توپ در زمین اروپا
جهان صنعت نیوز| داستان راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی اروپا با ایران زمانی آغاز شد که سال گذشته و در چنین روزهایی دولت آمریکا از تعهداتش نسبت به برجام سر باز زد و دست به سلسله سیاست‌های تحریمی علیه بازار نفت ایران زد. این تحریم‌ها ابتدا هر چند محدود، اما در ادامه با سیاست‌های آمریکا دامنه گسترده‌تری به خود گرفت.
با این حال در زمان خروج یکجانبه آمریکا از برجام، کشورهای اروپایی از حمایت همه‌جانبه از ایران خبر دادند و اعلام کردند به همه تعهدات خود در قبال برجام عمل خواهند کرد.
اما این موضوع در حالی که در هفته‌های آغازین خروج آمریکا از برجام مورد بحث قرار گرفت، هنوز به مرحله نهایی نرسیده و طولانی شدن زمان اجرای سازوکارهای ویژه اروپا با ایران معنایی جز وقت‌کشی آنان برای دستیابی به منافع‌شان ذیل سیاست‌های آمریکا ندارد.
این کانال ویژه مالی که قرار بود بین کشورهای اروپایی و ایران تشکیل شود، به دنبال ایجاد سازوکاری برای نقل‌وانتقالات راحت مالی و تجارت این کشورها با ایران بود. از آنجا که راه‌اندازی این سازوکار با واکنش‌های زیادی از سوی آمریکا همراه بوده است، به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی تامین منافع خود در قبال ارتباط موثر با آمریکا را از برقراری روابط موثر با ایران ارجح می‌دانند.
آنچه بر ایران گذشت
در بررسی آنچه در طول سال گذشته بر ایران و کشورهای اروپایی گذشت، باید گفت در گام نخست، فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از راه‌اندازی کانال مالی موسوم به SPV برای تجارت با ایران از آبان‌ماه سال گذشته خبر داده بود که این اقدام هیچ‌گاه محقق نشد. پس از آن پایان سال ۲۰۱۸ میلادی دومین تاریخی بود که برای راه‌اندازی این کانال اعلام شد و باز هم قول اروپایی‌ها قول نبود.
بر این اساس به درازا انجامیدن راه‌اندازی کانال مالی مشترک بین ایران و اروپا در طول مدت بازگفته با واکنش‌های بسیاری از سوی مسوولان داخلی همراه شد، با این حال اروپایی‌ها با تاکید بر راه‌اندازی این سازوکار سعی داشتند ایران را نسبت به حفظ تعهداتش نسبت به برجام متقاعد کنند.
آنچه در ادامه از سوی اروپایی‌ها مطرح و عاید ایران شد، حدود سه ماه پیش اتفاق افتاد. بر این اساس اروپایی‌ها از راه‌اندازی یک سازوکار مالی برای تجارت با ایران خبر دادند و در همین راستا شرکتی با عنوان INSTEX به میزبانی فرانسه، مدیریت آلمان و نظارت انگلیس ثبت و از ایران نیز خواسته شد تا شرکت متناظر آن را در ایران به ثبت برساند.
تلاش بی نتیجه
این کار حدودا یک ماه پس از اعلام اروپایی‌ها انجام شد و شرکت «ساتما» به عنوان شرکت متناظر اینستکس در ایران به ثبت رسید. اما با وجود ثبت شرکت‌های متناظر این سازوکار ویژه مالی، تلاش دو طرف بی‌نتیجه ماند و عملا خبری از راه‌اندازی کامل کانال مالی اروپا با ایران نشد.
اما این جریانات در حالی اتفاق افتاد که اروپایی‌ها اعلام کردند ایران باید تمام قوانین مربوط به اقدام ویژه مالی را بپذیرد. بر این اساس آنها با دادن اولتیماتوم به ایران برای پیوستن به گروه ویژه مالی FATF و رعایت تمامی قوامین مرتبط با آن اعلام کردند که اگر ایران از این موضوع سر باز زند، در فهرست سیاه این گروه ویژه مالی قرار می‌گیرد و روابط بانکی و مالی ایران با دیگر کشورها ناممکن خواهد شد.
چنین جریاناتی در حالی در ایران اتفاق می‌افتد که با وجود گذشت چند ماه از ثبت شرکت ساتما در ایران، کشورهای اروپایی هنوز به تعهدات‌شان در قبال برجام عمل نکرده‌اند و بر این اساس راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی با ایران هنوز هم در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
اقدام متقابل ایران
از سوی دیگر حذف معافیت‌های مالی ایران برای فروش نفت و تشدید تحریم‌ها علیه بازار اقتصادی ایران از سوی آمریکا نیز آن سوی ماجراست. بر این اساس و در حالی که اروپا با وجود گذشت یک سال از عمل به تعهداتش در قبال برجام طفره می‌رود، ایران با دادن اولتیماتوم ۶۰ روزه به اروپا و توقف برخی از تعهداتش نسبت به برجام، نسبت به سیاست‌های طرف مقابل واکنش نشان داده است.
بر این اساس حسن روحانی، رییس جمهور هفته گذشته اعلام کرد که به طرف مقابل یعنی پنج کشور اعلام کردیم اگر آنها ظرف ۶۰ روز پای میز مذاکره آمدند و با آنها صحبت کردیم و به نتیجه رسیدیم و به منافع اصلی‌مان مخصوصا نفت و بانک به عنوان دو مورد از منافع مهم دست یافتیم، به نقطه اول و به شرایط ۱۷ اردیبهشت ۹۸ برمی‌گردیم ولی اگر در پایان ۶۰ روز به نتیجه نرسیدیم اقدام دیگری را آغاز خواهیم کرد. توافق در برجام بر این مبنا بوده که غنی‌سازی خود را در سطح ۶۷/۳ نگه داریم و از این اقدام خودداری می‌کنیم یعنی دیگر سطحی برای ما مطرح نیست.
حق قانونی
وی با اشاره به اینکه امروز در چارچوب برجام ضمن استفاده از حق قانونی خود برای بهره‌گیری از یک مرحله، ۶۰ روز هم به دوستان‌مان مهلت دادیم، گفت: امیدوارم در این ۶۰ روز بتوانیم با مذاکرات سازنده به نقطه مطلوب برسیم.
روحانی در ادامه خطاب به کشورهای دوست و به پنج کشور باقیمانده، با تاکید بر اینکه در چارچوب برجام آماده مذاکره هستیم، گفت: نه یک کلمه کم و نه یک کلمه اضافه. برجام، همان برجام است و تغییر نمی‌کند اما حاضریم برای اجرایی شدن بهتر آن و اجرای تعهدات شما و شکل اجرای تعهدات، پای میز مذاکره بنشینیم.
رییس‌جمهور با بیان اینکه باز هم با قانون و منطق حرف می‌زنیم، گفت: از روز اول تاکید کردم و امروز هم تاکید می‌کنم که برجام یک توافق برد- برد بوده و اجازه نمی‌دهیم آمریکا این توافق برد- برد را به برد- باخت تبدیل کند.
فرصت ۶۰ روزه ایران به آمریکا در روزهای گذشته هرچند با واکنش‌های منفی از سوی آمریکا همراه شده است، با این وجود کشورهای اروپایی در این میان با درخواست فرصتی چهار ماهه از عمل به تعهدات‌شان در قبال برجام خبر داده‌اند.
شرط ایران برای ماندن در برجام
با این حال و در کنار فرصت ۶۰ روزه به اروپا، دولت ایران در تماس با مقامات اروپایی، صادرات ۵/۱ میلیون بشکه نفت در روز و دسترسی کامل به دلارهای نفتی خود را به‌عنوان دو شرط باقی‌ماندن در برجام تعیین کرده است. این رقم در دیدار اخیر مقامات ایران و غرب با حضور محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران اعلام شده ولی مکتوب نشده است.
اما در واکنش به آنچه اروپایی‌ها آن را عمل به تعهدات برجامی و تلاش برای راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی با ایران می‌خوانند، رییس کل بانک مرکزی با تشریح آخرین وضعیت عملیاتی کردن فعالیت سازوکارهای «اینستکس» و «ساتما» اعلام کرد هم‌اکنون توپ در زمین اروپاست.
براساس گفته‌های عبدالناصر همتی، «از حدود یک سال پیش اروپا دنبال یک سازوکار مالی برای انجام تجارت با ایران بود تا اینکه بالاخره سه ماه پیش آن را معرفی کرد.
نزدیک دو ماه است سازوکار متناظر با آن، تحت عنوان سازوکار تجارت و تامین مالی «ساتما»، در تهران تاسیس و مدیران آن به اروپایی‌ها معرفی شده‌اند. تکرار مداوم جملاتی نظیر دنبال سازوکار مالی بودن، از سوی مسوولان اروپایی، گزاره‌ای تکراری و نخ‌نما شده خواهد بود.
صادرات کالاهای اساسی
ساده‌ترین کار برای عملیاتی کردن فعالیت سازوکارهای «اینستکس» و «ساتما»، برداشت نفت توسط شرکت‌ها و نهادهای اروپایی یا اعطای یک خط اعتباری به صادرکنندگان اروپایی برای شروع صادرات به ایران است.»
در این شرایط رییس کل بانک مرکزی خطاب به کشورهای اروپایی اعلام کرد اگر نگران واکنش آمریکا در مورد نوع کالاهای صادراتی به ایران هستند، می‌توانند توانایی خود را با صدور کالاهای اساسی و دارو تست کنند.
بر این اساس و بنا بر توصیه همتی، اولین قدم اروپایی‌ها برای عمل به تعهدات برجامی می‌تواند صدور کالاهای اساسی و دارو به ایران باشد؛ اقلامی که بنا بر آنچه دولت آمریکا اعلام کرده زیر فشار تحریم‌ها قرار نخواهند گرفت.
بر این اساس اگر اروپا به دنبال راه‌اندازی سازوکار ویژه مالی با ایران است و از تلاش خود برای بهبود روابط ملی و تجاری با ایران طفره نمی‌رود، ایجاد کانالی برای صدور کالاهای اساسی و دارو می‌تواند بیانگر عمل آنان به تعهدات برجامی باشد، در غیر این صورت نباید این واقعیت را انکار کرد که اروپایی‌ها هیچ‌گاه منافع خود را زیر سایه آمریکا به تقویت روابط با ایران ترجیح نخواهند داد!
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانصنعت و معدنلینک کوتاه :