سفر به تهران زیر سایه تعویق نشست‌های وین
دکتر صلاح‌الدین هرسنی * پس از خروج دولت دونالد ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸، تحریم‌های اقتصادی جدیدی از سوی دولت ترامپ علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شد. اعمال این تحریم‌های اقتصادی جدید نه‌تنها از سوی واشنگتن بلکه از سوی متحدان کلیدی او نیز دنبال شد به گونه‌ای که کره‌جنوبی به تبع و تاسی از رفتار‌های ترامپ هفت میلیارد دلار پول ایرانی ناشی از فروش نفت در دو بانک سئول را بلوکه و مسدود کرد.
بلوکه و مسدود ماندن هفت میلیارد دلار از پول ایران در بانک‌های کره‌جنوبی منجر به مشکل دیپلماتیک در روابط تهران- سئول شد. به دنبال مشکل دیپلماتیک تهران- سئول بر سر بلوکه ماندن منابع پولی ایران در بانک‌های کره، سپاه پاسداران یک کشتی کره‌جنوبی را در ۴ ژانویه ۲۰۲۱ به دلیل آنچه آلودگی نفتی و مخاطرات زیستمحیطی خوانده می‌شد، بازداشت کرد که این بازداشت آن‌گونه که گفته شده نه به جهت ملاحظات زیستمحیطی بلکه به جهت فشار به سئول برای آزادسازی منابع پولی بلوکه‌شده در سئول بوده است. این اقدام ایران موجب شد که مقامات واشنگتن با سئول درباره آزادسازی دارایی‌های ایران در سئول گفت‌وگو کنند. حالا در شرایطی که زمزمه‌هایی از قبول مقامات سئول بابت آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران شنیده شده است، چانگ سیه کیون نخست‌وزیر کره‌جنوبی قرار است امروز با هدف گفت‌وگو در خصوص موضوعات دوجانبه از جمله موضوع محدودیت‌های غیرقانونی ایجاد‌شده برای آزادسازی منابع پولی در سئول به تهران سفر کند. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که اولا ایران نفتکش توقیف‌‌شده این کشور و ناخدای آن را آزاد کرده و دوم آنکه نشست‌های وین به تعویق افتاده است.
از منظر نشانه‌شناسی، همزمانی سفر چانگ سیه کیون نخست‌وزیر کره‌جنوبی به تهران با تعویق نشست‌های وین می‌تواند بیانگر وقوع رخداد‌هایی مناسب و سازنده پیرامون بهبودی روابط تهران- سئول و سپس گشایشی موثر در نتیجه‌بخش بودن نشست‌های آتی وین بر سر برجام باشد. در این ارتباط به نظر می‌رسد با سفر نخست وزیر کره‌جنوبی ما شاهد دور جدیدی از مناسبات دیپلماتیک تهران- سئول و در نتیجه آزادسازی تدریجی منابع مالی بلوکه‌شده ایران از طرف سئول باشیم چراکه تهران حسن‌نیت خود را برای بهبودی در روابط دیپلماتیک با آزادسازی کشتی کره‌جنوبی نشان داده و لاجرم انتظار دارد سئول نیز در راستای حسن‌نیت تهران رفتار کند. به این ترتیب به نظر می‌رسد که قبول آزادسازی منابع مالی بلوکه‌شده ایران از سوی مقامات سئول، موجب فراهم شدن چنین سفری شده و انتظار بر آن است که با پرهیز از رفتار‌های تزاحمی و ایذایی چه از سوی تهران و چه از سوی سئول، سطح روابط تعاملی و سازنده تهران- سئول در آینده به سطح قابل قبولی از مناسبات دیپلماتیک برسد.
جدا از گسترش روابط سازنده دیپلماتیک تهران – سئول آن هم از رهگذر سفر چانگ سیه کیون به تهران، مساله دیگری که از سفر نخست وزیر کره‌جنوبی به تهران قابل انتظار است، اتکا به نقش واسطه‌ای و میانجیگری سئول است که می‌تواند کاتالیزوری برای نتیجه‌بخش بودن نشست‌های وین در نشست‌های آینده و مشخصا نشست روز ۱۴ آوریل باشد. در این ارتباط سئول به همراه توکیو یکی از متحدان کلیدی واشنگتن در آسیای خاوری است. قطعا بهبود در روابط تهران- سئول می‌تواند تاثیری در گشایشی دیپلماتیک و مشخصا برجامی و در نهایت منجر به ترک برداشتن یخ روابط تهران- واشنگتن شود. حال از آنجا که قبول آزادسازی منابع مالی ایران در سئول با اجازه و موافقت واشنگتن بوده است، قطع به یقین چانگ سیه‌کیون حامل مخابره پیام‌هایی از سوی مقامات واشنگتن به مقامات تهران در تعهدات برجامی و همچنین تضمین برای مقامات تهران در بازگشت واشنگتن به برجام خواهد بود. مساله درخور توجه در این میان این است که چه تروئیکای اروپایی برجام و چه مقامات تهران و حتی واشنگتن به گشایش و حل‌وفصل نشست وین خوش‌بین هستند لذا نقش‌یابی جدید سئول می‌تواند موجب شکل‌گیری برجام متوازن شود و حتی در سطحی دیگر می‌تواند تا میزانی از زیاده‌خواهی‌های تروئیکای برجام مانند در نظر گرفتن منافع ریاض و تل‌آویو در برجام جدید جلوگیری کند.
در سطحی دیگر نقش‌یابی جدید سئول در مناسبات جدید برجامی اجازه نخواهد داد که نشست‌های جدید وین همچون گذشته مشمول قاعده مدل «سوسیس برشته» شود. مدل «سوسیس برشته» که اصول آن در کتاب «امنیت و راهبرد در جهان معاصر» توسط «کریگ اسنایدر» تئوریزه شده است بر این نکته تاکید می‌کند که حل موضوعات با کشورها باید در یک فرآیند طولانی صورت گیرد، بنابراین برای حل مسائل عجله‌ای در کار نیست. هدف از تعلل در حل مساله طبق مدل «سوسیس برشته» این است که قدرت طرف مقابل کاهش یابد و یا از تعقیب خواسته‌های خود منصرف شود. در واقع در این مدل آنقدر بازی رفت و آمد و دیالوگ صورت می‌گیرد تا مرحله به مرحله کشورها از خطوط قرمز خود عقب‌نشینی کنند. این موضوع می‌تواند موجب ابهام امنیتی در رابطه با ایران در برجام شود و حتی می‌تواند شرایط را به سال‌های قبل از توافق هسته‌ای یعنی نظم پیشاوین باز گرداند. به این ترتیب نقش سئول سرعت دادن به توافق‌ها در نشست‌های آتی است و با اقدامات سازنده‌ای که مقامات سئول با سفر به تهران آن را تدارک دیده‌اند، باید منتظر ماند و دید که آیا نقش سازنده آنها می‌تواند منجر به شکل‌گیری برجام متوازن شود و برجام را از قاعده مدل «سوسیس برشته» خارج کند یا آنکه با رفتار‌های تزاحمی اجازه خواهند داد تهران بخواهد در مسیر کاهش تعهدات برجامی قرار گیرد؟
* کارشناس مسائل بین‌الملل
اخبار برگزیدهیادداشت
لینک کوتاه :