مرحله حساس
قاسم محبعلی * توافق میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تمدید شد زیرا در غیر این صورت امکان ادامه مذاکرات برای احیای برجام باقی نمی‌ماند. میل به ادامه و حصول به نتیجه اما سبب شد که یک فرجه یک‌ماهه در نظر گرفته شود. مقامات و مسوولان نیز عموما آنچه تاکنون در این مذاکرات گفته و شنیده‌اند را مثبت و سازنده ارزیابی می‌کنند. با این وجود شاهد تنشی لفظی بین محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان و همتای آمریکایی او بودیم. خطاب قرار دادن بایدن و اصرار به بی‌ثمر بودن سیاست فشار حداکثری آن هم با این لحن از سوی مقامات ایران، نشانه آن است که مذاکرات در نقطه حساس و کلیدی قرار دارد.
مساله فعلی و اصلی این است که کدام دسته از تحریم‌ها در شرایط موجود می‌تواند در قبال بازگشت ایران و آمریکا به برجام، لغو شود.
باید دقت کرد که وقتی از تحریم سخن می‌گوییم، حرف از تحریم‌هایی است که در سال ۲۰۱۵ و با امضای برجام برای رفع آن توافق شد و آمریکا نیز آمادگی رفع آن را در راستای احیای برجام دارد. در عین حال حرف از گروه دیگری از تحریم‌هاست که به خاطر مسائل موشکی، سیاست‌های خاورمیانه‌ای، تروریسم، حقوق بشر و… بر ایران اعمال شده است.
در جریان توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ توافقی برای رفع این گروه از تحریم‌ها صورت نگرفته است. ضمن آنکه بعدتر کنگره آمریکا قانونی را در رابطه با تحریم‌های جامع ایران، روسیه و کره شمالی تصویب کرد که طبق آن نهادهای جدیدی مثل سپاه پاسداران مشمول تحریم شدند. ترامپ نیز تحت عناوین جدیدی برخی افراد و نهادهای ایران را تحریم کرد که از قضا تعدادشان زیاد است.
مساله‌ای که این روزها محل اختلاف است همین تفاوت بین این دو گروه تحریمی است. آمریکا برای رفع تحریم‌های برجامی آمادگی دارد اما طبعا بخشی از تحریم‌ها مثل تحریم‌های نفتی، بانکی و یا تحریم‌هایی که به شرکت‌های خصولتی و نهادهای حاکمیتی مثل ستاد اجرایی فرمان امام مربوط می‌شود یا برخی شخصیت‌های تراز اول مثل فرماندهان سپاه، رییس قوه قضاییه و… که تحریم هستند را مشمول لغو تحریم نمی‌داند.
احتمالا این مساله برای مذاکره‌کنندگان ایرانی بسیار حساس است که همه تحریم‌ها لغو شود و همین مساله نیز دست‌انداز و چالشی در مسیر مذاکرات فعلی ایجاد کرده است. این وضعیتی است که برای حل‌وفصل به تصمیمات بزرگ طرفین نیاز است. بایدن اگر خواهان حل مشکل باشد باید نرمش به خرج داده و کنگره را نیز راضی کند. در این سوی قضیه نیز چون مسائل در اختیار دولت و وزارت امور خارجه نیست، مقامات عالیه باید شرایط را درک کرده و برخی مسائل ار بپذیرند.
بنده اطلاعی از محتوای مذاکرات انجام‌شده ندارم اما برداشتم این است که اولا تنش لفظی موجود ناشی از این وضعیت است. ثانیا در نتیجه همین اوضاع ایران خواسته که مذاکرات را تمدید کند و در راستای آن با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک توافق یک‌ماهه دیگر کرده است.
طرفین مذاکره‌کننده به پایتخت‌ها رفته‌اند تا بر اساس وضعیت فعلی دستورالعمل‌های لازم و جدید را بگیرند؛ دستورالعمل‌هایی که نقش تعیین‌کننده در نتیجه نهایی خواهد داشت.
به اعتقاد من می‌توان انتظار داشت که در پی تداوم رایزنی‌ها، بخشی از تحریم‌ها که همان تحریم‌های برجامی است، لغو شود و دولت بایدن در این رابطه انعطاف به خرج بدهد. اما اینکه تصور کنیم همه تحریم‌ها لغو خواهد شد، زیاد به نظر می‌رسد.
* دیپلمات پیشین
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :