آیا گشایش‌های بزرگ برجامی در راه است؟
دکتر صلاح‌الدین هرسنی * سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در جدیدترین اظهارات مرتبط با نشست‌های اخیر وین اعلام کرده که آمریکا بخش عمده‌ای از آنچه مورد نظر ایران بوده را قبول و با لغو عمده‌ای از تحریم‌ها موافقت کرده است. او همچنین اعلام کرده که گفت‌وگوها در وین وارد فاز نگارش در حوزه هسته‌ای و رفع تحریم‌ها شده و دستورالعمل‌هایی که در تهران تهیه می‌شود، چارچوب گفت‌وگوهای وین است.
به این ترتیب و آنگونه که سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده است، باید در روز‌های آینده شاهد گشایش‌های بزرگ برجامی زیر سایه نشست‌های وین باشیم، چراکه شرط ایران در بازگشت به تعهدات برجامی، لغو همه تحریم‌های مغایر با برجام از سوی واشنگتن بوده و واشنگتن نیز در شرایط حاضر اقدام عملی را برای لغو تحریم‌ها در دستور کار قرار داده است. حال با توجه به قبول و آمادگی واشنگتن در لغو تحریم‌هایی چون تحریم مالی و بانکی، تحریم فروش نفت و همچنین آزادسازی پول‌های بلوکه‌‌شده ایران، آیا می‌توان مذاکرات وین را شرط بازگشت‌پذیری به برجام و در نتیجه احیای برجام دانست؟
اگرچه مذاکرات و نشست‌های وین را باید شرط بازگشت‌پذیری برجام دانست اما کمی ساده‌انگاری است که بخواهیم شاهد اقدامات یکجانبه واشنگتن در لغو برجام‌ها بدون اخذ امتیازات از تهران باشیم. این وضعیت به معنای آن است که بازگشت به برجام و در نتیجه احیای برجام، محتاج بازه زمانی بیشتری است و در کوتاه‌مدت نمی‌توان امیدی به احیای برجام داشت. یکجانبه نبودن اقدامات واشنگتن در لغو تحریم‌ها مربوط به ذات و ماهیت ساختاری مذاکرات وین است. آنگونه که از ذات و ماهیت ساختاری مذاکرات وین پیداست، این مذاکرات گام به گام و مرحله به مرحله بوده و هر اقدامی برای بازگشت به برجام، اقدام مساعد طرف دیگر را در تعهدات برجامی ضروری می‌کند. تحت این شرایط بازگشت واشنگتن به برجام یا همان لغو تحریم بدون گرفتن امتیاز از تهران نخواهد بود. در واقع الگوی گام به گام حاکم بر مذاکرات وین سبب خواهد شد که تهران در ازای گرفتن امتیازاتی در این مذاکرات، امتیازاتی را نیز به واشنگتن بدهد. از طرف دیگر، از آنجایی که مبنای مذاکرات برای تیم مذاکره‌کننده دستورالعمل‌های تهران می‌باشد ممکن است این دستورالعمل‌ها اجرای گام به گام تعهدات را برای تهران سخت کند به این معنی که اجازه ندهد تهران امتیازاتی را به واشنگتن بدهد. تحت این شرایط امید به حصول نتایج مطلوب در کوتاه‌مدت، ممکن نخواهد بود و این در شرایطی است که تیم سیاست خارجی آمریکا هیچ‌گونه عجله‌ای برای رسیدن به نتایج زودهنگام ندارند و از همه مهم‌تر آنکه تیم سیاست خارجی قطعا برجام‌پلاس یا همان برنامه‌های موشکی و رفتار‌های منطقه‌ای و محتملا مسائل حقوق بشری را در روند مذاکرات در دستور کار قرار خواهند داد. در واقع برجام‌پلاس در شرایطی قرار است در دستور کار مذاکرات وین قرار گیرد که تهران هیچگاه آن را قابل مذاکره نمی‌داند. بنابراین کمی زود است که بخواهیم شاهد گشایش‌های برجامی بزرگ در نشست‌های وین باشیم.
* کارشناس علوم‌سیاسی
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :