نبض صنعت کند می‌زند
به گزارش جهان صنعت نیوز: طبق آمارهای ارائه‌شده شاخص صنعت در ماه‌های مهر و آبان رشد بالای ۶ درصد را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده و اکنون شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در دی ماه نمایان‌گر رشدی ۹/۳ درصدی است. این امر نشان می‌دهد، اگرچه رشد تولید در سال ۱۳۹۹ مثبت خواهد بود اما برای باقی ماندن رشد تولید صنعتی در محدوده مثبت برای سال ۱۴۰۰ لازم است که محرک‌هایی در بخش تقاضای داخلی یا صادراتی محصولات صنعتی اتفاق بیفتد.
شاخص تولید صنعتی ماهانه بیش از ۲۴۰ شرکت صنعتی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار و فرابورس که بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند، نشان می‌دهد رشد تولید صنعتی در طول ماه‌های سال ۱۳۹۷ روند کاهشی داشته اما تقریبا در تمام ماه‌های سال ۹۸ به جز اسفند‌ماه روندی افزایشی به خود گرفته است.
طبق گزارشی که در این خصوص پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی منتشر کرده است، آمارها نشان می‌دهد، روند بهبود رشد تولید شرکت‌های بورسی از اردیبهشت ماه ۹۹ مجددا از سر گرفته شد و تا آبان ماه که رشد بالای شش درصد نسبت به مدت مشابه به دست آمد، این روند رو به بهبود ادامه پیدا کرد. در آذرماه در بیشتر صنایع رشد تولید نسبت به مدت مشابه پایین‌تر از رشد در آبان ماه بوده و پیرو آن شاخص تولید صنعتی نیز به رشد ۱/۵ رسید.
همچنین این روند کاهش رشد تولید در دی ماه هم ادامه پیدا کرد و رشد شاخص تولید شرکت‌های صنعتی در دی ماه نسبت به مدت مشابه به ۹/۳ درصد رسید. دلیل کاهش رشد تولید به این دلیل است که در ماه‌های ابتدایی سال ۱۳۹۸ سطح تولید در بیشتر صنایع پایین بود و این سطح پایین تولید با رشد بالایی که در نیمه این سال در صنایع اتفاق افتاد جبران شد و افزایش پیدا کرد.
تحلیل موجودی انبار
روند تغییرات موجودی انبار نشان می‌دهد که اولا تغییرات در موجودی انبار در مجموع صنایع در سال‌های اخیر به جز ماه فروردین و اردیبهشت ۹۹ به خاطر شوک کرونا کاهش شدید عرضه وجود داشته است. همچنین با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و اینکه بسیاری از صنایع در زیر ظرفیت اسمی خود تولید می‌کنند، می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که مهم‌ترین بازدارنده رشد تولید در بین صنایع محدودیت در تقاضای داخلی و خارجی است.
در اینجا منظور از تغییر در موجودی انبار تفاوت رشد تولید و فروش است که اگر رشد تولید بیشتر از رشد فروش باشد موجودی انبار در آن دوره افزایش یافته و اگر رشد تولید کمتر از رشد فروش باشد، موجودی انبار کاهش داشته است. لازم به ذکر است در برهه‌های زمانی که محدودیت تقاضا وجود دارد و ظرفیت مازاد تولید در بخش عرضه وجود دارد، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهد بود. به این معنی که چون تغییرات رشد تولید ریشه در افزایش تقاضا دارد، افزایش تقاضا از طریق کاهش موجودی انبار خود را نشان می‌دهد.
از این رو طبق آمارها مشخص است کاهش و افزایش نمودار رشد تولید صنعتی و تغییرات موجودی انبار در دوره‌های اخیر در خلاف جهت همدیگر بوده است. در این رابطه طی ماه‌های اخیر رشد مثبت همزمان با کاهش موجودی انبار شد که نشان می‌دهد تقاضای محصولات صنعتی بهبود پیدا کرده و رشد فروش از رشد تولید پیشی گرفته است. البته زمانی که شوکی منفی بخش عرضه تولید و فروش را تحت تاثیر قرار دهد، در دوره‌های اولیه با وجود اینکه رشد تولید را کاهش می‌دهد، رشد فروش را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد و همین امر باعث کاهش موجودی انبار محصولات نهایی خواهد شد. از این رو زمانی که کاهش رشد تولید با کاهش موجودی انبار همراه باشد می‌توان گفت که شوک واردشده از بخش عرضه است و عامل اصلی متوقف‌کننده رشد را باید از سمت عرضه جست‌وجو کرد. نمونه این مورد کاهش تولید فروردین ماه سال ۹۹ بوده که ریشه در تعطیلی واحدهای صنعتی و بخش عرضه داشت و موجودی انبار و تولید با هم کاهش داشتند. همچنین موجودی انبار و تولید صنایع از فروردین تا تیرماه ۱۳۹۹ هر دو روند افزایشی داشتند که نشان از برطرف شدن مشکل عرضه دارد.
طبق داده‌های ارائه‌شده از تیر تا دی ماه امسال رشد تولید و فروش کمتر از یک درصد با هم اختلاف داشتند. در دی ماه با وجود رشد مثبت در تولید، این رشد نسبت به آبان کاهش داشت و موجودی انبار نیز در صنایع افزایش یافته است. کاهش رشد تولید و افزایش موجودی انبار نشان‌دهنده این است که تقاضا برای محصولات صنعتی در ماه‌های اخیر رشد کمتری داشته است و به عبارت دیگر از ظرفیت‌های فعلی بازار داخلی و خارجی استفاده شده و در صورت تداوم این شرایط، تولید نمی‌تواند افزایش داشته باشد، بلکه باید به منظور برقراری تعادل رشد تولید کاسته شود.
در این راستا مشخص است صنایع محصولات شیمیایی مانند چند ماه اخیر کاهش در موجودی انبار داشته است. به عبارت دیگر رشد فروش بیشتر از رشد تولید در این صنعت نشان می‌دهد که تقاضا برای محصولات این صنعت وجود دارد و هنوز مانعی برای رشد این صنعت ایجاد نکرده است. در صنعت خودروسازی نیز مشابه ماه‌های اخیر در دی‌ماه رشد فروش نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. با وجود افزایش تولید بیش از ۳/۱۲ درصدی تولید در این صنعت می‌توان نتیجه گرفت که افزایش موجودی انبار در این صنعت اتفاق می‌افتد.
محدودیت‌های مالی و رشد صنعت
در اقتصاد ایران محدودیت نقدینگی در صنایع همواره از اصلی‌ترین مشکل‌های تولید برشمرده می‌شود. البته محدودیت مالی برای همه شرکت‌ها به یک اندازه نیست و در برخی شرکت‌ها شدیدتر و در برخی شرکت‌ها محدودیت مالی کم‌رنگ‌تر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد محدودیت مالی نقش عمیق‌تری در کاهش تولید داشته و همبستگی بین محدودیت مالی و رشد منفی تولید بالاتر بوده است.
بر اساس آمارها در دو سال اخیر به غیر از فروردین ماه امسال به واسطه شوک کرونا، رشد شرکت‌هایی که محدودیت مالی شدیدتری داشتند کمتر از رشد سایر شرکت‌ها بوده و در برخی برهه‌های زمانی مانند آذر و دی ماه ۱۳۹۹ این اختلاف قابل توجه شده است به طوری که در دی‌ماه امسال رشد تولید شرکت‌هایی که با محدودیت مالی شدید همراه بودند نسبت به شرکت‌هایی که کمتر با محدودیت مالی مواجه هستند پنج درصد کمتر بوده است.
صادرات و رشد صنعت
رشد تولید در برخی صنایع به شدت به بازار صادراتی وابسته است. آمارها نشان می‌دهد از ابتدای سال ۱۳۹۸ که روند رو به افزایشی رشد تولید صنعتی شروع شد تا مهرماه ۱۳۹۹ همواره رشد شرکت‌های صادراتی از شرکت‌های غیرصادراتی بیشتر بوده و در واقع به نوعی محرک افزایش رشد در این بازه زمانی را می‌توان صادرات و شرکت‌های صادرات‌محور دانست.
در دی‌ماه رشد شرکت‌های صادرات‌محور به ۷/۱ درصد رسیده است در حالی که سایر شرکت‌های غیرصادراتی در دی‌ماه رشد ۲/۴ درصدی را تجربه کرده‌اند.
واردات و رشد صنعت
از آنجا که درجه وابستگی به واردات در بین صنایع و حتی شرکت‌های مختلف، متفاوت است، بدیهی است که مشکلی مانند تحریم که واردات را مختل می‌کند روی صنایع وابسته‌تر اثر بیشتری دارد.
در این راستا طی ماه‌های گذشته تفاوت رشد شرکت‌های واردات‌محور با سایر شرکت‌ها قابل ملاحظه بوده و کاهش رشد تولید صنعتی در ماه‌های قبل عمدتا ناشی از کاهش رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور بوده است. به گونه‌ای که در شهریور ماه شرکت‌های واردات‌محور رشد منفی ۴/۱۲ درصدی داشته و شرکت‌های غیرواردات‌محور تنها منفی ۵/۱ درصد بوده است. اما در مهرماه این شکاف رشد کاهش یافته و رشد شرکت‌های واردات‌محور در این ماه به طور متوسط تنها ۵/۵ درصد کمتر از سایر شرکت‌ها بوده و این اختلاف در دی ماه به ۵/۱ درصد رسیده است
بنابراین در تمام ماه‌های سال ۱۳۹۹ رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور از رشد تولید شرکت‌هایی که وابستگی کمتری به واردات دارند یا وابستگی ندارند بیشتر بوده و در دی ماه که رشد شرکت‌های واردات‌محور به ۹/۵ رسیده است، بیشتر رشد شرکت‌های کمتر وابسته به واردات است.
کالاهای واسطه، مصرفی و سرمایه‌گذاری
تولید صنایع را می‌توان بر اساس ماهیت و کارکرد محصولات به سه گروه کالاهای مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای تقسیم کرد و از آنجایی که عوامل اثرگذار روی این کالاها با یکدیگر متفاوت است، طبیعی است که روندهای متفاوتی داشته باشند. برآوردها نشان می‌دهد از اردیبهشت ۹۹ به بعد رشد تولید کالاهای نهایی ازجمله مصرفی و سرمایه‌ای به دلیل محدودیت‌های وارداتی ناشی از تحریم‌ها و رشد نرخ ارز که منجر به ارزان‌تر شدن کالاهای داخلی نسبت به کالاهای وارداتی شده، بیشتر از رشد کالاهای واسطه‌ای بوده است. در دی ماه رشد شاخص تولید کالاهای مصرفی و سرمایه‌ای نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۶/۹ و ۹/۱ درصد بوده در حالی که رشد شاخص تولید کالاهای واسطه‌ای ۳/۱ درصد است.
در نتیجه رشد تولید نسبت به مدت مشابه در دی ماه در هر سه نوع کالا نسبت به همین نرخ رشدها در آذر کاهش یافته است. همچنین با توجه به اینکه در ماه‌های ۱۳۹۹ رشد تولید کالاهای مصرفی بیشتر از رشد تولید کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای بوده، می‌توان گفت که افزایش تقاضای کالاهای مصرفی داخلی یکی از محرک‌های رشد تولید صنعتی در سال ۱۳۹۹ است. از سوی دیگر تولید کالاهای سرمایه‌ای در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال گذشته رشد مثبتی داشته است اما سطح تولید این محصولات هنوز به سطح تولید در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۶ نرسیده است.
سودآوری در صنایع
اگرچه سودآوری در شرکت‌ها و صنایع مساله مالی به حساب می‌آید ولی باید به این نکته توجه کرد که برای تداوم تولید و پایداری رشد در صنایع، داشتن حاشیه سود مطمئن از الزامات به شمار می‌آید.
در این رابطه بر این اساس از میان ۴۳۹ شرکت که اطلاعات آنها در دسترس بوده، در سال ۹۸ معادل ۵۱ شرکت زیان‌ده وجود داشته که این تعداد نسبت به سال ۱۳۹۷، ۱۲ واحد کاهش داشته است.
همچنین در شش ماهه ۹۹ از ۴۴۱ شرکت ۵۷ شرکت زیان‌ده وجود داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۳ شرکت از تعداد شرکت‌های زیان‌ده کمتر شده است. همچنین در ۹ ماهه امسال از ۴۱۷ شرکت که صورت‌های مالی مربوطه را منتشر کردند، ۴۳ شرکت زیان‌ده وجود داشته است که نشان می‌دهد تعداد شرکت‌های زیان‌ده نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۲۸ شرکت کاهش پیدا کرده است.
از سوی دیگر سود اسمی شرکت‌ها در سه ماهه اول، دوم و سوم امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل به ترتیب ۶/۲۰، ۶۸ و ۱۱۳ درصد افزایش داشته است. روند افزایشی نرخ رشد سود در سه ماهه امسال نشان از بهبود وضعیت شرکت‌ها از منظر سودآوری دارد. بنابراین افزایش در تولید که در ماه‌های ۱۳۹۹ در بخش صنعت اتفاق افتاده با افزایش سود شرکت‌ها همراه شده است.
در این راستا در بین صنایع مهم مانند سنوات اخیر شرکت‌های خودروسازی و ساخت قطعات بدترین وضعیت را از نظر سودآوری دارند به صورتی که تنها صنعتی است که جمع سود خالص شرکت‌های آن منفی می‌شود و از مجموع ۳۶ شرکت در بازه سال ۱۳۹۸ و شش ماهه ۱۳۹۹، ۱۰ شرکت زیان‌ده در این صنعت فعالیت می‌کنند. البته زیان اسمی این صنعت امسال نسبت به سال گذشته بیشتر هم شده و نشان از وضعیت نامناسب شرکت‌های این صنعت دارد. از طرف دیگر صنایعی که صادرات‌محور بوده‌اند مانند صنعت فلزات اساسی و صنعت محصولات شیمیایی با رشد نرخ ارز در پاییز رشد سودآوری قابل توجهی داشتند. سود تجمیع‌شده شرکت‌های فعال در صنعت فلزات اساسی در ۹ ماهه ۱۳۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل بیش از ۱۳۴ درصد رشد داشته و سود شرکت‌های شیمیایی هم در این بازه نسبت به مدت مشابه سال ۶/۱۰۱ درصد رشد داشته است. از سوی دیگر در تمامی صنایع تعداد شرکت‌های زیان‌ده در ۹ ماهه امسال نسبت به ۹ ماهه سال قبل کاهش داشته است و در مجموع وضعیت بهتری نسبت به سال ۱۳۹۸ دارند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :