ورود تجهیزات فرآوری مواد معدنی
به گزارش جهان صنعت نیوز: نکته مهم اینکه اگر قصد داریم از مواد خام به درستی بهره‌برداری کنیم باید به سمت توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری برویم. در واقع توجه به فرآوری موجب می‌شود که ارزش ماده خام چندین برابر شود. هر مرحله که پردازشی روی ماده معدنی انجام می‌شود به همان نسبت ارزش‌افزوده هم بالا می‌رود. هنگامی که ماده خام معدنی فرآوری و به کنسانتره و شمش تبدیل می‌شود در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و تنوع مصرفی آن چندین برابر فعلی می‌شود. «جهان‌صنعت» در این گزارش به پیچیدگیهای خام‌فروشی در ایران و چرایی اجتناب از آن پرداخته است.
ضعف فرآوری
اگر بتوان قیمت ماده معدنی را از یک ریال به ۱۰ریال تبدیل کرد، به طور حتم برای اقتصاد و کشور آینده بهتری را رقم زده‌ایم. درواقع به جای اینکه ماده خام صادر شود، دست به فرآوری زده و همچون کشورهای توسعه‌یافته مثل ژاپن هزاران محصول به فروش می‌رسد، اما دوری از خام‌فروشی در ایران پیچیدگی خاص خود را دارد.
کارشناسان باور دارند دوری از خام‌فروشی تنها در سخن زیباست اما به دلیل ضعف فرآوری چندان عملیاتی نشده است. به طور مثال به وضعیت قیر طبیعی به عنوان یک ماده معدنی می‌توان اشاره کرد. بارها درباره چرایی فروش قیر طبیعی به شکل خام سخن گفته شده درحالی که با فرآوری آن می‌توان حدود ۱۴۰ محصول دیگر را به فروش رساند. به عنوان مثال می‌توان از قیر طبیعی جوهر چاپ پرینتر تهیه کرد. در این رویه باور بر این است که به طور حتم ضعف فرآوری در کشور باعث شده این ماده معدنی به شکل تناژ صادر و به گرم وارد کشور شود.
لزوم تامین زیرساخت‌ها
با توجه به اینکه کشور در شرایط رکود تورمی زیادی قرار دارد، درآمدهای حاصل از نفت کاهش یافته و در افق بلند‌مدت برنامه‌ریزی شده که معدن جایگزین نفت شود، به طور قطع باید استراتژی و سیاست‌هایی به کار گرفته شود تا بتوان مواد معدنی بیشتری تولید و استخراج کرد.
در این روند قبل از تمرکز بر کاهش خام‌فروشی باید زیرساخت‌های لازم برای فعالان حوزه معدن فراهم شود. در این رابطه می‌توان به بحث تکنولوژی، ماشین‌آلات لجستیکی و تولیدی اشاره کرد تا بتوان زنجیره ارزش مواد معدنی را تجهیز و تکمیل کرد. در این روند ابتدا باید امکانات لازم در کشور فراهم و سپس مقررات و دستورالعمل‌هایی اعمال شود تا خام‌فروشی کاهش یابد. به طور مثال کارشناسان مطرح می‌کنند باید کارخانجات را همجوار معدن احداث کرد تا ماده خام به محصول نهایی تبدیل شود. با فرآوری ماده خام صادرات محصول نهایی ارزش‌افزوده بیشتری یافته و ارزآوری بیشتری هم خواهد داشت. به این ترتیب اگر بدون توجه به تامین زیرساخت‌ها با خام‌فروشی مقابله شود تنها به ضرر اقتصاد و کشور حرکت کرده‌ایم.
همچنین گفته می‌شود که باید به فعالان معدنی فرصت، امکانات و تجهیزات لازم برای تجهیز زیرساخت‌ها داده شود. به طور مثال می‌توان از اجازه ورود ماشین‌آلات دست دوم با حداقل هزینه برای معدنکاران یاد کرد. ضمن اینکه شرایطی فراهم شود تا تکنولوژی تولید از کشورهای دیگر وارد ایران شود. در این شرایط است که فعالان حوزه معدن می‌توانند با حداقل هزینه گمرکی و در اختیار داشتن ارز مناسب دست به فعالیت اقتصادی بزنند و به تدریج زیرساخت‌ها را اصلاح کنند.
با مازاد چه کنیم؟!
برخی از کارشناسان باور دارند با اینکه به نظر مخالفان خام‌فروشی احترام می‌گذاریم اما نمی‌توان از خام‌فروشی دست کشید و باید با این موضوع به صورت هوشمندانه برخورد کرد. در رابطه با مثال قیر طبیعی مطرح می‌کنند که هرچند اگر قیر طبیعی فرآوری شود، می‌تواند برای جوهر چاپ در دستگاه کارتریج نیز مورد استفاده قرار گیرد، اما سوال این است که اگر تمامی واحدهای تولیدی دست به فرآوری زده و خوراک لازم واحدهای مختلف را تهیه کنند، با مازاد محصول خام چه باید کرد؟
کارشناسان با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور باور دارند با وجود اعلام آمادگی مشتری خارجی و علاقه‌مندی به خرید مواد خام معدنی کشور باید محصول معدنی را به صورت خام صادر کرد چراکه بازارها منتظر ما نمی‌مانند و در آینده ممکن است یک محصول دیگر را جایگزین ماده خام معدنی ما کنند. اگر امروز مازاد محصول به صورت خام صادر نشود ممکن است ماده معدنی ایران دیگر جذابیتی برای خارجی‌ها نداشته باشد. شاید در دهه‌های آینده محصولات خام ایران دیگر محلی از اعراب برای مصرف‌کنندگان خارجی نداشته باشد. به این ترتیب شعار دوری از خام‌فروشی در چنین شرایطی به نفع اقتصاد ایران نیست.
طبق آمارهای موجود بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیارد دلار ذخیره شناسایی‌شده مواد معدنی در کشور وجود دارد. بنابراین ضمن فرآوری و تامین نیاز داخلی باید بتوان مازاد مواد معدنی را به صورت خام صادر کرد. این در حالی است که مواد معدنی را با شعار زیبای لزوم تمرکز بر فرآوری منهدم می‌کنیم.
جولان سوداگران در خام‌فروشی مواد معدنی
از دلایل ادامه روند خام‌فروشی مواد معدنی در کشور گاهی به حضور دلالان و واسطه‌ها برمی‌خوریم. گفته می‌شود با اینکه سال‌هاست بر اهمیت جلوگیری از خام‌فروشی مواد معدنی تاکید می‌شود اما برخی در قالب دلالان و سوداگران در این بین کارشکنی می‌کنند. پیش‌تر کاظم موسوی نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه کشور ما سرشار از مواهب طبیعی و منابع خدادادی است، گفت: تحریم‌های دشمن به جای خود، اما باید خودتحریمی را کنار بگذاریم و از این مواهب الهی نهایت استفاده را ببریم. وی افزود: تعدیل خام‌فروشی و انضباط‌بخشی به اقدامات علاوه بر اینکه جلوی مفاسد را خواهد گرفت به تامین مواد اولیه برای تولیدات نیز کمک زیادی خواهد کرد.
نایب‌رییس کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به جولان دلالان و سوداگران در زمینه خام‌فروشی اظهار کرد: این افراد به دور از چشم نظارتی مجلس و سازمان بازرسی کل کشور و سازمان‌های بازرسی دولتی این کارها را انجام می‌دهند.
لزوم سیاست‌های تشویقی
در این روند کارشناسان از نبود مشوق‌های صادراتی به عنوان عاملی برای ادامه روند خام‌فروشی به جای صادرات محصولات فرآوری شده، سخن می‌گویند. آنها همچنین بر لزوم سیاست‌های تعرفه‌ای و مالیاتی و حمایت‌های قانونی تاکید دارند. پیش‌تر خداداد غریب‌پور رییس سابق سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران مطرح کرده بود: بحث ممانعت از خام‌فروشی در حال تبدیل شدن به یک فرهنگ است. وی با بیان اینکه فروش کالا با ارزش‌افزوده و جلوگیری از خام‌فروشی منجر به ارزش‌افزوده ملی، ایجاد اشتغال و مانع از هدررفت منابع کشور می‌شود، بیان می‌کرد: به جای صادرات مواد خام مانند سنگ‌آهن و شمش و کنسانتره مس و محصولات پایین‌دست باید مواد با ارزش‌افزوده بالاتری تولید و صادر شود.
غریب‌پور پرداخت مشوق‌های مالیاتی به تولیدکنندگانی که مواد با ارزش‌افزوده بالاتری تولید می‌کنند را به عنوان یک راهکار اساسی در این بخش دانسته و بیان می‌کرد: برای صادرات کالای با ارزش‌افزوده بالا و ممانعت از خام‌فروشی نیازمند تعریف مجموعه‌ای از سیاست‌های تعرفه‌ای و مالیاتی و حمایت‌های قانونی هستیم.
شیوه‌نامه‌های ضعیف
در این مورد علی عباسی لرکی دبیرکل انجمن فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی با بیان اینکه بخشی از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مربوط به موضوع خام‌فروشی است، گفت: جلوگیری از خام‌فروشی نیازمند تشکیل یک نهضت با مشارکت همه اقشار و بخش خصوصی است. در واقع تعریف امتیازات و مشوق‌های مختلف برای تولیدکنندگان این بخش با هدف جلوگیری از خام‌فروشی ضروری است. ضمن اینکه این کار برای اقتصاد کشور و رونق تولید و اشتغالزایی مفید خواهد بود.
دبیرکل انجمن فرهنگ‌سازی اقتصاد مقاومتی تصریح کرد: خوشبختانه مشکل قانونی در این حوزه وجود ندارد و مشکل از شیوه‌نامه‌ها و آیین‌نامه‌های ضعیف است.
همچنین گفته می‌شود پیاده‌سازی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نیازمند اراده و همت جدی در مسوولان است. دستگاه قضا و سازمان بازرسی کشور باید برای از بین‌بردن زمینه‌های فساد در این حوزه اقدام کنند و البته مجلس هم در این مورد وظایف و تکالیفی دارد. همچنین باید محدودیت‌های صادراتی و حمل‌ونقل دریایی نیز کاهش یابد تا معدنکار کالایی را که ارزش‌افزوده پیدا کرده یا در زنجیره ارزش تکمیل شده را بتواند به کشورهای مقصد صادر کند.
با اینکه دوری از خام‌فروشی به طور حتم برای اقتصاد و کشور آینده بهتری را رقم خواهد زد اما کارشناسان باور دارند در شرایط فعلی اقتصادی و نیاز کشور به ارز این مهم سیاست مناسبی نیست. آنها تاکید دارند دوری از خام‌فروشی در ایران پیچیدگیهای خاص خود را دارد که برای گام برداشتن در این زمینه باید زیربناها را آماده کرد و دست به ورود تجهیزات فرآوری مواد معدنی زد. ضمن اینکه در این رویه باید از تحصیلکرده‌ها و نیروهای دانش‌بنیان داخلی نیز بیش از این بهره گرفت.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهصنعت و معدنلینک کوتاه :