اثر تمدید توافق ایران و آژانس در سرنوشت برجام

محمدجواد جمالی‌نوبندگانی * خبرهایی که از مذاکرات وین به گوش می‌رسد، نشان می‌دهد مواضع اعلامی دو طرف ایرانی و غربی با اقداماتی که صورت می‌گیرد بعضا یکسان نیست. یعنی مواضع اعلامی و اقدامی متفاوت است و برای اینکه جو مذاکرات مثبت نشان داده شود اخبار به‌گونه‌ای متفاوت منتقل می‌شود تا به جمع‌بندی نهایی برسند.

شواهد امر نشان می‌دهد آمریکایی‌ها به دلایل مختلف هنوز آمادگی لازم را ندارند که به خواسته‌های مشروع ایران پاسخ مثبت بدهند. فشارهای داخلی مخالفان برجام و جمهوریخواهان خواستار کناره‌گیری بایدن از مذاکرات از یک سو و تلاش صهیونیست‌ها و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس از سوی دیگر، شرایط را برای بازگشت بایدن به برجام سخت کرده است. به همین دلیل عجله‌ای برای تحقق این امر ندارند.

از سوی دیگر به دلیل خوشبینی بیش از حد مقامات ایرانی، در مذاکرات اولیه به بار حقوقی کلمات توجه نشده است. به همین دلیل مسوولان گاهی خبر از رفع تحریم‌ها می‌دهند در حالی که رفع تحریم با برداشتن تحریم متفاوت است و تعلیق با لغو تحریم هم فرق دارد. بنابراین بهتر است مقامات داخلی به معنای واقعی کلمات که در حقوق بین‌الملل به آن استناد می‌شود توجه کنند و بر اساس آن برای مردم توضیح دهند که چه اتفاقی در حال رخ دادن است. در حالی که مقامات داخلی سخن از رفع تحریم می‌زنند، مقامات آمریکایی به نحوی سخن می‌گویند که گویی هنوز در نقطه آغاز مذاکرات قرار داریم. حرف آنها بازگشت همزمان به برجام است در حالی که آمریکایی‌ها به صورت یک‌جانبه از برجام خارج شده‌اند، از حیث منطق و بار حقوقی، آنها باید اول به این توافق بین‌المللی و تعهدات برجامی بازگردند. پس این حرف بلینکن مبنی بر همزمانی ورود ایران و آمریکا به برجام، حرف بی‌منطقی است که نباید تا این حد بر آن پافشاری کنند.

 البته برای پیشبرد روند مذاکرات و به نتیجه رسیدن آن تا یک ماه دیگر توافق ایران و آژانس بین‌المللی تمدید شد که نشانگر حسن‌نیت ایران است. هر چند مجلس ایران هم مثل مخالفان آمریکایی برجام که به دولت بایدن فشار می‌آورند و آنها از آن فشار در مذاکرات استفاده می‌کنند، آنها هم از تمدید توافق خوشحال نیستند و طرف‌های ایرانی هم باید این فشارها و مخالفت‌های مجلس به موضوع احیای برجام را به میز مذاکره برای گرفتن امتیاز از طرف‌های غربی بکشانند.

در نهایت از آنجا که موضوع آژانس با ایران صرفا فنی نیست و موضوعات سیاسی بر آن خیلی تاثیرگذار است، این همراهی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تمدید یک‌ماهه توافق، می‌تواند بر تعیین سرنوشت مذاکرات اثرات مثبت داشته باشد. یعنی چه بخواهیم و چه نخواهیم مذاکرات وین بر موضوع انتخابات ایران اثرگذار است و هم طرف ایرانی و هم غربی ملاحظاتی درباره انتخابات دارند. پس ممکن است مذاکرات را به سمتی پیش ببرند که توافقی درآستانه انتخابات ریاست‌جمهوری صورت بگیرد و این موضوع دور از ذهن نیست.

* نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم