هوش مصنوعی در خدمت روح بشر
البرز آصفی * شاید زمانی که کامپیوتر‌ها اختراع شدند کسی به این موضوع فکر نمی‌کرد که آنها می‌توانند آنقدر پیشرفته شوند که بتوانند پیچیده‌ترین مفهوم جهان هستی یعنی روح بشر را بشناسند، زوایای گوناگونش را تحلیل کنند و حتی برای درمان آلامش نسخه تجویز کنند.
موضوع این مقاله این است که هوش مصنوعی و نمودهای آن از جمله واقعیت مجازی و دیپ‌فیکینگ چگونه می‌توانند به کمک سلامت روحی و جسمی بشر بیایند؟
واقعیت مجازی یکی از انواع شبیه‌سازهای کامپیوتری است که فرد استفاده‌کننده با کمک وسایلی مثل عینک ایمنی مانیتوردار و یا دستکش‌هایی که مجهز به انواع سنسورهاست می‌تواند خود را در محیطی سه‌بعدی تصور کند و با آن ارتباط برقرار کند. در اینجا دو پرسش مطرح می‌شود: اول اینکه واقعیت مجازی چگونه کار می‌کند؟ و دوم، واقعیت مجازی‌تراپی چگونه می‌تواند مفید باشد؟
ساز‌و‌کار واقعیت مجازی این‌گونه است که به طور خاص از تکنولوژی‌ای به نام ردیابی سر استفاده می‌کند. به این ترتیب که هنگامی که عینک روی چشم‌ها قرار گرفته، با تغییر جهت سر، زاویه و عمق دید تغییر می‌کند. این تکنولوژی با وجود نقص‌هایی که با آن روبهرو است (مثلا به وجود آمدن اختلال در صورت تغییر جهت سریع سر) ولی در کل رو به پیشرفت است. در حالی که مانیتور‌های سه‌بعدی دایره دید محدود ۱۲۰ درجه را ارائه می‌کنند، واقعیت مجازی این دید را به ۳۶۰ درجه رسانده است.
همچنین از مادون قرمز برای تشخیص حرکات چشم و برآورد عمق تصاویر استفاده می‌شود.
پرسش دومی که مطرح شد این بود که واقعیت مجازی چگونه می‌تواند مفید واقع شود؟
درمان طیف بسیاری از بیماری‌های ذهنی از جمله مواردی است که واقعیت مجازی کارایی خود را نشان می‌دهد. از مشکلات سوء‌تغذیه‌ای گرفته تا فوبیا و اضطراب و ناراحتی‌های پس از یک سانحه (برای مثال کاهش درد قربانیان آتش‌سوزی و سوختگی).
تا پیش از واقعیت مجازی، معالجه بیماران اینچنینی از طریق صحبت با آنها و نشان دادن عکس‌هایی در ارتباط با مشکلشان بود ولی با استفاده از این تکنولوژی توضیح و توصیف و تفسیر بیماری آسان‌تر شده است.
برای مثال افرادی که ترس از ارتفاع دارند با استفاده از عینک‌های واقعیت مجازی می‌توانند با ترسشان روبهرو شوند و یا اگر فوبیای حشرات دارند می‌توانند با این ترس مقابله کنند؛ به این‌گونه حشره به صورت غیرواقعی ولی در ابعاد طبیعی به آنها نمایش داده می‌شود و حتی آنها می‌توانند حشره را روی پوست خود حس کنند.
واقعیت مجازی در ثبت و بازبینی و بررسی مجدد اتفاقات درون اتاق درمان نقش موثری را ایفا می‌کند. روان‌درمانگر یا مشاور می‌تواند نظارت دقیق‌تری بر آنچه بر روند درمان می‌گذرد، داشته باشد. می‌تواند تصاویر مجازی را تنظیم کند (برای مثال از شدت آنها بکاهد یا بر آنها بیفزاید). همچنین در این بین، تمام طول درمان با بهترین کیفیت ضبط می‌شود.
واقعیت مجازی از دو مسیر به روند درمان کمک می‌کند. اول اینکه به مغز القا می‌کند چیزهایی که می‌بیند یا حس می‌کند واقعی است. محققان دریافته‌اند تجربه‌هایی که از این طریق به دست می‌آیند، بعد از اتمام مراحل درمان حداقل برای زمان کوتاهی راهگشا هستند. ولی اگر در طول زمان بیشتری بررسی شوند می‌بینیم که در مغز حک شده و بیمار اگر بعدا دوباره در زندگی‌اش با آنها مواجه شود می‌تواند از پس حل کردنشان برآید.
دومین مسیر، بهره بردن از یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز مغز به نام «بازآموزی» است. با کمک این ویژگی مغز می‌تواند واکنش‌هایش نسبت به ترس را تغییر دهد. با تکرار مداوم و از سر عمد پدیدآوردن موقعیت‌های ترسناک برای مغز (پدیده‌ای که به آن عادی‌سازی می‌گوییم) به کورتکس پیشانی این را القا می‌کنیم که حساسیت کمتری نسبت به ترس به خرج دهد و این‌گونه در طول زمان ترس درمان می‌شود.
مثال جالب دیگری برای استفاده بهینه از واقعیت مجازی، سفر در طول مناطق جغرافیایی و زمانی است.
با شیوع پاندمی کرونا و بسته شدن راه‌های مسافرت و بازدید از مناطق گوناگون، واقعیت مجازی این امکان را پدید آورده که بتوان در هر جا و تنها با داشتن عینک‌های مخصوص بازدید از مکان دلخواه را داشته باشیم.
برای مثال مسوولان سایت گردشگری بنای کولوسئوم در رم (کشور ایتالیا) این امکان را فراهم کرده‌اند که می‌توان با زدن عینک مخصوص به بازدید از کولوسئوم حتی در زمان باستان نیز پرداخت و جای‌جای آن را دید.
یکی دیگر از تکنولوژی‌های جدید، «دیپ‌فیک» یا «جعل عمیق» است. این تکنولوژی که برپایه «یادگیری عمیق» است توانایی آن را دارد که تصویر و صدای افراد را بسیار دقیق شبیه‌سازی کند.
همانند تمام جنبه‌های دیگر دانش خصوصا علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی که می‌توانند مثل چاقو برای مقاصد مفید و مضر استفاده شوند، دیپ‌فیک نیز از این قاعده مستثنا نیست.
از تکنولوژی دیپ‌فیک می‌توان برای ارتباط گرفتن با افراد از‌دست‌رفته استفاده کرد.
اشتباه نکنید! اینجا سخنی از احضار ارواح نیست بلکه این تکنولوژی کمک می‌کند تا با شبیه‌سازی چهره و حالات دقیق آن و نیز صدای فرد فوت‌شده ما دوباره بتوانیم آن فرد را کنار خود داشته باشیم. در ویدئویی که اخیرا در شبکه‌های اجتماعی وایرال شده بود مادری که فرزندش را از دست داده بود به کمک عینک واقعیت مجازی و تکنولوژی دیپ‌فیک با کودکش ارتباط می‌گرفت و صحبت می‌کرد.
یکی دیگر از مواردی که هوش مصنوعی در رابطه با روح بشر مورد استفاده قرار می‌گیرند اپلیکیشن‌هایی هستند که مبتنی بر یادگیری عمیق و ارتباط مستمر با فرد استفاده‌کننده با او دوست می‌شوند و به نوعی جای خالی دوست را برایش پر می‌کنند. از جمله این اپلیکیشن‌ها می‌توان به رپلیکا اشاره کرد.
موارد استفاده از هوش مصنوعی برای شناخت و کمک به روح پیچیده بشر و نیز درمان بیماری‌های آن، به این اندک موارد خلاصه نمی‌شود. شرح بیشتر کاربرد‌های هوش مصنوعی را به مقاله‌های بعدی موکول می‌کنیم.
* فعال حوزه دیجیتال
عمومیلینک کوتاه :