ضرورت آزادسازی کل اقتصاد کشور/ فشار لابی‌ها جواب داد
به گزارش جهان صنعت نیوز: با این حال مجمع تشخیص مصلحت نظام در جلسه اخیر خود پرونده هشت منطقه آزاد تجاری- صنعتی را بررسی و در نهایت با تاسیس هفت منطقه آزاد جدید موافقت کرد؛ اقدامی که به گفته برخی از مسوولان این استان‌ها می‌تواند کلید گشایش دروازه توسعه اشتغال، تولید و صادرات باشد و احیای دوباره نقش تاریخی استان‌های مورد نظر را در عرصه تجارت و بازرگانی بین‌المللی و منطقه‌ای فراهم کند. اما به باور برخی صاحب‌نظران اقتصادی، این اقدام نه تنها در شرایط فعلی اولویت کشور نبود بلکه می‌تواند روزنه‌های جدیدی را برای فرارهای اقتصادی به وجود بیاورد.
به گفته منتقدان، کارنامه مناطق آزاد تجاری به جز چند نمونه استثنا تاکنون موفق نبوده و موافقت با ایجاد مناطق آزاد تجاری در نتیجه لابی‌گری‌ها و تلاش برخی از نمایندگان مجلس اتفاق افتاده است در حالی که اگر قرار است فضا برای گشایش اقتصادی کشور مهیا شود، باید قوانین مخل کسب‌وکار از بین برود و به طور کلی آزادسازی اقتصاد کشور اتفاق بیفتد تا بتوان زمینه رشد و توسعه در تمامی استان‌های کشور را فراهم کرد. نکته قابل تامل در این خصوص آن است که به تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرد کسری تراز تجاری مناطق در هشت سال اخیر به طور متوسط با کسری ۷۳۳ میلیون دلاری همراه بوده و نسبت سرمایه‌گذاری نیز در مقابل سرزمین اصلی سه درصد بوده است. به این ترتیب می‌توان گفت که این مناطق در ایران با نزدیک به سه دهه فعالیت نتوانسته‌اند آنچنان که مورد انتظار قانونگذار بوده، به اهداف افزایش صادرات، انتقال فناوری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی دست یابند اگرچه در بعد توسعه منطقه‌ای و محرومیت‌زدایی برخی اقدام‌های مثبت انجام شده است.
عملکرد اقتصادی مناطق آزاد نشان می‌دهد که به طور متوسط طی سالهای ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۸ حدودا ۷۱۷ میلیون دلار کالا از مناطق آزاد به خارج صادر و ۱۴۵۰ میلیون دلار کالا وارد این مناطق شده و در نتیجه تراز تجاری مناطق آزاد طی سالهای مورد بررسی به طور متوسط دارای ۷۳۳ میلیون دلار کسری بوده است. همچنین متوسط سرمایه‌گذاری خارجی در مناطق آزاد طی سالهای مورد اشاره حدودا ۲۴۳ میلیون دلار و در سرزمین اصلی ۲۳۱۴ میلیون دلار بوده که نشان‌دهنده عدم موفقیت مناطق آزاد در رسیدن به اهداف اصلی تاسیس این مناطق است. همچنین این مناطق سهم اندکی در تجارت خارجی کشور دارند به طوری که نسبت حجم تجارت خارجی در مناطق آزاد نسبت به سرزمین اصلی به طور متوسط طی سالهای ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۸ حدودا ۲/۳ درصد بوده است. از طرفی شاخص‌های دیگر نیز نشان‌دهنده وضعیت مطلوب در عملکرد این مناطق نیست.
روزنه‌هایی برای فرار اقتصادی
با این حال شاهد این هستیم که مجمع تشخیص مصلحت نظام، پرونده هشت منطقه آزاد تجاری- صنعتی در استان‌های گلستان (اینچه‌برون)، ایلام (مهران)، اردبیل (اردبیل)، سیستان و بلوچستان (سیستان)، کردستان (بانه مریوان)، هرمزگان (جاسک)، بوشهر (بوشهر) و کرمانشاه (قصرشیرین) را بررسی و به غیر از منطقه جاسک در استان هرمزگان، با تاسیس هفت منطقه آزاد جدید موافقت کرد.
در همین خصوص رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین اظهار کرد: با این هفت منطقه آزاد، قریب به ده‌ها منطقه آزاد و ویژه در کشور داریم که روزنه‌هایی ایجاد کرده‌اند که در آنها یکسری فرارهای اقتصادی انجام می‌شود. اگر واقعا اقتصاد ما به شکلی است که تا این میزان قوانین مخل برای کسب‌وکار دارد که مجبور هستیم این تعداد منطقه آزاد ایجاد کنیم، بهتر است که به آزادسازی اقتصاد کشور به طور کلی فکر کرده و در سطح کشور آزادسازی‌هایی انجام دهیم تا مجبور نشویم این تعداد منطقه آزاد ایجاد کنیم.
مجیدرضا حریری در مورد تصویب هفت منطقه دیگر به عنوان منطقه آزاد اقتصادی در جلسه اخیر مجمع تشخیص مصلحت اظهار کرد: یکی از مسائلی که در این مورد مطرح است این است که آیا در حال حاضر اولویت با تصویب مناطق آزاد بوده یا خیر؛ همه منتظر هستند که مجمع تشخیص در مورد لوایح دوگانه مربوط به FAFT تصمیم‌گیری کند تا مشخص شود که پیوستن به FATF چه سرنوشتی خواهد داشت.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد که موضوع FATF بیشتر به مسائل سیاسی و حوزه سیاست بین‌الملل گره خورده و مذاکرات وین و موضوع FATF به نوعی به هم پیوستگی پیدا کرده‌اند، به همین دلیل این موضوع از دستورکار مجمع تشخیص مصلحت خارج شده است. اما باید به شکلی باشد که این تاخیر باعث نشود که حتی اگر در مذاکرات وین به نتیجه رسیدیم در داخل منتظرFATF بمانیم. چون به هر حال دو یا سه ماه نیز طول می‌کشد که مجمع تشخیص مصلحت در این مورد عکس‌العمل داشته باشد.
وی با اشاره به میزان کارکرد مناطق آزاد و ویژه قبلی اضافه کرد: مساله دیگری که اهمیت کمتری نسبت به موضوع قبل ندارد این است که اصلا تاسیس مناطق آزاد دیگر در کشور ما چه مفهومی دارد؟ مناطق آزاد و ویژه قبلی چه اتفاقی را در اقتصاد ما شکل دادند؟ چه کارنامه چهل سالهای از تاسیس مناطق آزاد داریم که حالا می‌خواهیم هفت منطقه دیگر را به این شکل در بیاوریم؟ شکل‌گیری مناطق آزاد در کشور ما به خصوص وقتی که با سرزمین اصلی درگیر می‌شود یعنی این مناطق بخشی از سرزمین اصلی هستند، تبعات مثبتی نداشته است.
کارنامه ناموفق
حریری افزود: برای مثال در خوزستان یا تبریز شاهد بودیم که تردد اتومبیل‌های لوکس در مناطق شهری که در محدوده مناطق اقتصادی قرار می‌گرفتند چه تبعات اقتصادی یا اجتماعی را شکل دادند. از این جهت کارنامه مناطق آزاد و ویژه ما به جز مناطق محدودی برای مثال در عسلویه، کارنامه موفقی نیست. عسلویه در همان تعریفی که برای آن شد کار می‌کند اما در مناطق دیگر تعریفی که برای توسعه صادرات و جذب سرمایه‌گذاری شده بود به صورت واقعی شکل نگرفت بلکه تبدیل به روزنه‌ای برای مبادلات نه‌چندان شفاف شده‌اند.
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با اشاره به اهداف تاسیس مناطق آزاد در جهان گفت: باید دید مناطق آزاد و ویژه در دنیا به چه منظوری ایجاد می‌شوند. یعنی این ابزار در خدمت کدام هدف قرار می‌گیرند؟ این مناطق در اقتصادهای بسته شکل می‌گیرند تا کمی آزادسازی انجام دهند. یعنی این مناطق را شکل می‌دهند تا در آنها قوانین بسته‌ای که در اقتصاد آنها وجود دارد را در این مناطق باز کنند تا ببینند می‌توان آزادسازی را به طور آزمایشی انجام داد و به بقیه مناطق تعمیم داد یا خیر؟
فشار لابی‌ها
حریری در پاسخ به سوالی در مورد انگیزه‌های تاسیس مناطق آزاد جدید در کشور به ایلنا گفت: فشار لابی‌ها در این مورد وجود دارد. این لابی‌ها می‌تواند به صورت محلی باشد که مثلا استاندارها یا نمایندگان آن محل دوست دارند که تحولی در منطقه ایجاد شود و فکر می‌کنند که این کار باعث رشد استان یا منطقه می‌شود. در کنار اینها لابی‌های دیگری هم وجود دارد. قبل از اینکه منطقه آزادی ایجاد شود، کسانی که رانت اطلاعاتی دارند از آن استفاده می‌کنند. برای مثال در بوشهر در ماه‌های گذشته یک مجتمع تجاری بسیار بزرگ وسط بیابان افتتاح شد که بعد این بیابان به منطقه آزاد بدل شد.
وی خاطرنشان کرد: تبدیل برخی مناطق به منطقه آزاد ذی‌نفعانی دارد که بخشی از آنها صادقانه فکر می‌کنند که برای منطقه خود کار مفیدی کنند که آنها هم اشتباه کرده چراکه ممکن است یک نقطه آباد شود اما برای تصمیم‌گیری باید مجموعه سپهر اقتصادی کشور را در نظر گرفت. برخی هم از این موضوع سوءاستفاده می‌کنند. یعنی عده‌ای با نیت خیر و عده‌ای با هدف سوءاستفاده این مناطق را به منطقه آزاد یا ویژه تبدیل می‌کنند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهسیاسیلینک کوتاه :