دولت باید رفراندوم را از مسائل حیطه خودش شروع می‌کرد
علی صوفی * آقای رییس‌جمهور برای چندمین‌بار از رفراندوم سخن گفته و این موضوع را مورد توجه قرار دادند. طی روزهای گذشته انتقادهایی از سوی سیاسیون مطرح شد مبنی بر اینکه آقای روحانی موضوع رفراندوم را مشخص نکرده‌اند. به اعتقاد بنده اما پیش از این امر، یک نقد مهم‌تر و جدی‌تر به رویکرد آقای رییس‌جمهور وارد است.
برای درک بهتر موضوع باید این مقدمه را ذکر کنم که رفراندوم یک مفهوم حقوقی و یکسری مصادیقی دارد که در کشورهای مختلف دنیا از جمله ایران پیاده شده است. در کشور ما رفراندومی برای تعیین شکل نظام جمهوری اسلامی برگزار شد که اولین تجربه رفراندوم بعد از انقلاب بود. بعد از آن هم قانون اساسی و بازنگری آن، موضوع رفراندوم شد. طبق مفهوم حقوقی رفراندوم و آنچه در قانون اساسی آمده است اما برگزاری رفراندوم دربرگیرنده همه موضوعاتی است که به سرنوشت جامعه و کشور مربوط است. به عبارت دیگر تصمیم‌گیری درباره هر آنچه به عناوین مختلف به مردم مربوط است – مسائل کلان و نه آنچه در چارچوب اختیارات مجلس است – باید مورد همه‌پرسی قرار گیرد.
مثلا در یونان برای در پیش گرفتن یک سیاست ریاضتی یا در انگلستان برای جدا شدن از اتحادیه اروپا رفراندوم برگزار شد. این تصمیمات، تصمیمات کلانی است که در زندگی مردم اثر دارد و در ایران نیز موضوعات کلان می‌تواند به رفراندوم گذاشته شود.
سوال من از آقای رییس‌جمهور اما این است که آیا جا نداشت برای گران کردن قیمت بنزین رفراندوم برگزار کرد و از مردم سوال کنند؟! یا در مورد موضوعاتی مثل آزادسازی قیمت ارز که ما دیدیم تبعات بسیاری سنگینی داشت، نمی‌شد از این شیوه استفاده کرد؟!
نقد مورد نظر بنده این است که دولت می‌توانست و باید درباره موضوعاتی به این مهمی که به زندگی و سرنوشت مردم مربوط بوده و در حیطه اختیارات رییس‌جمهور بود، رفراندوم برگزار می‌کرد و پا پیش می‌گذاشت تا اینکه بتواند در مرحله بعدی برای برگزاری موضوعاتی که در اختیار دولت نیست، پیشقدم شود.
به هر حال از بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون در این کشور همیشه دولت‌ها سیاست کنترل قیمت ارز، سوخت یا نان را داشته و برای آنان یارانه پرداخته‌اند، طبیعتا وقتی دولت می‌خواهد یارانه را دفعتا بردارد باید سیاست جدید خود را به رای و نظر مردم گذارد نه اینکه بخواهد یکباره یک اقتصاد باز لیبرالیستی را در کشور اجرا کند و نتیجه این بشود که مردم به خیابان بیایند، عده‌ای کشته شوند و بعد از آن هم قیمت ارز و سایر کالاها افزایش یابد و مردم در فشار باشند.
ممکن است برخی بگویند که وضعیت اقتصادی و معیشتی موجود ناشی از تحریم و عوامل بیرونی بوده و در حوزه دولت نبوده است. اما حتی در این صورت هم دولت می‌توانست سیاست خارجی خود را به عنوان عامل اصلی به رفراندوم گذارد.
این روزها وقتی آقای روحانی حرف از رفراندوم می‌زند، برخی تصور می‌کنند موضوع رفراندوم از نظر او بحث مذاکره است. اما این در حالی است که مذاکره را نمی‌توان به یک آری یا خیر محدود کرد. به هر حال وضعیت موجود بین ایران و طرف‌های برجامی و آمریکا متاثر از یکسری اتفاقات و تصمیمات است و نمی‌توان با یک کلمه تکلیف را روشن کرد. اما از آنجا که این مساله خود نشات گرفته از بحث سیاست هسته‌ای ایران است، می‌توان از طریق رفراندوم به نتیجه رسید.
موضوع رفراندوم می‌تواند این باشد که آیا کشور ما نیاز به انرژی هسته‌ای دارد یا خیر یا پرسید که آیا برای فعالیت‌های هسته‌ای باید به هر قیمتی اقدام کرد یا خیر؟
دقت داشته باشید که این موضوعات ممکن است به امنیت ملی برگردد که در این صورت چارچوب دیگری دارد و شاید قابل رفراندوم نباشد اما یک زمانی هم به امنیت ملی برنگشته و مثلا به فعالیت‌های اقتصادی ربط دارد. مثلا ممکن است جنبه‌های تکنولوژی هسته‌ای مد نظر باشد نه جنبه‌های امنیتی لذا باید هزینه – فایده کرد و تصمیم گرفت. طبیعتا اگر در رابطه با منافع ملی ارزیابی شود، باید دید که در کدام سطح از منافع ملی است. آیا بدون آن، بقای کشور و نظام جمهوری اسلامی در خطر است یا خیر. مثلا ممکن است که بدون آن ما در برخی جنبه‌های اقتصادی و سیاست خارجی دچار چالش شویم اما اهمیت حفظ بقا را ندارد. به هر حال منافع مهم را نیز می‌توان به خاطر هزینه فراوان نادیده گرفت. بنابراین در این مورد نیز می‌توان رفراندوم برگزار کرد و به نظر من باید چنین کرد.
با این وجود معتقدم که اگر دولت در رابطه با تصمیمات خود رفراندوم برگزار می‌کرد، می‌توانست شروع خوبی برای استفاده از این ابزار حقوقی باشد و در حوزه‌های خارج از اختیار دولت هم پیشنهاد رفراندوم دهد اما وقتی خودش چنین نکرده است، صحبت از رفراندوم آن هم بدون اشاره صریح به موضوع آن فایده‌ای ندارد.
* دبیرکل حزب پیشرو اصلاحات
اخبار برگزیدهیادداشت
لینک کوتاه :