ضربه بزرگ کم‌آبی به بخش معدن
به گزارش جهان صنعت نیوز: در این میان از آنجا که نقش آب در بسیاری از حوزه‌های اقتصادی همچون صنعت و معدن بسیار قابل توجه است، این نگرانی ایجاد شده است که از ماه‌های آینده استحصال مواد معدنی قابل انجام نباشد و بخش معدن با ضربه بزرگی روبه‌رو شود. این در حالی است که این روزها اهالی صنعت با بحران برق نیز روبه‌رو هستند و تمامی این چالش‌ها در کنار هم می‌تواند به بخش‌هایی که ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور دارند، ضربه وارد کند و در نهایت اقتصاد و معیشت مردم را نیز با مشکلات بیشتری روبه‌رو کند. از این رو از دولت جدید این انتظار وجود دارد که هرچه سریع‌تر راهکارهایی را با مشورت با اهالی فن در دستور کار قرار دهد که این بخش‌های مهم از اقتصاد کشور با آسیب کمتری از جهت بحران کم‌آبی روبه‌رو شوند.
نقش و اهمیت آب در معدن و صنایع معدنی بر کسی پوشیده نیست. آب یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین فاکتورهای بخش معدن و زنجیره معدنی در کشور است. اگر آب وجود نداشته باشد استحصال مواد معدنی هم صورت نخواهد گرفت و این موضوع ضربه زیادی را به بخش معدن و توسعه آن خواهد زد.
آمارهای بین‌المللی گویای آن است که ۳۳ کشور در جهان با بحران آب روبه‌رو هستند که ۱۴ کشور در خاورمیانه قرار دارند. ایران در حالی با بحران جدی آب روبه‌رو است که با افزایش جمعیت و توسعه شهرها، همزمان افزایش تقاضا برای محصولات معدنی در بازار وجود دارد و به دنبال آن نیز افزایش مصرف و تقاضای آب مطرح می‌شود.
حال با توجه به بحران کم‌آبی در کشور و همچنین پراکندگی نقاط معدنی در مناطق بیابانی و کم آب، انتظار است که سیاستگذاری مناسبی در کشور اعمال شود تا استراتژی توسعه معدن با توجه به منابع آب لحاظ شود. ازآنجاکه مدیریت منابع و مصرف آب در کشور جزو موضوعات راهبردی و اولویت‌دار به ویژه در اسناد بالادستی محسوب می‌شود، معادن و صنایع معدنی به عنوان یکی از بخش‌های مصرف‌کننده منابع آب نیازمند سیاستگذاری و انجام اقدامات نظارتی، اجرایی و تقنینی به منظور رفع چالش‌ها و آسیب‌های ایجاد شده در اثر الگوهای نامناسب مصرف آب و مدیریت پساب است.
ارزآوری و توسعه صادرات به مشکل می‌خورد
برخی کارشناسان باور دارند در صورتی که نتوان آب معادن را تامین کرد، ارزآوری و توسعه صادرات در آینده‌ای نه چندان دور با مشکل مواجه خواهد شد. گفته می‌شود بزرگ‌ترین مشکلی که ما در رابطه با آب داریم موضوع هدررفت آب در بخش کشاورزی است. از میزان مصرف آب در کشور سهم بخش کشاورزی ۹۲ درصد، دو درصد بخش صنعت و معدن و شش درصد سهم بخش شرب و خانگی است. بنابراین انتظار بر این است که شیوه مصرف آب و الگوی کشت در کشاورزی تغییر کند. از آنجا که یکی از دلایل قطعی برق هم مشکل کم‌آبی بوده است بنابراین انتظار است در سال پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها مشکل کم‌آبی حل شود. در این بین مدیریت آب نکته مهمی است که باید بر آن تمرکز کرد چراکه اگر این مهم اصلاح شود به نظر می‌رسد مشکل کمتری با کمبود آب داشته باشیم. در غیر این صورت مصرف نامتعارف آب موجب بروز درگیری معدن با سایر بخش‌ها از جمله کشاورزی خواهد شد.
در همین رابطه بهرام شکوری رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران در مورد تاثیر خشکسالی بر حوزه معدن کشور اظهار کرد: مسلما خشکسالی روی زنجیره مواد معدنی تاثیرگذار است. یکی از حیاتی‌ترین مسائل ما موضوع آب است، چون در تولید کاتد، فولاد، کنسانتره، گندله و… نیاز زیادی به آب وجود دارد.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه آب تاثیر بسیار زیادی در معادن دارد، تصریح کرد: میزان تاثیر‌پذیری معدن بستگی به میزان مشکل آب دارد. اگر واقعا نتوانیم آب بخش صنعت و معدن را تامین کنیم، بخش زیادی از تولید و صادرات کشور دچار مشکل می‌شود. بخش عمده‌ای از صادرات کشور در حوزه صادرات غیرنفتی متعلق به بخش صنعت و معدن کشور است. فولاد ۹ میلیارد دلار از صادرات کشور سهم داشته و مس نزدیک به یک میلیارد دلار صادرات دارد. در صورتی که نتوان آب معادن را تامین کرد همه این ارزآوری‌ها دچار مشکل می‌شود.
عدم مدیریت صحیح آب در بخش کشاورزی
شکوری در گفت‌وگو با ایلنا با انتقاد از عدم مدیریت صحیح آب در بخش کشاورزی گفت: به نظر می‌رسد کشور باید یک فکر اساسی برای مشکل آب کند. بزرگ‌ترین مشکلی که ما در رابطه با آب داریم موضوع هدررفت آب در بخش کشاورزی است. از میزان مصرف آب در کشور سهم بخش کشاورزی ۹۲ درصد، دو درصد بخش صنعت و معدن و شش درصد سهم بخش شرب و خانگی است.
وی تاکید کرد: اگر صنعت ۱۰۰ درصد هم آب مصرف نکند تنها می‌تواند دو درصد تاثیرگذار باشد. اگر مردم نه آب بخورند و نه برای هیچ‌یک از مصارف خود آب مصرف کنند بازهم فقط شش درصد اثر خواهد داشت. در حالی که سهم بخش کشاورزی ۹۲ درصد است.
رییس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه باید شیوه مصرف آب و الگوی کشت در کشاورزی تغییر کند، تصریح کرد: کشوری که کم آب است چرا باید هندوانه و خربزه تولید و صادر کند؟ کل صادرات هندوانه کشور به ۱۰۰ میلیون دلار نمی‌رسد ولی در عین حال این میزان آب مصرف می‌کند. اگر بتوانیم این آب را در بخش صنعت مصرف کنیم برای کشور صرفه اقتصادی و اشتغال بیشتری ایجاد می‌کند.
او درباره لزوم تامین آب برای بخش صنعت و معدن گفت: اگر می‌خواهیم صنعت و معدن بهبود پیدا کند به نظر می‌رسد اولین کاری که باید انجام دهیم این است که کشاورزی کشور را از لحاظ الگوی کشت و سیستم آبیاری اصلاح کنیم. در این بین کشت محصولات کشاورزی را باید از کشت غرقابی خارج کنیم که صرفه بیشتری ایجاد کند.
آگاهی مردم و بخش صنعت از کم‌آبی
شکوری با اشاره به صرفه‌جویی‌های صورت گرفته در بخش صنعت بیان کرد: مسلما مردم و بخش صنعت آگاهانه در مصرف آب صرفه‌جویی می‌کنند. بخش عمده‌ای از آبی که در صنعت استفاده می‌شود، بازیافت شده و دوباره به چرخه تولید برمی‌گردد. اما حتی اگر ۵۰ درصد آبی که صنعت مصرف می‌کند هم بازیافت شود و به چرخه تولید برگردد تاثیر زیادی نخواهد گذاشت. ولی اگر بتوانیم از هدررفت آب در بخش کشاورزی که ۹۲ درصد مصرف دارد جلوگیری کنیم به نظر می‌رسد که بتوان مشکل بی‌آبی را در کشور کنترل کرد.
او در ادامه به ضعف مدیریت آب اشاره کرد و گفت: مشکل اصلی در کمبود آب نیست بلکه در مدیریت منابع آبی است. اگر مدیریت آب اصلاح شود به نظر می‌رسد مشکل کمتری با کمبود آب داشته باشیم.
گزارش مجلس در مورد نحوه مصرف آب
سال گذشته بود که مرکز پژوهش مجلس شورای اسلامی در یکی از مطالعات خود به بررسی مدیریت منابع و اصلاح الگوی مصرف آب در بخش معدن و صنایع معدنی ایران پرداخت و دستاوردهای خود را در این ارتباط اطلاع‌رسانی کرد.
مصرف نامتعارف آب یک شرکت یا مجتمع معدنی، موجب بروز درگیری با سایر بخش‌های صنعتی به خصوص کشاورزی و جوامع محلی و مشکلات اقتصادی می‌شود. با اینکه دولت‌ها و یا مقام‌های محلی مسوول تنظیم مصرف آب هستند، اما ضرورت دارد تا شرکت‌های معدنی فراتر از مقررات موجود نسبت به مصرف آب حساسیت نشان دهند، به ویژه که در این بخش ظرفیت کنترل و نظارت دولتی محدود است.
در این بین تصفیه زهاب‌ها و پسآب‌های معدنی حاصل از عملیات فرآوری و استخراج معادن امری ضروری است، زیرا روی آبخوان‌های محلی اثرگذار است و می‌تواند آثار نامطلوبی در سطح محلی داشته باشد. به این ترتیب نقشی که این شرکت‌ها می‌توانند در تامین جوامع آب محلی، به وسیله مشارکت با سازمان‌های غیردولتی و یا با استفاده از امکانات خود ایفا کنند، بسیار قابل توجه است.
متوسط مصرف آب در جهان شامل حدود ۷۰ درصد در بخش کشاورزی، ۲۰ درصد در صنایع و انرژی و بقیه مصارف عمومی است و سهم معدن حدود ۲/۰ درصد است. نتایج تحقیقات انجام شده بین‌المللی نشان داده که از میان فلزات آهن، فولاد، طلا، مس، آلومینیوم، محصولات سیمانی و شن و ماسه، بیشترین مصرف آب مربوط به تولید فلز طلا و پس از آن تولید فلز مس است. همچنین در مقابل صنعت شن و ماسه و سیمان کمترین میزان مصرف آب را به خود اختصاص داده است.
معادن طلا رکورددار مصرف آب
بنا به باور کارشناسان، برای تولید یک کیلوگرم فلز طلا از خاک طلا در حدود ۴۰۰ مترمکعب آب نیاز است و این رقم برای تولید هر تن فلز مس به حدود ۲۰۰ مترمکعب می‌رسد. مطالعات انجام شده در مورد طلا حاکی است، مصرف آب برای تولید این فلز در ایران تقریبا پنج برابر مصرف جهانی است و باید اقدام‌های لازم برای رفع این مشکل به مورد اجرا گذاشته شود. طرح بازیافت آب در مجتمع طلای موته (اصفهان) در حال انجام است که براساس اظهارات مدیران مجموعه موته پس از آغاز طرح، امکان بازیابی بیش از ۸۵ درصد از آب مصرفی وجود خواهد داشت، این در حالی است که اکنون ۱۰ درصد از آب مصرفی به مدار بازگردانده می‌شود.
میزان مصرف آب برای تولید هر تن سیمان معمولی حدود ۶/۲ مترمکعب است و در واقع میزان مصرف آب در هر یک از واحدهای تشکیل‌دهنده کارخانه نیز بستگی دارد. میزان آب مصرفی در صنعت شن و ماسه اما بسیار متغیر و تابع ظرفیت ورودی است و بنابر مطالعات انجام شده مقدار آب مصرفی در ماسه شویی‌های معمولی بسته به ظرفیت ورودی آن می‌تواند بین ۳۰۰ تا هزار و ۵۰۰ مترمکعب بر ساعت متغیر باشد.
مطالعات پژوهشی و میدانی در زمینه میزان مصرف آب در صنایع تولید فولاد خام (میانی) و گندله‌سازی و آمار و مقایسه آن با استانداردهای موجود در دنیا نشان می‌دهد که کارخانه‌های تولید فولاد و گندله‌سازی در کشور نیازمند بازنگری اساسی در زمینه مدیریت منابع آب و اصلاح فرآیندهای مصرف و بازیافت آب هستند.
چالش‌های عمده مدیریت منابع آب
بر این اساس و با توجه به چالش‌های عمده مدیریت منابع آب در بخش معدن و صنایع معدنی، لزوم مدیریت مصرف آب در معدنکاری و واحدهای فرآوری مواد معدنی امری ضروری است. زیرا از یک طرف تناسب بین نیاز واقعی در برداشت آب از منابع محلی را تنظیم می‌کند که این امر امکان دسترسی بیشتر برای مصرف در بخش‌های دیگر را فراهم کرده و از طرف دیگر موجب کاهش ورود پساب‌های معدنی به محیط اطراف شده و هزینه حفاظت از آبخوان‌ها و آبریزها را کاهش می‌دهد.
مهم‌ترین دغدغه مدیریت منابع آب در بخش معدن و صنایع معدنی شامل، کاهش میزان برداشت آب از منابع محلی در دسترس، افزایش امکان در دسترس بودن آب برای بخش‌های دیگر محلی و منطقه‌ای، افزایش راندمان بهره‌وری آب به ازای هر تن محصول تولید شده، کاهش حجم پساب‌های معدنی و فرآوری و کاهش درجه ریسک ورود آنها به محیط‌زیست در بررسی چالش‌های مرتبط با آلودگی آب در صنایع معدنی و ضرورت بازیافت آن از جمله موارد است.
همچنین دو رویکرد عمده، جلوگیری از مصرف بیش از حد آب و آلودگی آن در منبع که به معنی کاهش حجم پساب و در نتیجه آلودگی حاصل از آن است و جمع‌آوری پساب و تصفیه آن برای استفاده مجدد یا تخلیه در محیط‌زیست باید مورد توجه قرار گیرد.
به این ترتیب با توجه به اینکه معادن و صنایع معدنی به شکل پراکنده در سطح کشور توزیع شده اند، توجه به موقعیت این واحدهای معدنی و صنعتی از منظر دسترسی به منابع آب اهمیت زیادی دارد. از آنجاکه بیشترین مصرف آب در زمینه کشاورزی بوده است، انتظار می‌رود روش‌های بهینه‌ای لحاظ شود و دولت با سیاستگذاری مناسب بحران آب را برای معدنکاران مدیریت کند.
اخبار برگزیدهاقتصاد کلانپیشنهاد ویژهصنعت و معدنلینک کوتاه :
