بازار سیاه برای کتب درسی
جهان صنعت نیوز| قابل درک است که چون کتاب‌های درسی دانش‌آموزان فقط مختص دانش‌آموز هر پایه است، به کار کس دیگری نمی‌آید یعنی مشتری کتاب‌های درسی مشخص و از پیش تعیین شده است. علاوه بر این چون نظام‌های آموزشی کشورهای فارسی‌زبان اطراف ایران، مانند تاجیکستان و افغانستان با کشورمان تفاوت دارد مساله قاچاق کتب درسی به‌طور کلی منتفی است.
در چنین صورتی روشن است که تعداد مشتریان ثابت بوده و از قبل قابل شمارش و اندازه‌گیری است. چه در نمونه‌های مشابه تعداد دانش‌آموزان هر پایه مشخص و قابل اندازه‌گیری است و به جز درصد اندکی از دانش‌آموزان که برخی یا تمام کتاب‌ها را بیش از نیاز خود تهیه می‌کنند، سایر دانش‌آموزان از ابتدا تا انتهای سال را با یک‌سری کتب درسی سپری می‌کنند.
در سیستم توزیعی جدید، فروش کتاب درسی از طریق انتشارات مدرسه که انتشاراتی رسمی و وابسته به آموزشوپرورش است حذف شده است. به این ترتیب فروش کتاب تنها به مغازه‌های لوازم‌التحریر و کتابفروشی‌ها محدود شد. در این تمهید مقرر شده بود که هر دانش‌آموز با کد دانش‌آموزی که معمولا کدملی دانش‌آموز است برای دریافت کتب درسی ثبت‌نام کند و در ابتدای سال تحصیلی نیز کتاب‌های خود را با قیمت رسمی تحویل بگیرد.
اما اگر دانش‌آموزی در طول تابستان به هر دلیل برای دریافت کتاب ثبت‌نام نکرد آن‌گاه چه اتفاقی می‌افتد؟ برای نمونه توجه کنید که برخی دانش‌آموزان تجدید شده در شهریورماه تکلیف پایه تحصیلی‌شان معلوم شده و کارنامه شهریورماه قبولی یا مردودی آنان را مشخص کرده است. این دانش‌آموزان نمی‌دانسته‌اند که آیا قبول خواهند شد و به پایه بالاتر خواهند رفت یا مردود می‌شوند و در همان کلاس باقی می‌مانند.
از این جهت تکلیف‌شان برای ثبت‌نام یا پیش‌خرید کتاب روشن نبوده است. کسانی هم بوده‌اند که تصور می‌کردند مانند هر سال کتب درسی را از یکی از مراکز رسمی تهیه می‌کنند و مسخره است که برای خرید کتاب درسی که جز برای درس خواندن دانش‌آموز ایرانی به درد دیگری نمی‌خورد، در صف ایستاد یا به اقداماتی نظیر پیش‌خرید، ثبت‌نام و مانند آن متوسل شد.
اما مهر امسال و بلکه از هفته آخر شهریور، همگان دیدند که بازار سیاه درباره کتاب درسی دانش‌آموزان؛ واقعه‌ای که در ایران روی دادنش چندان عجیب نیست و می‌تواند مانند همه بازار سیاه‌هایی که قبلا درباره پوشک بچه، مواد غذایی، دستمال کاغذی و… به وجود آمده، روی بدهد. اکنون اگر به برخی کتاب‌فروشی‌هایی که کتاب درسی می‌فروشند مراجعه کنید ممکن است در پاسخ بشنوید نخست آنکه اگر ثبت‌نام نکرده‌اید، کتاب دریافت نمی‌کنید یا اگر ثبت‌نام نکرده، می‌توانید کتاب را با قیمت آزاد تهیه کنید.
فروشنده برای شما توضیح می‌دهد که هر دانش‌آموز در تیر و مرداد گذشته باید با کد دانش‌آموزی برای خرید کتاب ثبت‌نام می‌کرد تا در شهریورماه کتاب‌های درسی خود را دریافت کند. حال اگر دانش‌آموزی ثبت‌نام نکرده باشد باید کتاب‌های درسی‌اش را نه به نرخ دولتی که به نرخ آزاد تهیه کند. او اضافه می‌کند که ما هم کتاب‌ها را به نرخ آزاد می‌خریم و به نرخ آزاد می‌فروشیم.
فروشنده البته توضیح نمی‌دهد که کدام مرکز و براساس چه ضابطه‌ای کتاب را به نرخ آزاد می‌فروشد. او همچنین نمی‌گوید که نرخ آزاد چقدر است و چه کسی نرخ آزاد برای عمده‌فروش را تعیین کرده است. روشن است که مسوولان نمی‌توانند بگویند مردم بیش از نیاز خود کتاب خریده و سپس در بازار سیاه فروخته‌اند.
آنها همچنین نمی‌توانند بگویند که نمی‌دانند کتاب‌ها از چه مسیری وارد بازار سیاه شده است. برابر دستورالعمل امسال، کتاب فقط براساس کد دانش‌آموزی و به طور کامل مشخص فروخته شده است. ازاین بابت ثبت‌نام‌‌کنندگان تنها یک مجموعه کتاب برای یک پایه را می‌توانسته‌اند خریداری کنند به همین دلیل کسی بیش از نیاز خود کتاب نخریده و نمی‌توانسته کتاب مورد نیاز خود را به بازار سیاه عرضه کند.
در این صورت مجرای ورود کتاب به بازارسیاه چیست؟ و چه کسی یا چه مجموعه‌ای نرخ‌گذاری برای آزاد‌فروشی را انجام داده و مسوولیت آن را بر عهده می‌گیرد. آیا جز این است که عده‌ای در وزارت آموزشوپرورش نیاز شهروندان به کتاب‌های درسی را محل خوبی برای کسب مال نامشروع مناسب دیده و به رانت‌خواری مبادرت ورزیده‌اند؟
*روزنامه‌نگار
یادداشتلینک کوتاه :