فولاد در دام کمبود سنگ‌آهن
به گزارش جهان صنعت نیوز: در حالی که مجموع ذخایر قطعی سنگ‌آهن تا به امروز ۳/۳ میلیارد تن برآورد شده اما برای تحقق هدف چشم‌انداز ۱۴۰۴ به ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است. همین امر موجب دلنگرانی دغدغه‌مندان در این عرصه شده است؛ چراکه ذخیره کنونی سنگ‌آهن تنها نیاز ۱۸ سال دیگر این صنعت را تامین می‌کند و تقریبا ۱۴ سال بعد از ۱۴۰۴ ذخایر سنگ‌آهن تمام می‌شود.
بر اساس گزارش دیوان محاسبات کشور، ضعف جدی در نظارت بر عرضه محصولات فولادی و ناهماهنگی بین بخش‌های مختلف حاکمیتی عاملی شناخته شده که موجب ایجاد التهاب و نوسان بازار در سبد محصولات فولادی شده است. ضمن اینکه عدم انجام اکتشافات جدید و جایگزینی ذخایر سنگ‌آهن مصرف‌شده باعث از بین رفتن پشتوانه تامین مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات وابسته به فولاد شناخته شده است.
به این ترتیب دیوان محاسبات کشور در راستای منویات رهبر معظم انقلاب و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، عملکرد صنعت فولاد کشور را مورد بررسی قرار داده و گزارشی به مقامات مسوول کشور ارسال کرده است. در این گزارش، ضمن توجه به جایگاه تاثیرگذار این صنعت بر روند توسعه کشور و بررسی زنجیره تولید تا مصرف، به مهم‌ترین چالش‌ها و ظرفیت‌های شرکت‌های تولیدکننده فولاد در ایران و همچنین قوانین و مقررات مرتبط با صنعت فولاد پرداخته شده است. یافته‌های دیوان محاسبات کشور نشان می‌دهد که صنعت فولاد با وجود تحریم‌های ظالمانه، به همت مهندسین و کارگران ایرانی توانسته حرکت رو به جلو داشته باشد و ارزآوری قابل قبولی برای کشور ایجاد کند.
ضعف جدی بخش اکتشاف
اما از مهم‌ترین یافته‌های نگران‌کننده این گزارش، موضوع کمبود ذخیره قطعی سنگ‌آهن ایران است. آمده است که براساس اطلاعات ارائه شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، طی سال ۱۳۹۸ و شش ماهه اول سال ۱۳۹۹ در مجموع ۵۷ فقره اکتشاف سنگ‌آهن صادر شده که هیچ یک از آنها منتج به گواهی کشف یا پروانه بهره‌برداری نشده است و این موضوع، ضعف جدی بخش اکتشاف معادن کشور را نشان می‌دهد. همچنین، با روند فعلی استخراج سنگ‌آهن و تولیدات سایر محصولات زنجیره فولاد، تحقق اهداف سند چشم‌انداز در افق ۱۴۰۴ جهت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام امکان‌پذیر نخواهد بود.
بسط و توسعه فعالیت‌های اکتشافی و اکتشاف دقیق‌تر و افزایش عمق آنها و ایجاد کنسرسیوم‌های معدنی و فولادی در پهنه‌های جدید برای تامین مواد اولیه موردنیاز جهت تولید فولاد پایدار و تشکیل خوشه‌های حمایتی از معادن کوچک و نیز، کنترل صادرات مواد اولیه خام، از توصیه‌های مهم دیوان محاسبات کشور در این گزارش است.
ازجمله پیشنهادات مشخص دیگر دیوان محاسبات جهت کاهش قیمت تمام‌شده تولید محصولات فولادی، سیاستگذاری براساس مشوق‌های صحیح برای تعیین قیمت گاز توسط دولت است تا شرکت‌های تولیدکننده فولاد که از روش احیای مستقیم با استفاده از گاز فعالیت می‌کنند، از این حمایت‌ها برخوردار شوند.
تله سنگ‌آهن برای فولاد
موضوعی که دیوان محاسبات کشور به آن پرداخته، مساله مورد توجه کارشناسان حوزه فولاد نیز است. در همین رابطه فرزاد بزرگی یکی از اساتید دانشگاه، غفلت از استراتژی تامین سنگ‌آهن را عامل اصلی برای ضربه به روند تولید فولاد کشور دانسته و در این رابطه اعلام کرده است که کمبود سنگ‌آهن به طور حتم تاثیر نامطلوبی بر فروش و سود شرکت‌های فولادی دارد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: مدیران شرکت‌های فولادی باید از میان استراتژی‌های طلایی تامین مواد اولیه، سازماندهی اثربخش و توسعه هدفمند، به استراتژی تامین مواد اولیه یعنی تامین سنگ‌آهن، به عنوان اولین زنجیره فولاد کشور توجه ویژه داشته باشند تا در تله کمبود سنگ‌آهن گرفتار نشوند.
بزرگی خاطرنشان کرد: اگرچه میزان ذخایر سنگ‌آهن کشور حدود ۵/۲ میلیارد تن تخمین زده شده اما از این مقدار، حدود ۸/۲ میلیارد تن آن را قطعی می‌دانند که با توجه به روند مصرف، بعد از ۱۵ سال صنعت فولاد کشور با کمبود سنگ‌آهن مواجه خواهد شد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت استفاده بهینه و حداکثری از منابع و ظرفیت‌های موجود تصریح کرد: از آنجا که ذخایر بزرگ سنگ‌آهن، غالبا در عمق بیش از ۳۰۰ متری زمین شناسایی شده‌اند و شرایط استخراج، بهره‌برداری و نگهداری معادن زیرزمینی و عمیق در مقایسه با معادن روباز و سطحی که اغلب با عمق کمتر از ۱۰۰ متر است، بسیار پرهزینه است، بنابراین لازم است برای استفاده بهینه و حداکثری از منابع و ظرفیت‌های موجود، علاوه بر استفاده از ذخایر سنگ‌آهن مگنتیت پرعیار از معادن روباز و سطحی با هزینه فرآوری و قیمت تمام شده کمتر، از ذخایر سنگ‌آهن هماتیت کم‌عیار که به واسطه ضریب نفوذپذیری جریان مغناطیسی ضعیف، هزینه فرآوری آن بیشتر است، نیز استفاده شود تا صنعت فولاد کشور در آینده در دام کمبود سنگ‌آهن گرفتار نشود. او ادامه داد: از آنجا که حفاری، استخراج و نگهداری از معادن زیرزمینی و عمیق، به ماشین‌آلات، تجهیزات و ترابری خاص و ارزبر نیاز دارد، در آن صورت قطعا قیمت تمام‌شده سنگ‌آهن تولیدی از معادن زیرزمینی و عمیق نسبت به قیمت تمام‌شده فعلی، بیشتر خواهد بود.
واقعیت‌های صنعت فولاد
بزرگی با اشاره به اینکه صنعت فولاد کشور با دو واقعیت کتمان‌ناپذیر مواجه است، گفت: واقعیت اول؛ بر اساس، سند چشم‌انداز بیست ساله افق ۱۴۰۴ که در سال ۱۳۸۴ ابلاغ شده است، برای رسیدن به تولید سالانه ۵۵ میلیون تن فولاد خام، با ضریب تبدیل ۵۶/ ۲ به حدود ۸/ ۱۴۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است. واقعیت دوم اینکه آمار و اطلاعات ذخایر سنگ‌آهن کشور، حکایت از آن دارد که ذخایر قطعی موجود کشور، کافی نیست و بعد از حدود ۱۵ سال، صنعت فولاد کشور با کمبود سنگ‌آهن مواجه خواهد شد. بنابراین با توجه به دو واقعیت موجود، باید استراتژی صنایع فولاد کشور از نگرش محدود، ثابت، بخشی‌نگر و جزیره‌ای به نگرش آینده‌نگر، پویا، کلان‌نگر و سیستمی تبدیل شود تا در زنجیره فولاد کشور، تعادل و توازن منطقی برقرار شود.
ظرفیت تولید سنگ‌آهن کشور پایین است
همچنین در این رابطه بهرام شکوری، رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران اعلام کرده است که برای تداوم تولید ۵۵ میلیون تن فولاد بعد از افق ۱۴۰۴، سالانه به ۱۶۲ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است، در صورتی که در حال حاضر ظرفیت تولید سنگ‌آهن کشور پایین است.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق تصریح کرد: وضعیت مصرف سنگ‌آهن کشور بدون اکتشافات جدید و افزایش ذخیره، نشان می‌دهد که از سال ۱۴۰۴ ذخایر سنگ‌آهن کشور تنها تا ۱۰ سال بعد از آن قادر به تامین مواد اولیه واحدهای تولید فولاد خواهند بود، در صورتی که طراحی کارخانه‌های فولاد برای عمر ۲۵ ساله است؛ در نتیجه کارخانه‌های فولادی با کمبود مواد اولیه برای بخش اعظمی از عمر مفیدشان مواجه خواهند شد.
شکوری به عنوان راهکار به لزوم افزایش سالانه ۵/ ۲ درصد در ذخایر قطعی سنگ‌آهن کشور تاکید کرد و گفت: برای این کار باید اکتشافات جدید انجام گیرد. هرچند این اقدام با عزم جدی ایمیدرو آغاز شده و بخش خصوصی نیز در این زمینه فعال بوده است اما استمرار آن نیازمند سرمایه‌گذاری اساسی در حوزه اکتشاف از سوی دولت و بخش خصوصی است. او همچنین به استراتژی تامین سنگ‌آهن مورد نیاز واحدهای فولادی جنوب کشور از طریق واردات از سال ۱۴۰۴ به بعد اشاره کرد و گفت: با این استراتژی، در تامین خوراک کارخانه‌های فولاد با حداقل عمر مفید ۲۵ سال، کمبود سنگ‌آهن نخواهیم داشت.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران گفت: میزان مصرف سرانه ایران در افق ۱۴۰۴ به ۳۷۴ کیلوگرم خواهد رسید و مازاد مصرف فولاد در آن سال حدود ۲۰ تا ۲۲ میلیون تن است که باید صادر شود. درنتیجه راه حل بهتر این است که در فازهای توسعه‌ای، کارخانه‌های فولاد کشور را در کنار آب‌های آزاد یا سواحل جنوبی کشور بنا کنیم. کما اینکه در دنیا و از جمله هند و چین، اکثر واحدهای تولیدی فولاد در کنار آبراهه‌ها و سواحل جانمایی شده‌اند. در نتیجه ایجاد طرح‌های توسعه‌ای در کنار آبراهه‌ها، فعالان فولاد می‌توانند سنگ‌آهن مورد نیاز خود را از بازارهای خارجی مثل برزیل یا هند (فاصله نزدیک‌تری دارد) تامین و همچنین محصولاتشان را صادر کنند.
لزوم صدور مجوزهای جدید
در همین رابطه ناصر تقی‌زاده، مدیرعامل مجتمع معدنی و صنعتی چادرملو نیز پیشتر گفته بود: ذخایر سنگ‌آهن کشور از جمله چادرملو رو به پایان است و لازم است هر چه سریع‌تر برای صدور مجوزهای جدید اقدام شود. او تصریح کرد: اگر به دنبال توسعه و تحقق جهش تولید هستیم هیچ راهی جز دستیابی به مواد اولیه جدید نداریم.
تقی زاده با گلایه از برخی تصمیم‌گیرندگان و دیوانسالاری موجود که موجب جلوگیری از بهره‌برداری ذخایر شناسایی شده‌اند، عنوان کرد: چنانچه هر چه سریع‌تر نسبت به استخراج از ذخایر شناسایی شده و اکتشافات جدید معادن سنگ‌آهن اقدام نشود، بسیاری از واحدهای فعلی فولادسازی کشور در خطر تعطیلی و یا کاهش تولید قرار می‌گیرند.
تقی‌زاده تاکید کرد: برای تولیدکنندگان و مسوولان و متولیان کشور تکلیف است تا با اتخاذ تدابیر اثربخش در تحقق توسعه همه‌جانبه کشور تلاش کنیم. وی تصریح کرد: جایگزین کردن معادن به‌جای نفت با شعار محقق نمی‌شود و این امر نیاز به عزم و اراده‌ای قوی و مدیران جسور و کارآمد دارد.
مدیرعامل چادرملو افزود: امروز فولاد کالایی ارزشمند در جهان است و مشخص نیست همین روند تا چند سال آینده وجود داشته باشد؛ بنابراین تا فرصت باقی است باید بهترین بهره‌برداری را از این صنعت برد.
نیاز به اکتشافات جدید
گفتنی است پیش از این داریوش اسماعیلی، معاون پیشین امور معادن و صنایع وزارت صمت گفته بود: ذخیره کنونی سنگ‌آهن ۱۲ تا ۱۳ سال صنعت فولاد را تامین می‌کند. او با بیان اینکه رتبه دهم تولید فولاد در دنیا را داریم و در سال ۱۴۰۴ به رتبه هشتم خواهیم رسید، افزود: هدف‌گذاری وزارت صمت برای سال ۱۴۰۴ ایجاد ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن شمش فولاد است که اگر این امر محقق شود به سالانه ۱۶۰ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز داریم.
به گفته اسماعیلی، با توجه به ذخیره ۸/۲ میلیاردتنی سنگ‌آهن کشور به اکتشافات جدیدی در زمینه سنگ‌آهن نیاز داریم زیرا با رسیدن به ظرفیت ۵۵ میلیون تن شمش فولاد در سال، ذخیره کنونی سنگ‌آهن ۱۲ تا ۱۳ سال این صنعت را تامین می‌کند.
وی معتقد است که کل صادرات سنگ‌آهن امسال ۵۶۰ هزار تن بوده که دوسوم آن سنگ‌های کم‌عیار و غیرقابل استفاده در کشور است. بنابراین کسانی که می‌خواهند سنگ‌آهن صادر کنند باید آنالیز محصولشان را به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه دهند که بر اساس آنالیز و عیار سنگ‌آهن تصمیم‌گیری شود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهصنعت و معدنلینک کوتاه :