بررسی شرکت‌های حوزه فناوری: شرکت داده‌پردازی ایران
مهدی‌سادات بکایی * تحولات عمیق صنعت انفورماتیک در دهه‌های اخیر، تکنولوژی اطلاعات را به ابزاری موثر و ضروری در مدیریت و راهبری سازمان‌ها تبدیل کرده است. اهمیت تعیین‌کننده این فناوری و حجم سرمایه‌گذاری لازم جهت بهره‌برداری موثر از آنها و نیز تاثیرات دیرپای تصمیمات مربوط به ساختارهای پردازشی و سیستم‌های کاربردی، انتخاب فرم و محتوای تکنولوژی اطلاعات را به فرآیندی پیچیده از مطالعه و طراحی تبدیل کرده است.
فعالیت‌های شعبه ای‌بی‌ام (IBM) در ایران که از سال ۱۳۶۳ به عنوان شرکت داده‌پردازی ایران شناخته شد، در سال ۱۳۳۶ و همزمان با اجرای سرشماری عمومی کشور و به کارگیری دستگاه‌های کارتخوان آغاز شد. با توجه به زمینه‌های رو به گسترش کاربرد کامپیوتر در انجام محاسبات ریاضی و ذخیره‌سازی اطلاعات، به مرور فعالیت‌های این شرکت در بسیاری از سازمان‌ها، وزارتخانه‌ها و دانشگاه‌ها توسعه یافت به گونه‌ای که در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ با در اختیار داشتن نزدیک به چهارصد نیروی متخصص، به طور تقریبا انحصاری کلیه فعالیت‌های پردازش و محاسبات الکترونیک در مراکز مهم تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و دانشگاهی کشور را برعهده داشته است.
با پیروزی انقلاب اسلامی و با توجه به شرایط خاص کشور، شعبه IBM با واگذاری کلیه امکانات و تجهیزات و حفظ نام تجاری با عنوان شرکت ای‌بی‌ام سابق، وابسته به سازمان برنامه و بودجه، به فعالیت‌های خود ادامه داد. در سال ۱۳۶۳، سازمان برنامه و بودجه کشور (در حال حاضر سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور) به عنوان نماینده قانونی دولت در موضوع مرتبط با فعالیت شرکت ای‌بی‌ام سابق، به دلیل وابستگی و نیاز به فعالیت‌های این شرکت، شرکتی با عنوان داده‌پردازی ایران در اداره ثبت شرکت‌ها به ثبت رساند و کلیه حقوق مادی و معنوی شرکت ای‌بی‌ام سابق به این شرکت منتقل شد. شرکت داده‌پردازی ایران در طول دهه‌های ۶۰ و ۷۰، به ویژه در دوران جنگ تحمیلی عراق، با وجود مشکلات ناشی از تحریم اقتصادی، پشتیبانی و ارائه خدمات در زمینه تجهیزات کامپیوتری برای مراکز حساس و استراتژیک کشور را عهده‌دار بود. با توجه به سیاست دولت در واگذاری شرکت‌های دولتی، در سال ۱۳۷۹ بخشی از سهام شرکت داده‌پردازی ایران، در مقابل تعهدات دولت به صندوق بازنشستگی کشوری، به این صندوق واگذار شد. در سال ۱۳۸۱ شرکت ملی انفورماتیک بخش عمده سهام شرکت را از صندوق بازنشستگی خریداری کرد که در سال ۱۳۹۳ عمده سهام خود را به بانک رفاه کارگران واگذار کرد. هم‌اکنون بانک رفاه کارگران با بیش از ۵۳ درصد و مجتمع اقتصادی کمیته امداد امام خمینی (ره) با بیش از ۲۷ درصد کل سهام، به عنوان سهامداران عمده شناخته می‌شوند.
موضوع فعالیت شرکت شامل طراحی، ساخت و تولید، ایجاد، صادرات، واردات، خرید و فروش نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای کامپیوتری، مخابراتی و شبکه‌های ارتباطی، اطلاعرسانی و اینترنت، ماشین‌های اداری و رایانه‌ای و دیجیتالی، ملزومات مصرفی و قطعات یدکی آنها، اجاره و نقل‌و‌انتقال تجهیزات کامپیوتری، مخابراتی، شبکه‌های ارتباطی و اطلاعرسانی، اینترنت و ماشین‌های اداری رایانه‌ای و دیجیتالی (اعم از سخت‌افزار و نرم‌افزار)، ارائه هر نوع خدمات پشتیبانی فنی سیستم‌های کامپیوتری، مخابراتی، شبکه‌های ارتباطی و اطلاعرسانی و ماشین‌های اداری رایانه‌ای و دیجیتالی اعم از سخت‌افزار و نرم‌افزار) از قبیل تعمیرات، آموزش و…)، ارائه خدمات در زمینه‌های ارتباطی، مخابراتی، اطلاعرسانی، دسترسی به شبکه‌های جهانی اینترنت و کاربردهای آن و سایر خدمات مرتبط از قبیل میزبانی سایت، ثبت دامنه، تولید وب‌سایت و کلیه فعالیت‌های مرتبط در حوزه فناوری اطلاعات در داخل و خارج از کشور است.
سرمایه شرکت در حال حاضر ۶۵ میلیارد تومان و همان‌طور که بیان شد بانک رفاه با سهم حدود ۵۴ درصدی سهامدار عمده شرکت است. میزان سهام در دست سهامداران خرد ۵/۱۲ درصد بوده که دارای ارزشی بالغ بر ۱۴۴ میلیارد تومان است.
میانگین تعداد کارکنان شرکت در سال ۱۳۹۹ با ۱۷ نفر افزایش نسبت به سال ۱۳۹۸به عدد ۳۲۳ نفر رسیده به طوری که ۴۸ درصد آنها را دارندگان مدرک لیسانس و ۲۲ درصد را دارندگان مدرک فوق‌لیسانس تشکیل می‌دهند.
شرکت داده‌پردازی ایران از سال ۱۳۹۴ مجری تامین تجهیزات و راه‌اندازی مرکز داده بورس تهران بوده است. پیاده‌سازی نرم‌افزارهای کاربردی بورس روی بستر مجازی‌سازی و سرورهای جدید باعث افزایش کارایی و دسترس‌پذیری سیستم‌های عملیاتی بورس تهران شده است. فاز سوم پروژه مزبور جهت تکمیل تجهیزات مرکز داده و ایجاد سایت پشتیبان در سال ۱۳۹۹ راه‌اندازی و تحویل شد.
مهم‌ترین ریسک‌های شرکت را می‌توان نوسانات نرخ ارز، نوسانات نرخ بهره، عدم تامین به موقع نقدینگی، محدود بودن تامین‌کنندگان، سرعت تغییرات تکنولوژی در صنعت IT، تغییر شرایط و اعمال تحریم‌های بین‌المللی، تنوع کیفیت ارائه خدمات در بازار IT و اقبال مشتریان به محصولات جایگزین نام برد که البته برای مقابله با ریسک‌های احتمالی تمهیداتی از جمله برقراری ارتباط مستقیم مبلغ قراردادها با نرخ ارز روز، کنترل حجم تسهیلات مالی دریافتی از بانک‌ها، کاهش مدت زمان دوره وصول مطالبات و مدیریت وجوه نقد، شناسایی تامین‌کنندگان معتبر با برندهای شناخته‌شده با کیفیت همسان، آموزش و به‌روزرسانی دانش فنی کارشناسان شرکت، افزایش همکاری با کشورهای مشترک‌المنافع و بی‌طرف و برنامه‌ریزی در تکمیل سبد محصولات و شناسایی محصولات جدید اندیشیده شده است.
درآمد شرکت در سال ۱۳۹۹ حدود ۳۱۹ میلیارد تومان بوده که نسبت به درآمد ۲۴۱ میلیارد تومانی سال گذشته رشد ۳۲ درصدی داشته است. بهای تمام‌شده از ۱۳۵ میلیارد تومان سال ۱۳۶۹۸ به ۱۸۳ میلیارد تومان رسیده و ۳۵ درصد رشد داشته است. با توجه به رشد بیشتر بهای تمام‌شده نسبت به درآمدهای شرکت انتظار می‌رود مجموعه مدیریت نسبت به کنترل هزینه‌ها و یا تمرکز بر رشد درآمد توجه بیشتری داشته باشند. هزینه‌های فروش و اداری شرکت نیز ۲۲ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته و به رقم ۵۳ میلیارد تومان رسیده است. هزینه‌های مالی از ۹۶۰ میلیارد تومان به ۲۲۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرده اما با وجود رشد چشمگیر آن، تاثیر بااهمیتی در سودآوری شرکت ندارد. مالیات پرداختنی سال ۱۳۹۹ رقم ۸/۱۶ میلیارد تومان بوده که جمع آن با رقم سنواتی، مالیاتی بالغ بر ۶/۱۹ میلیارد تومان بر شرکت تحمیل کرده است. این میزان بالای مالیات موجب شده تا سود خالص شرکت تحت‌تاثیر قرار گرفته و از رقم ۷۸ میلیارد تومان به ۵۸ میلیارد تومان کاهش پیدا کند. در صورت نبود این میزان مالیات سود هر سهم شرکت از ۹۰۰ تومان به ۱۲۰۰ تومان افزایش پیدا می‌کرد. بنابراین این حجم زیاد مالیات اعمال شده بر شرکت نیازمند درایت مدیران در بهبود شرایط است.
جمع دارایی‌های شرکت ۴۴۷ میلیارد تومان بوده که عمده آن را حساب‌های دریافتنی با رقم ۱۷۶ میلیارد تومان تشکیل داده است. ۲۹۰ میلیارد تومان ارزش بدهی‌های شرکت است که عمده‌ترین سرفصل آن تسهیلات مالی با مبلغ ۵۵ میلیارد تومان است.
دوره وصول مطالبات نشان می‌دهد که یک شرکت به طور متوسط ظرف چند روز مطالبات خود را وصول می‌کند. این نسبت در سال ۱۳۹۹ برای شرکت داده‌پردازی ایران ۱۶۸ روز است در حالی که برای سال‌های ۹۷ و ۹۸ این نسبت به ترتیب ۱۵۵ و ۱۴۱ روز بوده است. نسبت بدهی که بیانگر سهم تامین مالی شرکت از دارایی‌های آن است از ۴۹ درصد سال گذشته به ۶۵ درصد رسیده که بالاتر به افزایش هزینه‌های مالی شرکت اشاره شد. حاشیه سود خالص نیز حدود ۱۸ درصد بوده که تقریبا با سال قبل برابر است.
نکته پایانی
شرکت داده‌پرداز ایران از شرکت‌های قدیمی فعال در صنعت تکنولوژی و ادامه‌دهنده نام شرکت معروف IBM در ایران است. گستره فعالیت شرکت در نهادهای مختلف و حساس کشور بوده و از این حیث می‌توان آن را جزو شرکت‌های حساس در این حوزه قلمداد کرد. درآمدهای شرکت با وجود ثبت روندهای صعودی، رشدهای فزاینده نداشته و در یک سیر کاملا عادی رشد پیدا کرده است. مبلغ مالیات شرکت و همچنین بهای تمام شده دو سرفصل مهم به منظور افزایش حاشیه سود و سودآوری شرکت هستند که انتظار می‌رود مدیریت شرکت توجه ویژه‌ای به آنها داشته باشد. با توجه به قدمت زیاد و تجربه بالای مدیران ارشد انتظار بهره‌وری و شرایط مطلوب‌تری از این شرکت مورد توقع است.
* کارشناس سرمایه‌گذاری و تحلیل بازار سرمایه
اخبار برگزیدهیادداشتلینک کوتاه :