راه ناهموار بازگشت پول

به گزارش جهان صنعت نیوز: محمدعلی دهقان‌دهنوی در حالی از ظرفیت‌های پولی موجود در کشور برای به حرکت درآمدن چرخ بازار سرمایه سخن گفته که هیچ‌گونه راهکاری را برای جذب این میزان نقدینگی ارائه نکرده است. این در حالی است که جذب نقدینگی راکد و پارک شده برای سرمایه‌گذاری در بورس به معمای لاینحل بازار سرمایه طی ماه‌های گذشته بدل شده است. در همین حال هدایت سپرده‌های بانکی از یک محل سرمایه‌گذاری بدون ریسک به سمت بازار سرمایه که با ریسک‌های برون‌زا و درون‌زای مختلفی روبه‌رو است،‌ خود نیازمند بررسی‌های دقیق‌تری است. از سوی دیگر نیز نمی‌توان ارزش صندوق‌های با درآمد ثابت را معادل میزان ظرفیت تزریق پول از این نهادهای مالی به بورس دانست؛ چرا که بر اساس قانون، این صندوق‌ها مقدار معینی از سرمایه‌های خود را برای خرید سهام اختصاص می‌دهند.

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار روز گذشته درباره میزان پول‌های پارک شده در بازار سرمایه و احتمال تبدیل آن به سهام اظهار کرد: باید توجه داشته باشیم که پول پارک شده یک واژه بسیار عمومی است و پول می‌تواند در محل‌های مختلفی منتظر ورود به بازار سرمایه باشد. دهقان دهنوی ادامه داد: در حال حاضر عمده پول‌ها در دو محل تمرکز دارد و بخش قابل‌توجهی از پول‌های پارک شده، مانده حساب سهامداران در نزد کارگزاری‌هاست که این پول‌ها نزدیک‌ترین پول برای تبدیل شدن به سهام هستند و همواره یک مانده قابل‌توجهی در این حساب‌ها وجود دارد که البته به دلیل سیال بودن آن قابل تخمین نیست. وی افزود: همچنین بخش قابل توجه دیگری از این پول‌ها، در صندوق‌های با درآمد ثابت پارک شده است. دهقان دهنوی با بیان اینکه پول‌های حاضر در صندوق با درآمدهای ثابت هم بسته به شرایط می‌تواند قالب سهام وارد بازار سرمایه شود، اظهار کرد: کسانی که سهام خود را می‌فروشند، برای مدت موقتی پول خود را به صندوق با درآمد ثابت منتقل می‌کنند تا موقعیت بهتری برای خرید سهام پیدا کنند و رقمی که در حال حاضر در این صندوق وجود دارد حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است اما اینکه چقدر از این رقم تبدیل به سهام شود به طور مستقیم به شرایط بازار سرمایه بستگی دارد. وی گفت: البته باید توجه داشته باشیم، پول‌هایی که نزد حساب‌های مردم در قالب پس انداز وجود دارد، آنها هم به نوعی پول پارک شده محسوب می‌شود و در مجموع سپرده‌گذاری‌های کشور به چند هزار هزار میلیارد تومان می‌رسد که می‌تواند به سهام تبدیل و در هر زمان به بازار سرمایه منتقل شوند.

بررسی وضعیت سپرده‌های بانکی و صندوق‌های بادرآمد ثابت

آخرین گزارش بانک مرکزی از وضعیت کل مانده سپرده‌ها و تسهیلات ریالی و ارزی بانک‌ها و موسسات اعتباری به تفکیک استان مربوط به پایان بهمن‌ماه سال گذشته است که اردیبهشت‌ماه سال جاری منتشر شده است. بر اساس این گزارش، مانده کل سپرده‌ها به رقم ۳۷۰۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان در پایان یازدهمین ماه سال ۹۹ رسیده که نسبت به مقطع مشابه سال ۹۸ معادل ۷/۴۳ و ۴/۳۶ درصد افزایش نشان می‌دهد. در همین سال، بازار سرمایه به دلیل ریزش تاریخی مردادماه با موج خروج پول روبرو بوده است. به نظر می‌رسد بخش بزرگی از سرمایه‌های مردم در بورس به بانک‌ها انتقال یافته و به سرمایه‌گذاری بدون ریسک بدل شده است. حال سوال اینجاست که با توجه به تجربه تلخ سرمایه‌گذاران بورسی در سال گذشته و تداوم بی اعتمادی در بازار سرمایه چگونه می‌توان به بازگشت سرمایه‌ها از زمین بازی بدون خطر  سپرده‌های بانکی به بورس امیدوار بود و این جذب پول باید از چه راه‌هایی صورت گیرد؟ مجوز اعطای تسهیلات به کارگزاری‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری که در اردیبهشت ماه سال جاری از سوی بانک مرکزی به مدیران عامل بانک‌های دولتی و غیردولتی کشور ابلاغ شده بود را می‌توان یکی از این راهکارها دانست. با این حال هنوز آمار دقیقی از نحوه اجرایی‌شدن این ابلاغیه منتشر و آثار مالی آن در بازار سرمایه مشاهده نشده است. از سوی دیگر  سال گذشته شورای عالی بورس تصویب کرد که منع مشارکت بانک‌ها در رابطه با مفاد ماده ۱۶ و ۱۷ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور،  استثنا شده است و بدین ترتیب بانک‌ها مجاز به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه خواهند بود. با این حال این مصوبه تبدیل به قانون نشد تا اردیبهشت ماه امسال در قالب مصوبه دولت به شورای عالی هماهنگی سران قوا برود. این قانون پس از تصویب در شورای مذکور در انتظار مجوز اجراست. در همین حال بخش دیگری از مبالغ حاصل از فروش سهام از سال گذشته بدین سو جذب صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت شده که سود تضمینی بدون ریسک را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورد. اسفند سال گذشته بود که هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار افزایش حد نصاب سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت در سهام را تصویب کرد. بر این اساس صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت ملزم به سرمایه‌گذاری حداقل ۱۵ درصد و حداکثر ۲۵ درصد از ارزش کل دارایی‌های صندوق در «سهام، حق‌تقدم سهام و قرارداد اختیار معامله سهام پذیرفته شده در بورس تهران یا بازار اول و دوم فرابورس ایران، گواهی سپرده کالایی پذیرفته شده در بورس و واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری» شده بودند. از همین‌رو نمی‌توان ارزش حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی صندوق‌های بادرآمد ثابت را نشانه پتانسیل ورود این مبلغ به بازار سرمایه دانست. با این حال تمامی این مصوبات نیز نتوانسته موج ورودی نقدینگی سرمایه‌گذاران به بورس در سال گذشته را مجددا تکرار کند. در مقابل اما به محض شکسته‌شدن قفل صف‌های فروش در نمادهای مختلف بازار، به طور روزانه شاهد خروج پول حقیقی‌ها از بازار سهام بوده‌ایم.

موانع سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس

احمد اشتیاقی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» با اشاره به محدودیت‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس اظهار می‌کند: «طبق مواد ۱۶ و ۱۷ قانون رفع موانع تولید بانک‌ها از سرمایه‌گذاری در بورس منع شده‌اند که البته این مورد در بسته مصوب سران قوا وجود داشت و اکنون در انتظار ابلاغ از سوی مقام معظم رهبری است. بر این اساس قرار است این محدودیت رفع شود. اگر این اتفاق بیفتد، ‌امکان خرید سهام توسط بانک‌ها از محل سپرده‌ها ایجاد می‌شود.» او می‌افزاید: «علاوه بر این اگر سیستم بانکی بخواهد در بازار سرمایه سهام بخرد باید منابع مازادی داشته باشد. در حال حاضر بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۰ تکالیفی بر عهده سیستم بانکی گذاشته شده است؛ برای مثال باید مبالغی را برای تسهیلات مسکن، ازدواج، صنعت،‌کشاورزی تخصیص دهد. بنابر این بانک‌ها در واقع نقدینگی لازم برای تزریق به بازار سرمایه را در اختیار ندارند.» اشتیاقی ادامه می‌دهد: «اما در مورد صحبت‌های رییس سازمان بورس می‌توان گفت که احتمالا نظر ایشان پارک پول توسط اهالی بازار سرمایه در صندوق‌های با درآمد ثابت و اوراق بدهی یا مانده حساب‌ها در کارگزاری‌ها بوده است. بر این اساس ارزیابی وی این بوده که یک نقدینگی بالقوه از جنس بازار سرمایه وجود دارد و آدرس آن را هم داده است. بنابراین اگر ابهامات پیش روی بورس برطرف شود و بازار روند بگیرد،‌ می‌تواند از این پول بالقوه استفاده کند.» این کارشناس بازار سرمایه توضیح می‌دهد: «اینکه بتوانیم سپرده‌ها را به سمت بازار سرمایه سوق دهیم منوط به این است که اعتماد از دست‌رفته را بازگردانیم. در سال گذشته هم عموم سرمایه‌های مردم که وارد بازار سرمایه می‌شد از محل سپرده‌های بانکی بود. بنابراین اگر بتوانیم بازار را جذاب کنیم و ظرفیت‌های آن را بیش از گذشته برای عموم مردم عیان کنیم در مرحله اول پول اهالی بازار سرمایه که پارک شده وارد بازار خواهد شد و در مرحله دوم هم با بازگشت اعتماد مردم وجوه و سپردهای بانکی آنان را در بازار جذب کنیم.»

رشد بورس با پایان ابهامات

اشتیاقی این روند را منوط به رفع ابهامات بازار می‌داند و بر این باور است که سودآری شرکت‌ها نباید دستخوش تغییرات شوند. او می‌افزاید: «حذف قیمت‌گذاری دستوری،‌ کاهش نرخ سودهای بانکی و بین بانکی نیز از این دسته است که در صورت اجرایی شدن می‌تواند به طور خودکار پول‌ها را بازگرداند.» این کارشناس بازار سرمایه تصریح می‌کند: «یکی از ابهامات مهمی که بازار سرمایه با آن روبه‌روست نرخ دلار است که رییس‌جمهوری فعلی و رییس‌جمهوری آتی سیگنال‌هایی پایین‌تر از نرخ‌های کنونی را برای آن مطرح کرده‌اند. در واقع هر دو نفر دلار را پایین‌تر از ۲۰ هزار تومان اعلام کرده‌اند و در صورتی که برجام احیا شود معامله‌گران در تردید بیشتری در این باره گرفتار می‌شوند. زیرا مشخص نیست دلار تا چه حدی کاهش خواهد یافت و چه اتفاقی برای سودآوری شرکت‌ها رخ خواهد داد؟ ابهام دیگر این است که هنوز تیم اقتصادی دولت جدید و رویکرد آن درباره اقتصاد کلان و کسری بودجه و دیگر موارد اقتصادی مشخص نشده است.» او تاکید می‌کند در صورت رفع ابهامات و تعدیل نرخ سود بانکی،‌بازارهای موازی در برابر بازار سرمایه به هیچ عنوان جذابیتی ندارند.

درآمد ثابت‌ها مأمن سرمایه‌های ریسک‌گریز

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اظهارات دهقان‌دهنوی درباره ۳۰۰ هزار میلیارد تومان پول پارک شده در صندوق‌های با درآمد ثابت تاکید می‌کند: «این رقم برابر با مجموع وجوه جذب شده در صندوق‌های با درآمد ثابت است. در واقع صندوق‌های با درآمد ثابت مطابق قانون نمی‌توانند تمامی این مبلغ را در بازار سهام بخرند.» اشتیاقی می‌افزاید: «نکته دیگر این است که سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها افراد  ریسک‌گریز هستند. بخشی از این پول متعلق به اهالی بازار سرمایه است اما بخش بزرگ‌تر آن متعلق به افراد ریسگ‌گریز است که تقریبا این نوع سرمایه‌گذاری را جایگزین سپرده‌گذاری در بانک‌ها کرده‌اند. از همین‌رو دست‌کم در کوتاه‌مدت این پول‌ها امکان ورود به بازار سرمایه را نخواهند داشت.» او اضافه می‌کند: «می‌توان انتظار داشت بازار با سرمایه‌های اهالی بازار که در این صندوق‌هاست جانی بگیرد و بعد ریسک‌گریزها را راضی کنیم که پول خود را برای خرید سهام از صندوق‌ها خارج کنند که البته کار بسیار سختی است آن هم اگر موفق شویم بی‌اعتمادی را از بین ببریم.» این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: «می‌توان با آموزش، پول‌های مردم را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری جذب کرد تا به صورت غیرمستقیم وارد بازار سرمایه شود.»

اخبار برگزیدهاقتصاد کلانبانک و بیمهپیشنهاد ویژه