صنایع زیر تیغ زیاده‌طلبی
به گزارش جهان صنعت نیوز: کشمکش معدنکاران و صنایع فولادی موضوعی نیست که به تازگی اتفاق افتاده باشد و همچنان ادامه دارد. اما آنچه این روزها به شدت در معرض توجه منتقدان عملکرد شرکت‌های فولادی قرار گرفته، تداوم آشفتگی در بازار محصولات فولادی و افزایش قیمت‌های مکرر و مطابق با بازارهای جهانی است که باعث شده صنایع مرتبط با فولاد به شدت با افزایش هزینه روبهرو شوند. نحوه فعالیت بسیاری از شرکت‌های فولادی در شرایط فعلی این‌طور است که مواد اولیه مورد نیاز خود را بسیار پایین‌تر از نرخ‌های جهانی از معدنکاران تامین می‌کنند و با بهره‌مندی از تسهیلات دولتی از جمله آب، برق و گاز ارزان، محصولات تولیدی خود را طبق قیمت‌های روز در بازار جهانی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهند. این موضوع شرایطی را برای شرکت‌های فولادی به وجود آورده که آنها دیگر به هیچ وجه حاضر نیستند از بزخری سنگ‌آهن تولید داخل دست بردارند و یا اینکه برای فروش محصولات خود به صنایع کشور، به سود کمتری قانع شوند.
به این دلیل طی روزهای آینده باید منتظر افزایش قیمت‌های جدیدی در بازار خودرو، قطعات خودرو، لوازم خانگی، محصولات غذایی کنسروی و… باشیم چراکه قیمت محصولات تولیدی فولاد در داخل کشور همپای قیمت‌های موجود در بازارهای جهانی در حال بالا رفتن است در حالی که صنایع مصرف‌کننده فولاد از هیچ یک از مزایای شرکت‌های فعال در دیگر کشورهای دنیا بهره‌مند نیستند. در این خصوص علیرضا رزم‌حسینی وزیر صمت نیز معتقد است که در حوزه فولاد به مصرف‌کننده ظلم شده است.
تعطیلی هر چه بیشتر معادن سنگ‌آهن
در همین رابطه بسیاری از کارشناسان معتقدند که تداوم فعالیت شرکت‌های فولادی به روال فعلی نه تنها افزایش قیمت کالاهای تولیدی و افزایش فشار بر مصرف‌کننده نهایی یعنی مردم را به دنبال دارد بلکه منجر به تعطیلی هر چه بیشتر معادن سنگ‌آهن و کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش می‌شود. در حالی که کمبود سنگ‌آهن در کشور به چالشی جدی تبدیل شده و اگر ظلم شرکت‌های فولادی به معدنکاران ادامه پیدا کند، تا چند سال دیگر چاره‌ای جز واردات سنگ‌آهن نداریم که این اقدام به هیچ‌وجه صرفه اقتصادی ندارد. به گفته سجاد غرقی نایب‌رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران نفوذ فولادی‌ها در قدرت و بهره از لابی‌ها و روابط نگران‌کننده است. در واقع ادامه این روند از سوی شرکت‌های فولادی و انحصاری کردن بازار خرید و قیمت سنگ‌آهن، کار را به جایی خواهد رساند که دیگر معدنی برای تولید سنگ‌آهن وجود نخواهد داشت و همگی از عدم سرمایه‌گذاری و توسعه، تعطیل و نابود خواهند شد. وی معتقد است معادن همچنان تعطیل هستند چون معدن‌دار باید تولیدش را ارزان بفروشد و دیگر کسی توان سرمایه‌گذاری در معادن را ندارد.
اما ضربه به معدنکاران و کمبود منابع سنگ‌آهن که هدف‌گذاری برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۱۴۰۴ را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد، تنها گوشه‌ای از تبعات منفی نحوه فعالیت فعلی فولادسازان در کشور است. در این خصوص حتی گفته می‌شود که عوارض ۲۵درصدی صادرات سنگ‌آهن با فشار فولادی‌ها مصوب شد. این در حالی است که بازار آشفته فولاد می‌تواند صنایع مرتبط با فولاد را به شدت با افزایش قیمت روبهرو کند و موج جدیدی از گرانی در بازارهای مختلف را به دنبال داشته باشد.
فولاد به عنوان مهم‌ترین آلیاژ صنعتی کاربردهای مختلفی دارد که از جمله می‌توان به حوزه‌های مختلف خودروسازی، ماشین‌آلات صنعتی، حمل و نقل ریلی، راه و ساختمان و کشتی‌سازی و لوازم خانگی اشاره کرد که هر کدام فولاد را در شکل‌های مختلفی همچون ورق، لوله و نبشی مورد استفاده قرار می‌دهند. هر چقدر کاربرد فولاد در صنایع مختلف گسترده است اما همان قدر هم نگران‌کننده است. چراکه این روزها گرانی فولاد بر صنایع مرتبط تاثیر منفی گذاشته است و گاهی قیمت‌ها را تا حدود ۲۵درصد افزایش داده است.
به عنوان مثال، بازار خودرو یکی از بازارهایی است که با اندک تغییر قیمت در محصولات فولادی، تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در این خصوص هر وقت سخن از چرایی بالا بودن نرخ خودرو مطرح می‌شود، قطعه‌سازان این رویداد را نتیجه گران‌فروشی تولیدکنندگان فولاد، آلومینیوم، مس و پتروشیمی می‌دانند. صنعت لوازم خانگی نیز یکی دیگر از صنایعی است که بلافاصله پس از بروز گرانی در بازار فولاد، تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.
تامین مواد اولیه به نرخ بازار جهانی
در همین خصوص سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی با اشاره به تاثیر گرانی‌های فولاد بر افزایش قیمت تمام‌شده محصولات تولیدی در بازار لوازم خانگی به «جهان‌صنعت» گفت: مواد اولیه مورد نیاز برای تولید لوازم خانگی به خصوص در حوزه فولاد مدت‌هاست به سختی تامین می‌شود. این در حالی است که در حال حاضر با توجه به تاثیر مثبت واکسن کرونا در دنیا، بسیاری از کارخانه‌ها فعالیت خود را از سر گرفته‌اند و خواستار مواد اولیه هستند. از این رو مواد اولیه به خصوص فولاد، آهن، مس و … در حال افزایش قیمت بیشتری است.
حمیدرضا غزنوی افزود: این افزایش تقاضا در بازارهای جهانی و همین طور گرانی مواد اولیه به طور حتم برای تولیدکنندگان مشکل‌ساز خواهد شد چرا که ما در کشوری زندگی می‌کنیم که با وجود معادن زیاد و پتانسیل‌های معدنی، باید مواد اولیه خود همچون فولاد را مطابق با قیمت‌های موجود در بازار جهانی تهیه کنیم.
وی اظهار کرد: قیمت ورق‌های فولادی در حالی هر روز به نرخ روز بازار جهانی محاسبه و عرضه می‌شود که تولیدکنندگان صنایعی از جمله لوازم خانگی به شدت به این مواد اولیه نیاز دارند و باید برای ادامه فعالیت و سرپا ماندن در حوزه تولید، هر قیمتی در بازار فولاد را بپذیرند. این در حالی است که تسهیلات بانکی و ال‌سی مشکلات مربوط به خودشان را دارند و نمی‌توان به راحتی از آنها بهره گرفت.
سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی بیان کرد: واقعا با ادامه روند فعلی، نمی‌دانیم که باید برای آینده چطور برنامه‌ریزی کنیم. اما واقعیت این است که نسبت گرانی محصولات نهایی در مقایسه با افزایش قیمت مواد اولیه چندان زیاد نیست به طوری که به عنوان مثال اگر مواد اولیه هزار درصد گران شده باشد، قیمت محصول نهایی ۲۵۰ تا ۳۰۰ درصد گران شده است.
سود ۵۰ هزار میلیاردی فولادی‌ها
غزنوی با بیان اینکه مگر تولیدکنندگان تا چه اندازه می‌توانند این شرایط را تحمل کنند، گفت: تولیدکنندگان لوازم خانگی با وجود افزایش قیمت‌های عجیب و غریب مواد اولیه از جمله ورق‌های فولادی، تمام تلاش خود را انجام دادند تا قیمت‌ها را کنترل کنند اما متاسفانه با این شرایط چاره‌ای جز افزایش قیمت محصولات نهایی نیست و این موضوع به صورت مستقیم به مردم لطمه وارد می‌کند.
وی با اشاره به سود شرکت‌های فولادی در دو سال اخیر اظهار کرد: فولادی‌ها در حالی محصولات خود را مطابق با قیمت‌های بازار جهانی به مصرف‌کنندگان فولاد که صنایع کشور هم هستند عرضه می‌کنند که مواد اولیه مورد نیاز خود را با قیمت‌های بسیار پایین تهیه می‌کنند.
سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی افزود: در واقع فولادی‌ها به دنبال سود چندین برابری هستند به طوری که به عنوان مثال برخی از این شرکت‌ها در سال ۹۸ حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان سود انباشته داشتند در حالی که آنها نه تکنولوژی خاصی را استفاده کردند و نه بهره‌وری‌شان افزایش پیدا کرد. همچنین در این میان شاهد این هستیم که سود شرکت فولاد مبارکه اصفهان در سال گذشته حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
وی ادامه داد: نکته جالب توجه اینجاست که شرکت‌های فولادی از گاز و همچنین برق بسیار ارزان استفاده می‌کنند اما در نهایت محصولات خود را به نرخ بازار جهانی به مصرف‌کنندگان می‌فروشند.
شرط توسعه بازارهای صادراتی
غزنوی همچنین با اشاره به وضعیت فعلی بازار لوازم خانگی اظهار کرد: اگر مشکلات مربوط به مواد اولیه سر راه تولید نبود، تولید با افزایش بیشتری روبهرو می‌شد و می‌توانستیم تا حدی قیمت‌ها را متعادل کنیم.
سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی گفت: با خروج برندهای کره‌ای از بازار ایران فرصت خوبی در اختیار شرکت‌های تولیدکننده قرار گرفت و از آنجا که ۱۵۰۰ شرکت لوازم خانگی در کشور وجود دارد، به اندازه کافی رقابت در میان آنها وجود دارد.
وی افزود: وزارت صنعت امسال اعلام کرد که در سال ۹۹ در حوزه تولید لوازم خانگی به خودکفایی رسیدیم به این معنا که نیاز بازار با تولید برابر شد. این در حالی است که باید سعی کنیم با حل مشکلات، این شرایط را حفظ کنیم و شرایطی را برای تولیدکننده به وجود آوریم که آنها بتوانند در قیمت‌ها تعادل ایجاد کنند. به این صورت علاوه بر تامین بازار داخلی، می‌توانیم در حوزه توسعه بازارهای صادراتی نیز فعال شویم.
فولادی‌ها تبانی نکردند!
با اینکه منفعت‌طلبی برخی شرکت‌های تولیدکننده فولاد بلای جان صنایع مصرف‌کننده همچون صنعت لوازم خانگی شده است اما تولیدکنندگان فولاد هر گونه دخالت مستقیم و غیرمستقیم در گرانی این صنعت را رد می‌کنند. در این میان منتقدان بر این باور هستند که تولیدکنندگان فولاد گاهی عرضه را محدود کرده تا به منافع خود دست یافته و در نهایت به گرانی‌ها دامن می‌زنند. به طور مثال چندی پیش مطرح شد که عمدا از عرضه میلگرد در بورس کالا جلوگیری شده است. در مقابل شمش غیراستاندارد در بورس عرضه شده در حالی که قیمت بالایی هم داشته است! این گونه مطرح شد که فولادی‌ها پشت پرده بوده و به دنبال آن بودند که کسی شمش را نخرد تا دست به صادرات بزنند!
در این خصوص حتی برخی کارشناسان عنوان می‌کنند که دلال بورس خود فولادسازان هستند. به گفته آنها، فولادسازان ۸۳ درصد سهام بورس کالا را در اختیار دارند و به این ترتیب نظرات خود را تحمیل می‌کنند. در این روند فولاد مبارکه، ذوب آهن و خوزستان در بورس نقش کلیدی دارند. این در حالی است که تولیدکنندگان فولاد گرانی‌های اخیر در بازار فولاد را به افزایش تقاضا در بازارهای جهانی و همچنین تورم در داخل کشور ربط می‌دهند.
اما بهادر احرامیان نایب‌رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با بیان اینکه تولیدکنندگان فولاد هیچ نقشی در گرانی بازار فولاد ندارند به بحث تورم در کشور اشاره کرد و به «جهان‌صنعت» گفت: آنچه در کشور شاهدش هستیم گرانی نبوده و مختص یک بخش خاص هم نمی‌شود بلکه بحث تورم است. از آنجا که گرانی و تورم تعاریف متفاوتی در علم اقتصاد دارند، باید گفت گرانی به وضعیتی گفته می‌شود که قیمت یک یا دو کالا فارغ از بقیه قیمت‌ها افزایش یابد. این مهم ممکن است ناشی از تبانی، برنامه و طرحی از سوی تولیدکنندگان، توزیع‌کنندگان یا خریداران و مصرف‌کنندگان باشد. اما آنچه در کشور طی دو سال گذشته شاهد هستیم به هیچ وجه این نیست که فولادی‌ها تبانی کرده باشند.
احرامیان تصریح کرد: در این مدت تنها قیمت فولاد افزایش نیافته بلکه قیمت همه محصولات افزایشی بوده است. در واقع آنقدر هزینه‌ها از جمله هزینه بسته‌بندی، حقوق کارگر و … بالا رفته که شاهد افزایش کلی قیمت‌ها هستیم. به این ترتیب نمی‌توان تقصیر را گردن فولادی‌ها انداخت.
نایب‌رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با اشاره به اهمیت بررسی آمارهای موجود در کشور گفت: ضریب تمرکز در صنعت فولاد به جز بخش ورق (که تولیدکننده اصلی به نام فولاد مبارکه دارد) بسیار پایین است. در مابقی بخش‌ها همچون میلگرد، تیرآهن و … به رقابت کامل و ایده‌آل نزدیک هستیم. بنابراین اینکه تغییر قیمت‌ها را حاصل تبانی تولیدکنندگان فولادی بدانیم با واقعیت چندان جور درنمی‌آید.
دوری بورس کالا از ساز و کار طبیعی
احرامیان با انتقاد از نقش بورس کالا گفت: اساسا بورس کالا واقعی نبوده و نتوانسته آن طور که در دنیا مرسوم است به روند خود ادامه دهد. در واقع دولت از سال ۹۸ تصور می‌کرد که بورس امتدادی از ستاد توزیع کالاست که با قیمت‌گذاری دستوری، ابطال معامله و… می‌تواند پیش برود. به این ترتیب چنین تفکری بورس را از تعریف واقعی خود دور کرد. او خاطرنشان کرد: با توجه به چنین مفاهیمی متوجه خواهیم شد که تنها فولادسازان نبودند که روی بورس تاثیر گذاشتند بلکه بخش‌های دیگر از جمله خود دولت بیش از هر بخشی مقصر است چراکه باعث شده ساز و کار طبیعی بورس به هم بخورد.
نایب‌رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در پاسخ به این سوال که برای سر و سامان دادن به بازار فولاد چه باید کرد، گفت: مساله مهم این است که امروز تولید فولاد دو برابر نیاز واقعی کشور شده است. در واقع تولید تقریبا ۳۰ میلیون تن است اما نیاز واقعی (با حد نصاب بالا) حدود ۱۴ میلیون تن است. در نتیجه متوجه خواهیم شد که بازار با کسری تقاضا مواجه است و تعادلی بین تولید و مصرف وجود ندارد!
احرامیان برای حل این مشکل گفت: اگر در کشور نیاز باشد که بازارها را فعال کرده و نیازی به دخالت دولت نداشته باشیم، قطعا فولاد یکی از اولین بازارهاست. به طور مثال قبل از اینکه شاهد دخالت گسترده دولت در بازار فولاد باشیم یعنی پیش از سال ۹۶ شاهد بودیم که قیمت محصولات فولادی در بازار ایران پایین‌ترین قیمت‌ها در دنیا بوده‌اند. جالب اینکه از بازار داخلی چین هم که ارزان‌ترین بازار دنیا بوده، قیمت‌های ما پایین‌تر بودند. این مهم نشان می‌دهد که ما با فراوانی روبهرو هستیم و بهترین شرایط را برای تولید داریم که برای هموار کردن آن باید جلوی دخالت دولت را گرفت.
او در پاسخ به این سوال که چه انتظاری از دولت دارید، گفت: صنعت فولاد به تسهیل شرایط صادرات نیاز دارد. دولت قبل از هر چیز باید از مانع‌تراشی برای صادرات این حوزه جلوگیری کند. به این ترتیب در حال حاضر مهم‌ترین انتظار از دولت این است که از دخالت در بازار دست بردارد.
به دنبال سودهای چندین برابری
گفته‌های احرامیان در مورد تولید مناسب فولاد و کسری تقاضا در کشور در حالی بیان می‌شود که به نظر می‌رسد این موضوع باید منجر به آرامش بازار و همچنین متعادل شدن قیمت‌ها برای مصرف‌کننده داخلی شود اما متاسفانه شاهد این هستیم که قیمت محصولات فولادی به هیچ وجه پایین نمی‌آید و همواره روند صعودی دارد. از طرفی فولادی‌ها نیز پیش از اینکه به فکر ایجاد تعادل در بازار محصولات خود برای صنایع داخلی باشند، به فکر صادرات و به دست آوردن سود بیشتر هستند. به همین دلیل است که برخی کارشناسان با قطعیت اعلام می‌کنند که تولیدکنندگان فولاد با اهرم صادرات، قیمت‌های داخلی را بالا نگه می‌دارند. از این رو فولادی‌ها خواهان کاهش دخالت‌های دولت برای تسلط و انحصار بیشتر در بازار هستند. البته تقاضا برای کاهش دخالت دولت در اقتصاد خواسته‌ای است که بسیاری از فعالان اقتصادی خواهان آن هستند اما در رابطه با برخی از تولیدکنندگان فولاد، هدف از این درخواست بیشتر برای دستیابی به انحصار بیشتر است.
نکته قابل تامل در این خصوص آن است که سهامداران شرکت‌های فولادی بیشتر دولت و خصولتی‌ها هستند که می‌توانند از طریق انجام معاملات عمده و همچنین هدایت تصمیم‌گیران به سمت منافع‌شان، از رانت بزرگی بهره‌مند شوند اما در مقابل مصرف‌کنندگان محصولات فولادی بخش خصوصی هستند که هیچ سرپناه و پشتیبانی ندارند.
در رابطه با گرانی‌های فولاد البته فعالیت دلالان و عدم جدیت دولت در سر و سامان دادن به بازار فولاد در گرانی‌های بی‌رویه نیز تاثیرگذار بوده است اما آن طور که بسیاری از فعالان معدنی و صاحبان صنایع می‌گویند، مشکل کار آنجاست که فولادی‌ها می‌خواهند ارزان بخرند و سودهای چندین برابری دریافت کنند. نکته جالب توجه اینکه طبق صورت‌های مالی حسابرسی شده شرکت‌های بزرگ فولادی در سال ۹۸، فقط سه شرکت بزرگ تولیدکننده سنگ‌آهن ازجمله گل‌گهر، چادرملو و… بالغ بر هشت هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان در این سال به فولادی‌ها ارزان‌فروشی کرده‌اند. همچنین طبق برآورد رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، فولادی‌ها از محل ارزان‌فروشی سنگ‌آهن به آنها حدود پنج هزار میلیارد تومان به جیب زده‌اند. نکته دیگری که باید به آن توجه داشت اینکه در حال حاضر ۵۵ میلیون تن ظرفیت فولاد در کشور ایجاد شده اما میزان سنگ‌آهن تولیدی کشور ۳۰ میلیون تن است. مشکل دیگر اینکه سنگ‌آهن را نمی‌توان وارد کرد و وارد کردن آن صرفه اقتصادی ندارد. بنابراین حمایت از معدنکاران و تولیدکنندگان کنسانتره سنگ‌آهن به عنوان ماده اولیه تولید فولاد نیز از اهمیت قابل توجهی برای کشور برخوردار است.
در این میان نگاهی به آمارها نشان می‌دهد که برخی شرکت‌های فولادی در سال ۹۸ حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان سود انباشته داشته‌اند چرا که مواد اولیه مورد نیاز خود از جمله کنسانتره را ارزان خریداری کرده و محصول نهایی خود را به نرخ روز فروخته‌اند. در این میان حتی شاهد برخی حربه‌ها برای تداوم افزایش قیمت‌ها در بازار فولاد هستیم که به هیچ وجه پذیرفتنی نیست. از این رو از صنایع فولادی انتظار می‌رود که با توجه به مزایای خاصی که در اختیار دارند، دست از زیاده‌طلبی بردارند و در سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها»، تولیدکنندگان و صاحبان صنایع در کشور را همراهی کنند تا در نهایت بتوان به رشد و توسعه اقتصادی امیدوار بود.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهصنعت و معدنلینک کوتاه :
