورای‌عالی بورس، دامنه نوسان خرید و فروش سهام منفی دو درصد و مثبت شش درصد خواهد بود. وی ادامه داد: بر اساس تصمیم شورای‌عالی بورس همچنین تغییرات حجم مبنا در اختیارات سازمان بورس قرار گرفت تا متناسب با شرایط بازار، تغییراتی اعمال شود. در همین حال این اختیار به سازمان بورس و اوراق بهادار داده شد که انتشار اوراق اختیار فروش تبعی را به ناشران و سهامداران عمده الزام کند. سخنگوی شورای‌عالی بورس تصریح کرد: همچنین اعتبار خرید کارگزاری‌ها به ۶۰ درصد تغییر کرده است.
وی با بیان اینکه رصد بازار سرمایه وظیفه سازمان بورس و اوراق بهادار است، اظهار داشت: کاهش دامنه نوسان به منفی دو درصد به این دلیل است که سرمایه‌گذاران فرصت بیشتری برای بررسی و تحلیل وضعیت سهام خود داشته باشند و ارزش دارایی‌شان از بین نرود. دهقان‌دهنوی همچنین با تاکید بر اینکه نظارت بر روند بازار نظام‌مند است، افزود: به منظور جلوگیری از رفتارهای غیرمنطقی به دنبال ارتقای سیستم‌های خود هستیم و نظارت به طور مستمر ادامه دارد. هم‌اکنون پرونده‌های زیادی وجود دارند که وارد فرآیند قضایی شده است.
دهقان‌دهنوی با اشاره به اینکه سهامداران حقیقی باید انتظارات خود را به صورت نظام‌مند و در چارچوب‌های قانونی پیگیری کنند، گفت: اقدامات اولیه به منظور تشکیل کانون سهامداران حقیقی انجام شده و به زودی برای تشکیل کانون سهامداران حقیقی اقدام خواهد شد. وی با بیان اینکه توسعه بازار سرمایه نیازمند نهادهایی است که به عنوان بازاریاب، بازار سرمایه را توسعه دهند، خاطرنشان کرد: این بازاریاب‌ها همان نهادهای مالی مانند کارگزاری‌ها، تامین سرمایه‌ها، سبدگردان‌ها، مشاوران سرمایه و سایر نهادها هستند. به این منظور باید فرآیند صدور مجوزهای نهادهای مالی تسریع و تسهیل شود. در همین راستا دستورالعمل بازنگری خواهد شد تا بستر توسعه بازار سرمایه فراهم شود. ناظران اقتصادی بر این باورند که سازمان بورس و شورای‌عالی بورس که بخش عمده اعضای صاحب رای آن را مدیران دولتی تشکیل می‌دهند به صورت شتابزده در حال تغییر و تحول مقررات هستند تا شاخص کل را به روند صعودی بازگردانند. این در حالی است که به گفته تحلیلگران دستکاری و شاخص‌سازی تصنعی در نهایت ریزش‌های بیشتر و افزایش بی‌اعتمادی را به دنبال خواهد داشت.
اثرگذاری روانی دامنه نامتقارن در بورس
مصوبات اخیر شورای‌عالی بورس ذهنیت جانبداری از نمادهای بزرگ بازار سرمایه را تقویت کرده است به گونه‌ای که ممکن است کوچ پول از نمادهای کوچک به نمادهای بزرگ را در پی داشته باشد. با این حال، روزبه شریعتی- تحلیلگر بازار سرمایه- در این باره به «جهان‌صنعت» می‌گوید: «شورای‌عالی بورس لزوما این تصمیم را با نگاه به نمادهایی خاص اتخاذ نکرده است. شورای‌عالی بورس در واقع در مورد مجموعه قوانینی که حتی در حوزه اختیارات این شورا نبوده نیز بحث کرده است؛ مانند تخفیف خوراک پالایشی‌ها و آزادسازی نرخ خودرو که به عنوان عوامل موثر بر بازار سرمایه درباره آنها صحبت شده است. اما نتیجه این موارد تحت اختیار وزارتخانه‌های دیگر است و به عنوان مثال نرخ خوراک پالایشی‌ها را وزیر نفت به ستاد هماهنگی اقتصادی سران قوا ارجاع داده است. اما در حدی که به ریزساختارهای عملیاتی بازار سرمایه مربوط می‌شود، به دامنه نوسان یا مراحلی از افزایش سرمایه‌ها که در دست سازمان بورس است و می‌تواند با سرعت بیشتری آنها را به نتیجه برساند پرداخته شده است.»
او در تحلیل آثار دامنه نوسان نامتقارن تصریح می‌کند: «اینکه دامنه نوسان نامتقارن در حال حاضر به این شکل ایجاد شده است بیشتر این سیگنال را به بازار سرمایه ارسال می‌کند که ما حامی شما هستیم و اگر سهمی را فرضا روی صفر تابلو خریداری کنید ممکن است در روز دو درصد ضرر کنید اما قابلیت این را دارد که شش درصد سود کنید. یعنی سه برابر ضرر قابلیت سود دارد.» شریعتی ادامه می‌دهد: «اما اینکه در حال حاضر چه اثر و نتیجه‌ای دارد بیشتر سیگنال روانی به بازار است تا اینکه یک سیگنال واقعی باشد!» این کارشناس بازار سرمایه تاکید می‌کند: «یک وجه منفی هم می‌تواند داشته باشد و وجه منفی آن هم این است که قطعا سفته‌بازان و نوسانگیران از این موقعیت بهره زیادی می‌برند و به ویژه در سهم‌های کوچک که نقدشوندگی کمتری دارند می‌توانند تاثیرگذار باشند. اما در کل می‌تواند اتفاق مثبتی در روند بازار باشد.»
لزوم حذف دامنه نوسان
شریعتی در ادامه تصریح می‌کند: «باید به این نکته توجه کنیم که این مقررات یک مسکن کوتاه مدت است تا اینکه یک درمان میان یا بلندمدت برای بازار باشد.» این کارشناس بازار سرمایه ادامه می‌دهد: «اگر بخواهیم به بازاری برسیم که از صفوف خرید و فروش نجات یابد باید به حذف دامنه نوسان فکر کنیم نه متقارن یا نامتقارن‌سازی و تغییرات قیمتی آن. این نکته بسیار مهمی است که به نظر من باید بیشتر به آن اشاره شود و به آن وزن داده شود تا بتوانیم به سمت حذف دامنه نوسان برویم و بازار را از قیمت‌گذاری فرسایشی نجات دهیم.» او اضافه می‌کند: «به عنوان مثال، اگر یک نفر سهمی را پنج هزار تومان خریده است و به هر قیمتی فروشنده است، اجازه داشته باشد به ۱۰۰۰ تومان هم بفروشد و اگر یک نفر حاضر است آن سهم را شش هزار تومان خریداری کند هم بتواند این معامله را انجام دهد. حالت کنونی به بازار آسیب می‌زند و متاسفانه فقط هم مختص ماست؛ برخی همکاران، بازارهای دیگر را هم مثال می‌زنند اما این موارد در بازارهای دیگر در شرایط خاص و بحرانی اجرایی می‌شود اما ما در بازار سرمایه به طور روزانه با این محدودیت و اشتباه دست و پنجه نرم می‌کنیم.»
دشواری تغییر لحظه‌ای حجم مبنا
این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه با اشاره به بندی دیگر از مصوبات شورای‌عالی بورس پیرامون حجم مبنا می‌گوید: «حجم مبنا معمولا برای بازارهایی که عمق کمی دارند – مانند بازار ما- این مدل حجم مبنا کارایی مثبتی دارد. اما اینکه سازمان بورس بتواند آن را تغییر دهد به نظر من هم باید دست سازمان برای این امر باز باشد.» شریعتی تصریح می‌کند: «اما اینکه بتوان به سرعت تصمیم درست را گرفت سخت است. یعنی یک جمع خبره که تعدادشان هم در شورای‌عالی بورس زیاد نیست با یک اتفاق مثبت یا منفی بخواهند به سرعت و در لحظه تصمیم بگیرند که دامنه نوسان را ۱۰ درصد زیاد کنند و بعد از آن حجم مبنا را پنج برابر کنند که فشار فروش و فشار خرید بازارها کنترل شود.»
او ادامه می‌دهد: «تمامی این اتفاقات می‌تواند در بازار رخ دهد اما اینکه چه تاثیری روی روند آن دارد فعلا ما تاثیری ندیدیم و باید منتظر باشیم اجرا شود و اتفاق بیفتد تا روشن شود که چه اثری در بازار دارد. زیرا در حال حاضر بازار سرمایه بازار پنج سال و شش سال قبل نیست که نهایتا ۵۰ – ۶۰ هزار نفر فعال داشته باشد. بازاری است که چهار میلیون نفر فعال دارد و ما واقعا نمی‌دانیم چگونه فکر می‌کنند. من مانند همان ۵-۶ سال قبل فکر می‌کنم و نمی‌دانم ورودی‌های جدید چگونه می‌اندیشند درباره این روند. اما قطعا هر تصمیمی اتخاذ شود تا عمق بازار افزایش یابد و قابلیت نقدشوندگی بالا رود و قفل بودن صفوف خرید و فروش رخ ندهد در مسیر درست قرار دارد حتی اگر به مذاق عده‌ای خوش نیاید.»
جای خالی فرهنگ‌سازی
شریعتی تاکید می‌کند: «با این حال فرهنگ‌سازی در بازار سرمایه باید به صورت ریشه‌ای اتفاق بیفتد. دولت بدون هیچ پیش‌زمینه علمی و فرهنگی از مردم دعوت کرده تا وارد بازاری بسیار سخت و سنگین از لحاظ علمی شوند اما مانند بازارهای دیگر به آن نگاه کرده‌اند و آموزش درستی ندیده‌اند. همه این موارد باعث شد که ما متاسفانه شاهد چنین اتفاقاتی در بازار باشیم. اما اینکه چگونه درست می‌شود در واقع ما نباید نگاه کوتاه‌مدت در بازار داشته باشیم. باید کاری کنیم که مردم به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و غیرمستقیم ترغیب و تشویق شوند. راه حل آن هم فقط آموزش و فرهنگ‌سازی است.» شریعتی اظهار می‌کند: «همان‌طور که تاریخ و علوم و ریاضی و تاریخ و زمین‌شناسی جزو درس‌های همه است به نظر من باید در مدارس مالی و اقتصاد هم تدریس شود تا نسل بعد دست‌کم با ساز و کار بازارهای موازی آشنا شوند. مشکل این است عقیده‌ای در این کشور ریشه دوانده که همه می‌گویند طلا و دلار و زمین بخرند سود می‌کنند اما چرای آن را نمی‌دانند. به همین دلیل است که کشور به سمت سرمایه‌گذاری‌های عقیم پیش رفته است و ماحصل آن این می‌شود که وقتی تورم افزایش می‌یابد می‌بینیم که حجم قابل توجهی نقدینگی و پول مردم به سمت طلا و دلار می‌رود که اقتصاد کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. راه حل دیگری هم ندارد اینکه ما بخواهیم منع سرمایه‌گذاری کنیم جواب نمی‌دهد. باید مانند دیگر کشورها مسیر فرهنگ‌سازی را به گونه‌ای طی کنیم که هر فردی وارد بازار سرمایه می‌شود، صحیح عمل کند.»
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانبانک و بیمهپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :