نرخ سود بین‌بانکی به کمترین میزان خود در هشت ماه اخیر رسید
به گزارش جهان صنعت نیوز: نرخ سود بین‌بانکی در ماه‌های اخیر با هدف خروج بازارهای بی‌رمق اقتصادی از وضعیت رکودی روی ریل کاهشی قرار گرفت. به گواه کارشناسان و صاحب‌نظران این کاهش در برهه کنونی مقاومت نرخ تورم در سطوح بالای ۴۰ درصدی را بالاتر برده و کمکی به بهبود وضعیت بازار پول نکرده است. در عین حال واکنش بازارهای مالی به این تغییر نیز مثبت نبوده و ریزش بورس کماکان ادامه دارد. هرچند مقام پولی هدف از اجرای این سیاست را کنترل نقدینگی و مهار رشد نقدینگی اعلام کرده، اما این کاهش در واقع به نرخ‌های بهره بازار جهت می‌دهد و آنها را نیز در مسیر کاهشی قرار می‌دهد، به این ترتیب احتمال خروج سرمایه از بانک و ورود آن به بازارهای موازی در این شرایط تقویت می‌شود. هرچند سرعت کاهش این نرخ بسیار پایین است، اما حفظ روند کاهشی آن مقاومتی است در برابر تصمیم نظام بانکی برای افزایش نرخ سود.
تصویر بازار پول
سیاستگذار پولی طی ماه‌های گذشته تصویر جدیدی از وضعیت بازار پول ارائه داده است. نرخ سود بین‌بانکی ابزار جدیدی است که مقام پولی از آن برای جهت‌دهی به بازار پول استفاده می‌کند و بر همین اساس نیز نرخ سود را در برهه‌های مختلف زمانی در مسیر کاهشی یا افزایشی قرار می‌دهد. بررسی وضعیت تغییرات این نرخ نشان می‌دهد که سال گذشته و با تصمیم بانک مرکزی نرخ سود بین‌بانکی به بالاترین میزان خود رسید. برای مثال در آبان ماه سال گذشته این نرخ به ۲۲ درصد رسیده بود، این در حالی است که در ابتدای سال گذشته این نرخ زیر ۱۵ درصد قرار داشت. بانک مرکزی دلیل رشد نرخ بهره در بازار بین‌بانکی را کمبود نقدینگی و وجود محدودیت در استفاده از اوراق دولتی در این بازار عنوان کرده بود. با این استناد سیاستگذار تصمیم خود مبنی بر افزایش نرخ سود در بازار بین‌بانکی را اجرایی کرد تا نیاز بانک‌ها برای ایفای تعهدات خود در زمینه بنگاه‌های زودبازده مرتفع شود. در حال حاضر نیز نرخ سود بین‌بانکی به ۲۴/۱۹ درصد رسیده که کمترین مقدار در هشت ماه اخیر محسوب می‌شود. بالا بودن نرخ سود بین‌بانکی اما چه معنایی دارد؟
جهت‌دهی به نرخ سود بانکی
به طور کلی نرخ بهره در بازار بین‌بانکی نرخی است که می‌تواند به نرخ سود در سایر بازارها جهت بدهد. این نرخ در واقع همان قیمت ذخایر بانک‌هاست. زمانی که بانکی در پایان مدت دوره مالی خود دچار کسری ذخایر می‌شود از بانک‌هایی که منابع مازاد در اختیار دارند استقراض می‌کند. بانک مرکزی نیز یکی از گزینه‌هایی است که بانک‌ها می‌توانند از آن برای تامین نیازهای مالی خود استقراض کنند. زمانی که نرخ سود در بازار بین‌بانکی کاهش می‌یابد نظام بانکی را در عملیاتی کردن تصمیمات جدید خود، یعنی تغییر نرخ سود سپرده و تسهیلات یاری می‌دهد. به عبارتی افزایش این نرخ اعلام می‌کند که بانک‌ها می‌توانند نرخ سود بیشتری به سپرده‌گذاران خود پرداخت کنند. همچنین نرخ سود تسهیلات نیز در این شرایط افزایش می‌یابد که خبر خوبی برای وام‌گیرندگان نیست. بالا بودن نرخ سود بین‌بانکی طرفداران زیادی دارد. گروهی بر این عقیده‌اند که افزایش این نرخ به معنای بالا بردن جذابیت بازار پول برای سرمایه‌گذاری است، به طوری که سیستم مکش بازار پول فعال می‌شود و منابع و سرمایه‌هایی که در بازارهای موازی در گردش هستند را جذب می‌کند. این باور در میان این افراد وجود دارد که به دلیل بالا بودن نرخ تورم، نرخ سود نیز باید در سطح بالا و هم تراز با نرخ تورم باشد.
رکوردزنی رشد نقدینگی
بر اساس آخرین برآوردهای اعلامی نرخ رشد نقدینگی در پایان سال گذشته رکورد زده و ۶/۴۰ درصد رسیده است. نرخ رشد پایه پولی نیز از ۲۹ درصد بیشتر بوده است. بانک مرکزی دلایل این رشد را سلطه سیاست‌های مالی دولت بر بانک مرکزی عنوان کرده است. به گفته رییس بانک مرکزی دولت سال گذشته از چند کانال نهاد پولی را به چاپ پول ناچار کرد. نخست از مسیر برداشت از منابع صندوق توسعه ملی و افزایش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی و درنتیجه تامین معادل ریالی این منابع ارزی. دوم نیز مکلف ساختن بانک مرکزی به تامین ریالی منابع دلاری محبوس‌مانده در سایر کشورها که در حال حاضر وجود خارجی ندارند. این دو اقدام منجر شد که نقدینگی به بالاترین سطح خود برسد و رشد عجیبی داشته باشد. در حال حاضر حجم نقدینگی به حدود ۳۴۷۰ هزار میلیارد تومان رسیده که اگر سازوکارهای لازم برای کنترل آن وجود نداشته باشد باید شاهد افزایش بیشتر آن باشیم. بدیهی است هرچه حجم پول بیشتر می‌شود سیالیت نقدینگی نیز بیشتر می‌شود. از آنجا که بازارهای موازی بهترین مامن برای جذب این منابع مالی است تنها بالا بودن نرخ سود بانکی می‌تواند از گردش آنها در این بازارهای جلوگیری کند.
کنترل تورم با ابزار نرخ سود
در عین حال نرخ تورم به بالای ۴۰ درصد رسیده و پیش‌بینی‌ها نیز حاکی از آن است که تورم به پیشروی خود در کانال ۴۰ درصد، حداقل تا پایان نیمه امسال ادامه می‌دهد. در حال حاضر نیز نرخ سود سپرده کوتاه‌مدت ۱۶ و نرخ سود سپرده بلندمدت ۱۸ درصد اعلام شده است. به این ترتیب افرادی که در بانک سرمایه‌گذاری می‌کنند در حقیقت به اندازه فاصله نرخ تورم با نرخ سود در حال زیان هستند. به این ترتیب رای مثبت به افزایش نرخ سود یکی از ضرورت‌های امروز اقتصاد ایران است. همان‌طور که گفته شد وجهه دیگر این موضوع جذب منابع مالی از اقتصاد و کاهش جریان پول در بازارهای موازی است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اقدام بانک مرکزی برای افزایش نرخ سود بین‌بانکی حداقل در نیمه دوم سال گذشته توانست جذابیت بازار پول را بالا ببرد و منابع زیادی را جذب خود کند. یکی از دلایل موفقیت این سیاست را می‌توان به رکود حاکم در بازارهای مالی نیز نسبت داد. بنابراین دو عامل در سال گذشته به کمک بانک مرکزی آمدند و امکان جذب سرمایه و هدایت آن به سمت بانک‌ها را فراهم کردند؛ یکی افزایش نرخ بهره بین‌بانکی و دیگری نیز رکود در دیگر بازارهای مالی.
مخالفان نرخ سود بالا
با این حال این سیاست مخالفانی نیز دارد. فعالان بازار سرمایه معتقدند که افزایش نرخ سود یکی از دلایل ریزش بورس در ماه‌های گذشته محسوب می‌شود. به باور این افراد بانک مرکزی با اجرای این تصمیم زنگ خطر خروج سرمایه از بورس را به صدا درآورد و به این ترتیب خروج نقدینگی از این بازار را ممکن کرد. هرچند به گواه بسیاری از صاحب‌نظران رشد عجیب و غریب بورس در سال گذشته دستوری بود و بنابراین چنین کاهشی دور از انتظار نبود، با این حال بورسی‌ها کماکان بر این عقیده خود استوارند که افزایش نرخ سود می‌تواند وضعیت بازار را بحرانی کند. به نظر می‌رسد تصمیم بانک مرکزی برای کاهش نرخ سود نیز نتیجه این نگاه در بین فعالان این بازار بوده است. سال گذشته اختلافاتی بین رییس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد شکل گرفت که دلیل این اختلاف نیز به تغییرات نرخ سود مربوط می‌شد. گفته می‌شد که وزارت اقتصاد برای آنکه بتواند جان تازه‌ای به بازار سرمایه بدهد و ریزش‌های اخیر این بازار را خنثی کند از بانک مرکزی خواسته که از افزایش بیشتر نرخ بهره بین‌بانکی جلوگیری و روند کاهشی آن را ممکن کند. به این ترتیب بانک مرکزی نیز بنا به درخواست این سازمان اقدام به کاهش تدریجی این نرخ کرد. با این حال این اقدام کمکی به وضعیت بازار سرمایه نکرد و تابلوی این بازار تنها در برخی روزها رنگ سبز به خود دیده است. با این حال بانک مرکزی کماکان در حال کاهش نرخ بهره بین‌بانکی است.
ابهام در اثرگذاری نرخ بهره پایین
یکی دیگر از تغییراتی که در نرخ سود بانکی ایجاد شده حذف سپرده کوتاه‌مدت با دستور بانک مرکزی است. عبدالناصر همتی اخیرا گفته «پرداخت سود سپرده کوتاه‌مدت به تدریج حذف می‌شود و فقط به سپرده‌های بلندمدت و یک‌ساله سود پرداخت می‌شود». سیاستگذار پولی در جمع اعضای بازار سرمایه این مساله را اعلام کرد که به نظر می‌رسد با استقبال خوب فعالان این بازار همراه شده است. بدیهی است حذف این نرخ می‌تواند به هدایت سرمایه‌های موجود در آن به سمت بازار سرمایه کمک کند و گردش نقدینگی در بورس را افزایش دهد. هرچند همه این اقدامات با هدف حمایت از بورس انجام می‌شود اما به نظر می‌رسد که بازگشت بازار سرمایه به وضعیت قبلی خود به راحتی ممکن نمی‌شود. سیاستگذار پولی با این حال در خصوص دلایل کاهش نرخ سود بین‌بانکی به تاثیر آن بر کنترل نقدینگی و مهار تورم نیز اشاره کرده است. با این حال کارشناسان می‌گویند که یکی از راه‌های کنترل نقدینگی و تورم افزایش نرخ سود و جذب سرمایه از بازارهای موازی به سمت نظام بانکی است. در هر صورت باید دید که تغییر نرخ بهره و تداوم آن بر مسیر کاهشی آیا کمکی به بازار پول می‌کند و یا اینکه تنها حرکتی نمایشی در جهت پاسخگویی به خواسته‌های فعالان بازار سرمایه است.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهصنعت و معدنلینک کوتاه :