رمزگشایی از پیام نامه جدید ظریف به اروپا
دکتر صلاح‌الدین هرسنی * اگرچه نشانه‌هایی از سوی دولت بایدن بابت احیا و حفظ برجام چه در دوران رقابت‌های انتخاباتی و چه در هفته‌های اخیر دیده و شنیده شده است اما واقعیت این است که در شرایط حاضر نوعی سردرگمی همراه با تعلل در رفتار مقامات کاخ سفید در قبال برجام دیده می‌شود. به عبارت دیگر چراغ سبز‌های دولت بایدن در حفظ برجام بی‌درنگ قرمز شده و پیغام و پسغام‌ها هنوز نرسیده، پس گرفته می‌شود. به همین خاطر است که این روزها هر قدر رسما و تلویحا مقامات تهران در گفته‌هایشان اعلام می‌کنند توپ برجام در زمین آنهاست، فایده‌ای ندارد و مقامات جدید کاخ سفید حاضر به برداشتن گام نخست مورد انتظار تهران یعنی لغو تحریم‌ها نمی‌شوند.
این شرایط را باید حاصل تعلل و فقدان بازتعریف اراده برای بازگشایی گرهی چون تعارف و بازی «اول تو» دانست. حالا در شرایطی که تهران و واشنگتن با ماندن در پشت چراغ قرمز این بازی تمایلی ندارند گام‌های نخست را بردارند و هر کدام برداشتن چنین گامی را به طرف دیگر حواله می‌دهند، به نظر نمی‌رسد ما شاهد مشکلات مرتبط با برداشتن گام نخست در روز‌های آینده باشیم. این وضعیت نتیجه‌ای جز فرصت‌سوزی در گره‌گشایی از برجام نخواهد داشت. اینکه دولت بایدن چه هدفی را در این تعلل دنبال می‌کند به خوبی پیدا نیست چراکه اغلب سیگنال‌ها سازنده و مثبت به نظر می‌رسند اما آن اقدامات فقط جنبه نمادین داشته و به مرحله عمل نرسیده است.
نظر به آنکه اساسا سیاست کلان ایالات متحده ثابت است و با تغییر دولت‌ها، تغییری در این سیاست‌های کلان به وجود نمی‌آید و تنها تغییرات به وجود آمده در روش اجرا و در لحن ادبیات و گفتار خواهد بود، می‌توان گفت که هدف از این تعلل چیزی جز ایجاد فشار به تهران برای آمدن پای میز و نیل به توافقی جامع‌تر از گذشته نیست به این معنی که واشنگتن بخواهد موضوعات فرابرجامی منطبق با قطعنامه ۲۲۳۱ یعنی برنامه‌های موشکی و رفتار‌های منطقه‌ای را دستمایه یک توافق جدید سازد. حالا و در راستای همین آگاهی و وقوف به اهداف دولت بایدن، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه نامه‌ای را به جوزپ بورل هماهنگ‌کننده و مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشته است و قویا تاکید می‌کند که چرا با وجود تعامل سازنده در روابط تهران با اعضای اروپایی برجام، اروپا نیز همچنان در لاک بی‌عملی مانده است و خود را مقید به تصمیمات واشنگتن کرده است؟ تردیدی نیست که ظریف در حقیقت با چنین محتوا و شکایتی در حال هشدار دادن به اروپاست به این معنی که اگر آنها نخواهند واشنگتن را به برداشتن گام نخست در بازگشت به برجام متقاعد سازند، قطعا شرایط اروپا و تهران نیز همانند شرایط پیش از سفر گروسی به تهران خواهد شد. حتی تمدید سه ماه ضرب‌الاجل تهران قادر نخواهد بود موجب عقب‌نشینی تهران در ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای شود. در واقع نامه ظریف را باید هشداری به اروپا برای آماده‌سازی شرایط ادراکی و ذهنی واشنگتن و نیز نوعی تلنگر به اروپا برای خروج از بی‌عملی دانست. نیک پیداست که بی‌توجهی به هشدار‌های تهران آن هم از رهگذر نامه ظریف، چه شرایطی را حول برجام ایجاد خواهد کرد. قطعا از ایجاد شرایط جدید نه‌تنها واشنگتن و تروئیکای اروپایی برجام بلکه متحدان آنها نیز در مناسبات منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای سود نخواهند برد. به همین خاطر است که ظریف به جهت جلوگیری از شکل‌گیری نظم جدید از بی‌نظمی در برجام هشدار می‌دهد.
* کارشناس مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشت
لینک کوتاه :