گره کور صلح
به گزارش جهان صنعت نیوز: در هفته‌های اخیر ناآرامی در افغانستان از طریق ترورها افزایش یافته است. واقعیت میدانی حاکی از آن است که توافق صلح آمریکا- طالبان با پیشرفت اندک در مذاکرات میان طالبان و دولت کابل به بن‌بست رسیده است. وقفه سیاسی بازگشته است. از طرف دیگر رییس‌جمهوری افغانستان همچنان درخواست دارد که طالبان به سیستم سیاسی کنونی ملحق شود و به یک آتش‌بس بادوام تعهد دهد. از سوی دیگر طالبان از خواسته‌اش برای تشکیل یک سیستم سیاسی اسلامی جدید کوتاه نمی‌آید.
با توقف فرآیند صلح بین افغان‌ها، تمام افغان‌ها و بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی منتظر هستند دولت بایدن سیاست خود در افغانستان را بررسی و درباره چارچوب نهایی خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان تصمیم‌گیری کند. در همین حال تاکید رو به افزایشی در حلقه سیاست خارجی واشنگتن برای تمدید ضرب‌الاجل ماه می برای خروج آمریکا از افغانستان وجود دارد تا فرصت کافی به روند صلح برای ایجاد نتیجه قابل قبول داده شود.
توافقنامه صلح آمریکا و طالبان تحت نام «توافقنامه برای آوردن صلح به افغانستان» یک ساله شد. طالبان پس از آتش‌بس سه روزه در عید فطر ۱۳۹۷، از آمریکا خواست وارد گفت‌وگوی مستقیم با این گروه شود. این خواست بیست‌وسوم خرداد همان سال مطرح شد که استقبال آمریکا را به دنبال داشت. دو طرف گفت‌وگوهای مستقیم صلح را هفدهم تیر ۱۳۹۷ آغاز کردند و دهم اسفند سال گذشته توانستند به توافق صلح دست یابند. این گفت‌وگوها در ۹ دور ادامه یافت و سرانجام دو طرف روی برخی از موضوعات توافق کردند.
در همان سال ملاعبدالغنی برادر، معاون سیاسی طالبان از زندانی در پاکستان آزاد شد و به دفتر قطر پیوست. بدین‌ترتیب آمریکا و طالبان در آغاز کار روی دو بخش تمرکز کردند. در بحث خروج نیروها، آمریکا تعهد کرد که در گام اول، شمار نیروهایش در افغانستان را تا ۱۳۵ روز پس از امضای توافقنامه از ۱۳ هزار نفر به هشت هزار و ۶۰۰ نفر کاهش می‌دهد. در بخش دوم توافقنامه نیز آمریکا گفت که همه نیروهای این کشور و متحدانش به شمول کارمندان غیرنظامی و غیردیپلماتیک، پیمانکاران امنیتی خصوصی، مربیان، مشاوران و کارمندان خدمات حمایتی تا اول می سال ۲۰۲۰ از پایگاه‌های باقی‌مانده افغانستان خارج می‌شوند.
آزادی ۵ هزار زندانی طالبان بدون موافقت افغانستان
آزادی پنج هزار زندانی طالبان در ازای هزار زندانی نیروهای امنیتی، آغاز مذاکرات در بیستم اسفند، آزادی زندانیان باقی‌مانده گروه طالبان تنها سه ماه پس از آغاز مذاکرات، بازنگری فهرست تحریم‌های این کشور، آغاز تعامل دیپلماتیک برای خروج سران طالبان از فهرست سیاه سازمان ملل متحد تا اواخر ماه می۲۰۲۱ و مداخله نکردن آمریکا و متحدانش در امور افغانستان از دیگر تعهدات این کشور در توافقنامه بود.
طالبان نیز تعهد کرد که به اعضای گروه‌های تروریستی در صفوفش اجازه فعالیت نمی‌دهد و با این گروه‌ها که خطر را متوجه منافع آمریکا می‌سازند، همکاری نخواهد کرد. برخورد قانونی با مهاجرانی که خواستار برگشت به افغانستان هستند، دیگر مورد از تعهدات طالبان در توافقنامه است. هر چند از خشونت‌ها به گونه واضح در توافقنامه صلح با آمریکا یاد نشده اما طالبان در آن زمان تعهد کرده بود که خشونت‌ها را کاهش می‌دهند و از حملات بر شهرهای بزرگ و تصرف مناطق خودداری می‌کنند.
توقف مذاکرات آمریکا و طالبان از سوی ترامپ
پس از درخواست طالبان برای مذاکره مستقیم در خرداد ۱۳۹۷، یک هیات آمریکایی در تیر ماه همان سال با اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر دیدار کرد. تنها دو ماه پس از این دیدار دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین آمریکا، زلمای خلیل‌زاد را به عنوان فرستاده ویژه وزارت خارجه آمریکا برای صلح افغانستان گماشت. هدف از گماردن خلیل‌زاد، تسهیل روند صلح بین‌الافغانی خوانده شد. طرف‌ها در ادامه روی بیشتر موارد در شهریور سال ۱۳۹۸ به توافق رسیدند اما کشته شدن یک سرباز آمریکایی در کابل سبب شد ترامپ روند صلح با طالبان را متوقف کند.
بلافاصله پس از امضای توافقنامه دوحه میان آمریکا و طالبان که نمایندگان دولت حتی در مراسم امضای آن دعوت هم نشدند، در حالی که از پاکستان تا روسیه و کشورهای عربی و… نمایندگان سیاسی‌شان حضور داشتند، دولت اشرف‌غنی اعلام کرد تصمیم‌گیری درباره آزادی زندانیان، حق حاکمیتی افغانستان است و کشورهای خارجی نمی‌توانند در این باره تصمیم بگیرند اما در نهایت، همین سخن صریح هم نقض شد و هزاران زندانی طالبان با تکریم و احترام آزاد شدند و به جبهه‌های جنگ بازگشتند.
با وجود انکار دولت افغانستان، روند آزادی زندانیان طالبان در میانه‌های فروردین سال جاری کلید خورد و همه زندانیان این گروه تا ماه شهریور آزاد شدند. در این میان حکومت برای آزادی ۴۰۰ زندانی خطرناک طالبان لویه‌جرگه مشورتی را فراخواند و سرانجام توافق شد که این زندانیان نیز آزاد شوند.
آغاز مذاکرات بین‌الافغانی
مذاکرات صلح بین‌الافغانی نیز بیست‌ودوم شهریور سال جاری گشایش یافت. با این حال برخی از موارد در توافقنامه همچنان عملی نشد و سبب شد دولت جدید آمریکا به بازنگری آن روی آورد. افزایش خشونت از طالبان در افغانستان، ادامه روابط این گروه با گروه‌های تروریستی و تردید در مورد مذاکرات معنادار صلح از مواردی عنوان شده که توافقنامه دوحه را به بازنگری سوق داده است.
دو طرف ۱۸ ماه سرگرم مذاکره برای دست یافتن به این توافق بودند که بر اساس آن تمامی نیروهای آمریکایی در خلال ۱۴ ماه، افغانستان را ترک خواهند گفت و همچنین طالبان تعهد کرد که روابط خود را با القاعده و دیگر گروه‌های تروریستی قطع می‌کند، خشونت‌ها را کاهش می‌دهد و مسیر مذاکرات معنادار را در پیش می‌گیرد.
این در حالی است که گفت‌وگوهای بین‌الافغانی صلح که امید می‌رفت گره کور جنگ را باز کند، با خاموشی و بن‌بست روبه‌رو شده است. این گفت‌وگوها که قرار بود ۱۰ روز پس از امضای توافقنامه صلح آمریکا و طالبان، بیستم اسفند ۱۳۹۸ آغاز شود، به دلیل عدم برآورده شدن پیش‌شرط‌ها، اختلاف نظرها در آزادی پنج‌هزار زندانی طالبان از بند دولت و دلایل پیدا و پنهان دیگر، پس از شش ماه و دو روز تاخیر، بیست‌ودوم شهریور ۱۳۹۹ در دوحه قطر گشایش یافت. نشست افتتاحیه مذاکرات برای مردم افغانستان امیدبخش بود. نمایندگان دولت و طالبان در حضور نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای جهان، از ضرورت برقراری صلح در افغانستان صحبت کردند.
با گذشت یک سال از این توافق دو طرف بارها یکدیگر را به نقض آن متهم کرده‌ا‌ند. مقام‌های آمریکایی و رسانه‌های غربی بارها گزارش دادند که طالبان هنوز با القاعده در ارتباط است.
افزایش خشونت‌ها و حملات مرگبار در افغانستان
با وجود اینکه دور نخست مذاکرات بین‌الافغانی پس از کش و قوس‌های فراوان در تاریخ ۱۳ سپتامبر سال ۲۰۲۰ میان هیات مذاکره‌کننده طالبان و دولت افغانستان آغاز شد و از آن زمان تاکنون چند ماه می‌گذرد اما این مذاکرات به نتیجه مطلوب نرسیده است. در این مذاکرات تاکید طالبان بر ایجاد نظام اسلامی و تاکید دولت افغانستان بر آتش‌بس در افغانستان است.
این در حالی است که شورای امنیت ملی افغانستان در آستانه یک سالگی امضای توافقنامه صلح آمریکا و طالبان اعلام کرد این سند در روند صلح موثر نبوده است. رحمت‌الله اندر سخنگوی شورای امنیت ملی در یک پیام ویدئویی گفت در زمان امضای این سند با دولت افغانستان مشورت نشده بود. او اضافه کرد که این توافقنامه نه‌تنها در روند صلح موثر نبوده بلکه به خونریزی و جنگ نیز پایان نداده است. یکی از خونین‌ترین حملات اخیر در افغانستان، حمله تروریستی به دانشگاه کابل بود که در نتیجه آن ۲۰ نفر کشته و شماری دیگر نیز زخمی شدند.
مشروعیتی که آمریکا به طالبان داد
در این شکی نیست که اعتبار، مشروعیت و اثرگذاری تعیین‌کننده توافقنامه دوحه که در زمان سلطه ترامپ با طالبان امضا شده بود، پس از روی کار آمدن دولت جو بایدن در آمریکا به شدت سقوط کرده است. به همین دلیل هم هست که طالبان به خاطر عدم اطمینان از پایبندی دولت جدید آمریکا به این توافق، عملا گفت‌وگوهای دوحه را متوقف کرده است.
با این حال دولت افغانستان که بزرگ‌ترین هزینه را پس از امضای این توافقنامه متحمل شد و در قبال آن، هیچ چیزی به دست نیاورد، از این حق برخوردار بود که از همان آغاز، مشروعیت این توافق را زیر سوال ببرد. از پیامدها و مفاد آن، تبری بجوید و به دلیل آنکه به تعبیر سخنگوی شورای امنیت ملی حتی در حین مذاکرات و زمان امضای آن، یک مشورت ساده هم با دولت کابل نشده بود، خود را در برابر محتوای آن، متعهد نداند.
توافق آمریکا و طالبان در هاله‌ای از ابهام
با این حال آینده این توافق در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در حالی که وزرای دفاع کشورهای عضو ناتو در اجلاس اخیر خود، قادر به تصمیم‌گیری درباره حضور یا خروج از افغانستان نشدند، آمریکا همچنان مشغول ارزیابی دوباره متن توافقنامه دوحه است؛ رویدادی که هم طالبان، هم دولت افغانستان و هم شرکای آمریکا در ناتو منتظر نتیجه نهایی آن هستند تا درباره چشم‌انداز آینده جنگ و صلح، تصمیم بگیرند.
طالبان پیش‌تر تهدید کرده که اگر آمریکا به مفاد توافق دوحه عمل نکند، این گروه آماده بازگشت به جنگ است. از سوی دیگر دولت افغانستان هم از آمادگی خود برای مقابله با تهدیدهای طالبان خبر داده است. مقام‌های افغان پیش‌تر گفته بودند که توافقنامه دوحه نیازمند بازنگری است زیرا آمریکا در جریان این توافق به طالبان امتیازات چشمگیری داده و سبب افزایش اعتماد به نفس این گروه شده است.
واقعیت این است که «بازی جنگ و صلح» افغانستان اکنون بیشتر از هر زمان دیگر پیچیده شده است. گفت‌وگوهای دوحه با بن‌بست مواجه است. هرچند در جریان هفته گذشته هیات‌های دولت و طالبان با یکدیگر دیدار داشته‌اند اما از شواهد امر پیداست که این دیدار، بیشتر تعارفی بوده و گره کور گفت‌وگوها را باز نکرده است.
اخبار برگزیدهپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :