در آستانه تفاهم
به گزارش جهان صنعت نیوز: از سوی دیگر، شاهد تغییر لحن ملموس بن سلمان هستیم. ولیعهد عربستان می‌گوید که کشورش خواهان روابط خوب با ایران است. او با بیان این که شک نداریم ارتباط قوی بین حوثی‌ها و ایران وجود دارد، می‌گوید: «اما امیدواریم حوثی‌ها منافع یمن را قبل از هر چیزی در نظر بگیرند.» بن سلمان همچنین با اشاره به برنامه هسته‌ای، موشکی و «اقدامات نیابتی ایران» می‌گوید: «مشکل ما با رفتار منفی ایران است. ما در حال کار با شرکای منطقه‌ای و جهانی خود هستیم تا راه‌حلی برای این مشکلات بیابیم و امیدواریم بتوانیم برای ایجاد روابطی خوب که همه بهره‌مند شوند، بر این مشکلات فائق آییم.»
دریافت پالس مثبت از سخنان بن‌سلمان حائزاهمیت است زیرا ایران همواره از ترمیم روابط خود با همسایگان جنوبی استقبال کرده است. شاهد آنکه سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در آخرین نشست خبری خود نیز بر این مهم تاکید کرد و گفت: «ما همواره همچون گذشته آمادگی خود را برای حل و فصل فی‌مابین با پادشاهی سعودی اعلام کرده‌ایم و از انجام گفت‌وگوها بین دو کشور استقبال کرده و می‌کنیم.»
ناگزیری عربستان و انعطاف ایران
با در نظر گرفتن همین نشانه‌هاست که سید جلال ساداتیان کارشناس مسائل منطقه نسبت به ترمیم روابط ایران و عربستان ابراز امیدواری میکند. او در گفتوگو با «جهانصنعت» گفت: «ایران همواره دست دوستی خود را به سوی عربستان دراز کرده است. مثلا در سال گذشته و در سازمان ملل توسط آقای رییس‌جمهور آن طرح صلح هرمز را مطرح کرد که مخاطب اصلی آن عربستان بود. اکنون هم فایل صوتی منتشرشده از سخنان آقای ظریف نشان می‌دهد آنکه تاکنون نپذیرفته مذاکراتی انجام شود، عربستان بوده است.»
وی افزود: «از طرف دیگر اکنون مذاکرات در وین جریان دارد و اروپا و آمریکا نیز از قبل مطرح کرده بودند که باید گفت و گو و متن جدیدی به عنوان برجام مطرح شود. ایران این موضوع را رد کرد به خاطر اینکه آنها خواستار مطرح شدن دو موضوع نفوذ منطقه‌ای و برد موشکی ایران بودند.»
این دیپلمات پیشین ادامه داد: «به نظر می‌آید آنچه که ایران درباره آن انعطاف به خرج داده، همین بخث نفوذ منطقه است که شامل لبنان، یمن، سوریه و عراق است. گویا با وساطت عراق در منطقه سبز و حتی در منزل نخست‌وزیر عراق نیز گفت‌وگوهایی در سطح مدیران کل مسوول انجام شده است. آنچه که در این باره منتشر شده، تکذیب نشده اما جزئیاتی هم بیرون نیامده است. تنها گفته شده که طرفین به توافقاتی رسیده‌اند.»
ساداتیان خاطرنشان کرد: «این توافقات به طور حاشیه‌ای بر مساله وین نیز تاثیرگذار خواهد بود. دقت داشته باشید که متن گفت‌وگوهای وین حول محور سه بحث ساختاری یعنی آنچه که ایران باید بپذیرد و رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا، بحث حقوقی یعنی نحوه بازگشت آمریکا به برجام و بحث فنی یعنی نحوه برگشت ایران به تعهدات هسته‌ای است. روابط ایران و عربستان در متن این گفت‌وگوها جایی ندارد اما در حاشیه حتما مطرح است.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی در تشریح دلایل عربستان برای پذیرش گفتوگو با ایران، نیز گفت: «عربستان اکنون در یمن به شدت به چالش کشیده شده است. اروپا به خاطر مسائل حقوق بشری فشار جدی به بن‌سلمان میآورد و او که تا حالا فکر می‌کرد با فشار ترامپ و نتانیاهو خواهد توانست ایران را به زانو درآورد، متوجه شده که اشتباه می‌کرد. ایران هم از قبل از گفتوگو استقبال کرده و خواهان درگیری نبوده، لذا فرصتی برای رفع اختلافات فراهم شده است.»
وی در پاسخ به اینکه این شایعاتی که درباره دیدار آقای شمخانی با رییس سیا در عراق منتشر و تکذیب شد، چه ارتباطی می‌تواند به روند بهبود رابطه با عربستان داشته باشد؟ گفت: «همه دیگر قبول دارند که ایران بازیگر منطقه‌ای مستقلی است. یعنی اینطور نیست که بگویند آمریکا چنان و انگلیس چنین کرد. آنها تلاش‌های خود را می‌کنند اما در بحث دیپلماسی و به تعبیر آقای ظریف در بحث میدان، ایران دست بالا را دارد. درست است که فشارهای حداکثری مشکلات اقتصادی گسترده‌ای برای ایران ایجاد کرده، اما کسی نمی‌تواند نفی کند که ایران بازیگر قوی در منطقه است و زیر سایه کشور دیگری کار میکند. ایران خودش تصمیم گرفته و برنامه‌ریزی میکند. ممکن است که اقتضائات منطقه ایجاب کند و انعطاف به خرج داده شود اما در استقلال عمل ایران شکی نیست و نمی‌توان گفت که آمریکا یا دیگری بازیگر اصلی شده است. لذا شایعاتی درباره دیدار شمخانی و رییس سیا و یا عملکرد نماینده انگلیس و… همگی نظراتی است که برخی در تحلیل‌های خود اشاره می‌کنند اما جدی نیست. مساله مهم این است که ایران دنبال برقراری رابطه با همسایگان و بهبود روابط در منطقه است. در اوج درگیری با عربستان هم دست دوستی خود را دراز کرده و موضوع صلح هرمز را مطرح کرد. ایران دنبال تعریف مناسبات امنیتی خاص خود است.»
مذاکرات امنیتی مقدمه مذاکرات سیاسی
قاسم محبعلی مدیرکل پیشین خاورمیانه در وزارت خارجه نیز امید بسیاری به بهبود روابط ایران و عربستان در شرایط فعلی دارد و این امر را ناشی از مقتضیات حاضر و تحولات بین‌المللی می‌داند.
او در گفت‌وگویی با «جهانصنعت» در این باره توضیح داد: «باید بپذیریم که تحولات جدیدی در سطح جهانی و منطقه‌ای جریان پیدا کرده است. به خصوص بعد از روی کار آمدن دولت بایدن و تغییراتی که او درصدد است تا در سیاست خارجی و خاورمیانه‌ای آمریکا ایجاد کند.»
وی افزود: «برای تحلیل دقیق‌تر باید این نکته را مد نظر داشته باشیم که در خاورمیانه جدای از بحران‌های متعددی از جمله مسائل افغانستان، لبنان، یمن و لیبی ما با پنج دسته بازیگر مواجه هستیم که در محیط منطقه و بین‌المللی با هم چالش دارند و ناچار هستند که متناسب با شرایط روند بازگیری خود را به روز کنند.»
محبعلی ایران و عربستان را در گروه بازیگران منطقه‌ای قرار داد و گفت: «هر دو کشور ناگزیر هستند که هم روابط خود را با بازیگران سطح پایین‌تر تنظیم کرده و هزینه بازیگری خود را کاهش دهند و هم با بازیگران سطح بالاتر تعامل کنند.»
این کارشناس مسائل منطقه ادامه داد: «با در نظر گرفتن تحولات بین‌المللی و این ارتباط به بازیگران در گروه‌های مختلف به این نتیجه می‌رسیم که عربستان ناگزیر به تغییر سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خود است. سیاست‌هایی مثل جنگ یمن که امروز به یک جنگ بی‌انتها و بی‌سرانجام تبدیل شده، آن ائتلاف علیه قطر، پیوستن به فشار حداکثری ترامپ علیه ایران و همچنین بستن راه دیپلماسی در قبال ایران. عربستان ناگزیر است که با رفتن ترامپ این سیاست‌ها را مورد بازنگری قرار دهد زیرا آمریکا الان دیگر می‌خواهد به برجام برگردد، می‌خواهد اشتغالات خود را در خاورمیانه کاهش دهد و توجهات خود را به سوی مشغولیت‌های بزرگ‌تر در سطح جهان مثل مساله چین و… معطوف کند. آمریکا دیگر چشم بسته از عربستان حمایت نمی‌کند.»
وی افزود: «از این رو دولت‌های منطقه و بازیگران خردتر مثل عربستان، ایران، عراق، افغان‌ها و حتی گروه‌های زیر دولت اعم از افراطی‌تر‌ها و گروه‌های قومی یا امثال حزب‌الله و حشد الشعبی و… باید سیاست‌های خود را طوری تنظیم کنند که بتوانند منافع خود را حفظ کرده و به حیات خود ادامه دهند. عربستان نیز این هوشیاری را داشته و همانطور که در قبال قطر انجام داد، در قبال ایران نیز مایل است خودش را با شرایط تطبیق دهد تا از تحولات جا نماند. عربستان مایل است همانطور که با آمریکا درحال چالش و گفتوگو است با ایران نیز درحال چالش و گفتوگو باشد و فقط چالش نباشد.»
محبعلی در پاسخ به اینکه مذاکرات امنیتی با مقامات عربستان و یا حتی آمریکا که اخیرا اخباری درباره آن منتشر و بعضا تکذیب شده است، چه نقش و تاثیری در ترمیم روابط دو کشور خواهد داشت؟ گفت: «دقت داشته باشید که آمریکا اگر بخواهد در قضیه یمن پیش برود، به نقش ایران برای ایجاد مصالحه بین یمن و عربستان نیاز دارد. همانطور که در قضیه برجام نیز مساله ایران و عربستان در حاشیه مطرح است و اهمیت دارد. در واقع آمریکایی‌ها می‌خواهند اطمینان پیدا کنند که بعد از کاهش اشتغالات خود در عراق، ایران و… نیروهای خارج از دولت و جریان‌های افراطی مثل سال ۲۰۱۲ که اوباما خواست توجهات خود را از خاورمیانه بگیرد، پدیده‌ای مثل داعش را ایجاد نمی‌کنند.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی ادامه داد: «در بحث برجام نیز تا زمانی که این مسائل حل نشده باشد، نتیجه‌ای به دست نمی‌آید. لذا باید به صورت همزمان به این موضوعات پرداخت. اکنون آمریکا خودش را برای این کار آماده کرده است و ایران هم ناچار است که بپذیرد. از همین رو شاهدیم که اول در سطح امنیتی برای ارزیابی و شناخت همدیگر رایزنی کرده و اگر به توافق و تفاهمی برسند، وارد سطح سیاسی شده، وزارت خارجه و دولت‌ها را وارد می‌کنند. چه بسا که دیدارهایی بین مقامات مسوول و حتی مقامات عالی کشورها برگزار شود. در حقیقت مذاکرات امنیتی در سطوح نیروهای نظامی یا سرویس‌های اطلاعاتی نقش پیشرو را دارند.»
جمع‌بندی
با در نظر گرفتن مجموع این شرایط است که می‌توان به بهبود روابط با عربستان و کشورهای منطقه امیدوار شد. بدیهی است که حل و فصل این قبیل مسائل به ثمربخشی مذاکرات وین نیز کمک خواهد کرد. به هرحال مسائل منطقه‌ای یکی از محورهای مورد توجه اروپا و آمریکاست و انعطاف ایران در این زمینه سبب می‌شود که طرف غربی نیز برای احیای برجام، اصرار کمتری به ورود به موضوعات موشکی و حقوق‌بشری که پیش‌تر گفته، داشته باشد.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :