رشد مشروط اقتصادی
به گزارش جهان صنعت نیوز: این موسسه اعتباری در گزارش خود به مذاکرات ایران و آمریکا وزن زیادی داده و تحقق رشد بالای اقتصادی ایران را منوط به احیای برجام کرده است. طبق بررسی‌های موسسه فیچ، در صورت حصول توافقات دو جانبه سه اتفاق مهم در بازارهای اقتصادی ایران پدیدار خواهد شد؛ افزایش درآمدهای ارزی دولت، کاهش نیاز به تامین نقدینگی از مسیر چاپ پول و کاهش نرخ تورم و همچنین پتانسیل رشد اقتصادی هشت‌درصدی بعد از تحمل یک دوره طولانی رکود.
از میان کشورهای در حال توسعه اقتصاد ایران به دلیل تحمل تحریم‌های آمریکا با فشارهای اقتصادی زیادی طی این سال‌ها روبه‌رو بوده است. از سال ۹۷ که دولت آمریکا قرارداد برجام را ملغی اعلام کرد سرعت رشد اقتصاد ایران به تدریج کاهش و حتی در برخی برهه‌ها این رشد متوقف شد. آمارها نیز نشان می‌دهند که رشد تولید ناخالص داخلی ایران در چهار سال کاهش زیادی داشته و ورود به محدوده رکود نشانه بارز فشارهای خارجی بوده است. بخشی از این کاهش رشد نیز اما در سایه بحران کرونا اتفاق افتاد، به طوری که دست ایران در مراودات با برخی همتایان خود به دلیل بسته شدن مرزها بسته شد و همین مساله به کندتر شدن آهنگ رشد اقتصادی کشور کمک کرد. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اما معتقدند که فشارهای خارجی تنها بخشی از قضیه است و سیاستگذاری‌های ناکارآمد داخلی نیز یکی از دلایل اصلی ورود ایران به دوره پرفشار اقتصادی بوده است. به این ترتیب باید وضعیت اقتصاد ایران را هم از زاویه دید تحریم‌ها و هم کج‌کارکردی سیاست‌های داخلی مورد بررسی قرار داد.
افق‌های پیش‌رو
با همه اینها اجماع کلی بر این است که احیای برجام می‌تواند افق‌های جدیدی پیش روی اقتصاد ایران قرار دهد. از آنجا که حصول توافق بین ایران و آمریکا به منزله بازشدن دریچه‌های تجارت خارجی روی ایران است می‌توان پیش‌بینی کرد که برجام بتواند سکوی پرتاب رشد اقتصادی ایران در سال‌های پیش‌رو باشد. با این حال اینکه ایران و آمریکا بتوانند بر سر برجام به توافق برسند بستگی زیادی به منش سیاستی دولت جدید دارد. نهادهای بین‌المللی نیز در ترسیم چشم‌انداز اقتصاد ایران همواره مساله تعامل ایران و آمریکا را به عنوان یکی از محورهای اصلی خود برگزیده‌اند. موسسه اعتباری فیچ یکی از این نهادهاست که به تازگی پیش‌بینی‌های تازه‌ای از اقتصاد ایران انجام داده است. این موسسه در بررسی‌های خود برجام را محور اصلی قرار داده و بر اساس آن پیش‌بینی کرده که اقتصاد ایران چه سرنوشتی می‌تواند داشته باشد. مطابق بررسی‌های این موسسه ایران و آمریکا به زودی بر سر معاهده برجام به توافق می‌رسند. طی روزهای گذشته هم خبرهای خوب و امیدوارکننده‌ای در این خصوص از سوی مقامات داخلی اعلام شده که دربرگیرنده توافق در آینده نزدیک است. با این حال موسسه فیچ جزئیات دیگری هم در خصوص این توافق منتشر کرده است.
احتمال احیای برجام
بر اساس اعلام این موسسه، به دلیل تمایل جو بایدن، رییس‌جمهوری آمریکا برای بازگشت به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران می‌توان پیش‌بینی کرد که دو طرف بر بازگشت به تعهداتشان به توافق برسند. اما نکته مهم مورد اشاره این موسسه آن است که رسیدن به این توافق به ماه‌ها زمان نیاز خواهد داشت. به این ترتیب حتی با وجود دستیابی به توافق روابط ایران و آمریکا پرتنش و پرنوسان باقی می‌ماند. با توجه به پیش‌بینی‌های این موسسه می‌توان اعلام کرد که توافق ایران و آمریکا تنها به بازشدن برخی دریچه‌های تجارت خارجی و همچنین روان‌شدن مسیرهای فروش نفت منجر شود با این حال نباید انتظار داشت که ایران همچون سال‌های قبل از تحریم بتواند تبادلات مالی و تجاری داشته باشد.
رشد مثبت در سه سال
اما این توافق می‌تواند حامل پیام‌های مثبتی برای اقتصاد ایران باشد. دستیابی به رشد بالای اقتصادی یکی از نتایج اصلی این توافق خواهد بود. آن‌طور که موسسه فیچ پیش‌بینی کرده ایران می‌تواند در سال‌جاری به رشد اقتصادی ۳/۴ درصدی دست یابد. همچنین اقتصاد ایران پتانسیل رشد بالای هشت درصدی را در سال آینده دارد. همچنین رشد اقتصادی ایران برای دو سال آینده ۵/۵ درصد پیش‌بینی شده است. اما همه این پیش‌بینی‌ها تنها منوط به بازگشت آمریکا به برجام است. به عبارتی اگر ایران و آمریکا نتوانند بر سر برجام به توافق برسند ایران نمی‌تواند از فرصت‌های اقتصادی و بین‌المللی پیش رو استفاده کند و در نتیجه انتظار نمی‌رود آهنگ رشد اقتصادی بتواند تند شود. در این شرایط تحقق رشد چهار و هشت درصدی اقتصادی برای اقتصاد ایران آسان نخواهد بود. موسسه فیچ پیش‌بینی می‌کند که در صورت احیای برجام و همچنین اعمال معافیت‌های تحریمی صادرات نفت سرعت می‌گیرد و درآمدهای ارزی بیشتری روانه چرخه اقتصادی ایران می‌شود. نتیجه مشخص این اتفاق نیز کاهش فشار روی ریال ایران و در نتیجه کاهش نرخ تورم خواهد شد. بدیهی است این مساله نیز می‌تواند موجب احیای تقاضای مصرف و سرمایه‌گذاری شود که می‌توانند زمینه‌های رشد مثبت اقتصادی را فراهم کنند.
تورم کاهشی تا ۲۰۲۳
برآوردهای موسسه فیچ از نرخ تورم نیز نشان می‌دهد که خوش‌بینی نسبت به بهبود شاخص قیمت مصرف‌کننده و حرکت نرخ تورم بر مسیر کاهشی بالاست. در پیش‌بینی‌های صورت گرفته از سوی این مرکز، بعد از تحقق رشد مثبت اقتصادی نرخ تورم ایران به ۱۶ درصد در سال‌جاری می‌رسد. این نرخ در سال آینده نیز به ۱۲ درصد و در دو سال آینده به ۱۰ درصد خواهد رسید. به این ترتیب در صورتی که پیش‌بینی‌های این موسسه درخصوص سیاست خارجی ایران تحقق یابد و رشد اقتصادی ایران مثبت شود نرخ تورم بر مدار کاهشی قرار می‌گیرد و توالی کاهشی خود را تا دو سال آینده نیز حفظ می‌کند.
بدیهی است کاهش نرخ تورم تنها در صورتی اتفاق می‌افتد که هم برجام احیا شود و هم رشد اقتصادی مثبت ایجاد شود. آنچنان که این مرکز نیز اعلام کرده ارزش ریال در مقابل دلار آمریکا کاهش ۵۰ درصدی داشته اما با افزایش درآمدهای ارزی دولت، نیاز به تامین نقدینگی از طریق چاپ پول کمتر می‌شود و این مساله کاهش نرخ تورم را ممکن می‌کند.
ریسک‌های سیاسی و اقتصادی
اما فارغ از امیدواری‌ها نسبت به آینده اقتصادی ایران هنوز هم می‌توان نسبت به ریسک‌های پیش روی کشور ابراز نگرانی کرد. بر اساس اعلام این موسسه، تنش‌های ایران و آمریکا همچنان یکی از اصلی‌ترین ریسک‌های سیاسی است. این مساله می‌تواند بر سر راه توافق ایران و آمریکا نیز مانع ایجاد کند و تحقق رشد مثبت اقتصادی و کاهش تورم را نیز غیرممکن کند. بنابراین نهادهای تصمیم‌گیر ایران باید به مذاکرات به عنوان یکی از محورهای اصلی تصمیم‌سازی‌های خود توجه داشته باشد. بحران کرونا نیز ریسک دیگری است که پیش روی اقتصاد ایران قرار دارد. این موسسه اعلام کرده که بحران کرونا در ایران امکان دارد بیشتر از انتظار طول بکشد که در آن صورت اخلال در فعالیت‌های اقتصادی ایران تا سال ۲۰۲۳ نیز طول خواهد کشید. بی‌ثباتی‌های سیاسی نیز به عنوان یکی از نتایج این ریسک‌های سیاسی تایید شده است. برآوردهای این مرکز نشان می‌دهد که ایران از نظر ریسک سیاسی رتبه ۱۲ در منطقه و ۱۳۰ در جهان را دارد. همچنین رتبه ایران در شاخص ریسک اقتصادی کوتاه‌مدت به ترتیب ۱۰ و ۱۰۱ در منطقه و جهان است. رتبه ۹ و ۱۱۳ در منطقه و جهان نیز رتبه‌های ایران در شاخص ریسک اقتصادی بلندمدت هستند.
نقاط قوت و ضعف
موسسه فیچ در ادامه بررسی‌های خود نقاط ضعف و قوت اقتصاد ایران را دسته‌بندی کرده است. این موسسه می‌گوید که اقتصاد ایران دارنده دومین ذخایر بزرگ نفت در جهان پس از عربستان و دومین ذخایر بزرگ گاز در جهان پس از روسیه است؛ به جز نفت و گاز، ایران دارای منابع طبیعی دیگری است و بخش کشاورزی نیرومندی نیز دارد و همچنین شرایط جمعیتی ایران مناسب و جمعیت به قدر کافی بالا و همچنین به میزان کافی تحصیلکرده است. اینها مواردی است که به عنوان نقاط قوت اقتصاد ایران مورد تایید این موسسه قرار گرفته است. با این حال محدودیت در تجارت خارجی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، شکننده‌بودن بخش بانکی و اثرگذاری آن بر دسترس بودن اعتبارات و همچنین قانونگذاری‌های نامناسب و فراری دادن سرمایه‌گذاران خارجی از جمله نقاط ضعف اقتصاد ایران هستند.
فرصت‌ها و تهدیدها
در عین حال ایران می‌تواند از فرصت‌های پیش روی خود استفاده و آینده اقتصادی کشور را متحول کند. موسسه فیچ اعلام کرده که بخش گاز هنوز در حال توسعه است و فضای قابل‌توجهی برای توسعه آن و به حداکثر‌رساندن کسب درآمد از آن وجود دارد. همچنین ایران بازار بزرگی است که شرکت‌های خارجی علاقه به حضور در آن دارند و در صورت رفع تحریم‌های آمریکا، تجارت خارجی ایران پتانسیل رشد بسیار بالایی دارد. به این ترتیب با وجود همه مشکلات و گرفتاری‌ها ایران این شانس را دارد که از فرصت‌های موجود به عنوان راهی برای بهبود اقتصادی بهره ببرد.
اما هنوز هم برخی مسائل را می‌توان تهدید‌های اصلی اقتصاد ایران برشمرد. این موسسه می‌گوید که به دلیل کاهش صادرات نفتی، وضعیت اقتصاد به شدت تحت‌تاثیر قرار گرفته است. هر چند صندوق توسعه ملی برای حفاظت از اقتصاد در زمان کاهش قیمت نفت یا کاهش صادرات نفتی ایجاد شده اما کارکرد آن اخیرا بیشتر محدود به تامین مالی مخارج دولت شده است. در صورت نرسیدن به توافق با آمریکا ریسک آسیب به تجارت خارجی از جمله در تجارت با چین، روسیه و هند وجود دارد.
در مجموع به نظر می‌رسد که اقتصاد ایران از سال جاری می‌تواند زمینه‌های عبور از دوران گذار اقتصاد و خروج از تله رکود را برای خود فراهم کند اما دستیابی به این اهداف نیازمند برآورده کردن برخی نیازها از جمله احیای برجام و همچنین اعمال سیاستگذاری‌های مناسب است و بنابراین رویکرد دولت جدید نقش تعیین‌کننده‌ای در این مسیر خواهد داشت.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهلینک کوتاه :